Skírnir - 01.09.2010, Page 195
451á kálfskinnsfrakka
stæðis baráttunnar, hins vegar lýðveldistökunnar og áranna þar á
eftir. Ljóst er reyndar að lesa má lok atburðarásarinnar að þjóðern-
islegum viðhorfum þar eð prófessornum tekst ekki aðeins að kom-
ast yfir Konungsbók eddu og fela hana nóbelsskáldinu, heldur sækir
örkina í hendur wagnerítunum og gengur loks að fullu inn í þá hetju-
mynd sem hann smíðar sér úr eddukvæðum, „sigrast á dauð -
anum“,56 fórnar lífi sínu — og sjálfri örkinni fremur en hún þjóni
nasískum öflum. Í ofanálag hefur honum tekist að móta Valdemar
svo að hann kemur bókinni til Hafnar án þess að láta nokkuð uppi
um hvað á undan er gengið, og því er Konungsbók í hópi handrit-
anna sem koma til Íslands 1971, reyndar þeirra „fyrst á íslenska jörð
[leturbr. mín]“.57 Ætlan prófessorsins og framtíðarspá nær semsé
fram að ganga og Valdemar tekur við hlutverki hans sem fræði maður
á Íslandi og talar um handritin af allt að því trúarlegri hrifningu,
kallar þau t.d. „dýrlegasta menningararf þjóðarinnar [leturbr.
mín]“.58
Þjóðernislegur lestur Konungsbókar — segjum með áherslu á að
bókmenntir skipti máli og séu jafnvel hafnar yfir lögmál markaðar
og eignarréttar — getur dregið fram að sagan var skemmtileg upp-
reisn gegn ríkjandi viðhorfum samfélagsins er hún kom út. Þó skal
því haldið fram að slíkur lestur sé einn og sér of einfaldur.
Sagan beinir sjónum lesenda markvisst að öðrum skáldverkum,
fornum frásögnum og kvæðum, sem hún nefnir eða snýst um, og 20.
aldar verkum sem hún víkur að eða tengir sig einungis við í krafti
formgerða, staða, persónueinkenna o.s.frv. Með þeim hætti setur
hún skáldskap og sögu hans á oddinn og tekur undir það viðhorf
prófessorsins að þjóðin eigi ekkert dýrmætara en bókmenntir sínar.
En í sömu mund bætir hún víddum við atburðarásina — leyfi menn
henni að kynda undir minningum, sem þeir hafa um aðrar sögur,
og kenndum sem þeim tengjast.
Þegar Valdemar er að lýsa 79 af stöðinni gætu t.d. tveir menn
uppburðarlitlir, hann sjálfur og Ragnar, risið fyrir hugskotsjónum
þess sem les, annar kominn úr hnignandi íslenskri sveit í ört vax-
skírnir
56 Arnaldur Indriðason 2006: 266.
57 Sama rit: 358.
58 Sama rit: 362.
Skírnir haust 2010_Layout 1 27.10.2010 18:03 Page 451