Skírnir - 01.09.2010, Síða 10

ættismenn tileinkað sér og endurunnið 20. aldar draum Vilhjálms
Stefánssonar um Norður-Íshafið sem nýtt „miðjarðarhaf“10 og sigl-
ingaleiðir um norðurskautið með höfnum, flotastöðvum og veður -
stöðvum á mikilvægum eyjum í norðri. Samkvæmt þessum hug -
mynd um, sem ganga út frá því að grundvallarbreytingar verði á
heimsviðskiptum með tengingu Norður-Atlantshafs, Norður-Ís-
hafs og Kyrrahafs, verður Ísland miðstöð fyrir umskipunarhafnir,
vörudreifingu og siglingar.11 Í skýrslu utanríkisráðuneytisins frá
árinu 2009 er mikið gert úr þeim möguleika að koma á laggir
„alþjóðlegri eftirlits- og viðbragðsmiðstöð“ á Íslandi til stuðnings
auðlindanýtingu á norðurskauti, einkum nálægt Grænlandi, og til að
bregðast við vaxandi skipaumferð.12
Oft gleymist í þessari umræðu að gert er ráð fyrir því að
Norður-Íshafið verði þakið ís mikinn hluta ársins þrátt fyrir áhrif
loftslagsbreytinga. Enn fremur vakna ýmsar spurningar um þá hug-
mynd að gera Ísland að miðstöð millilandasiglinga og vöruflutn-
inga og hvaða áhrif það kunni að hafa á umhverfið. Jafnvel þótt
nýjar skipaleiðir komi til sögunnar er alls ekki víst að skipafélög
tækju norðurleiðina fram yfir þær alþjóðlegu skipaleiðir sem nú eru
notaðar.13 Þar að auki hafa ráðamenn í öðrum ríkjum ekki sýnt hug-
myndinni mikinn áhuga fram að þessu.
Orðræðan um norðurskautið í Kanada er ekki síður en á Íslandi
undir áhrifum goðsagna og sjálfsmyndastjórnmála. Hún byggist á
því að Kanada hafi sérstöðu í krafti sögulegra og menningarlegra
tenginga við „norðrið“. Hér er markmiðið það að upphefja kanad-
íska sjálfsmynd með því að greina sig frá Bandaríkjamönnum sem
ekki verði taldir raunveruleg norðurskautsþjóð. Slík þjóðern-
isorðræða tekur stundum á sig öfgakennda mynd sem gerir full-
veldishagsmuni nánast að trúaratriði. Eitt dæmi þess eru ummæli
kanadíska forsætisráðherrans Stevens Harpers árið 2007 um nauð -
syn þess að Kanadamenn hafi forræði yfir skipaleiðum á norður-
skautssvæðum Kanada: „Notaðu þær eða glataðu þeim“ („Use
266 valur ingimundarson skírnir
10 Keskitalo 2007: 187, 200–201.
11 Utanríkisráðuneytið 2005, 2006, 2009.
12 Utanríkisráðuneytið 2009.
13 Christensen 2009.
Skírnir haust 2010_Layout 1 27.10.2010 18:02 Page 266