Skírnir - 01.09.2010, Page 231
487„frelsið er spurn“
strangt til tekið hafi enginn verið sviptur neikvæðu frelsi með
þessum athöfnum.
Vandinn er sá að heildarmagn þeirra athafna sem hér er lýst gæti
orðið svo mikið að frelsið hverfðist smám saman í auðhelsi. Til að
skýra þetta skulum við líkja athöfnunum við lækjarsprænur, auð -
helsinu við stórflæði sem hlýst af mikilli móðu. Lækirnir skoppa og
hjala, gera engum mein. En þeir renna allir út í stórfljótið, án þeirra
væri það ekki til, án þeirra gæti fljótið ekki flætt yfir bakka sína og
ollið stórtjóni. Notum aðra líkingu: Hinar litlu frelsisgjörðir eru
eins og gjörðir dvergsins er hann bjó til Glitnisfjö… ég meina
Gleipnisfjötrana, fjötra sem voru einkar mjúkir en óslítanlegir. Taka
menn eftir svo mjúkum fjötrum?
Ég vil tala um „markaðsfrelsisbogann“, aukið markaðsfrelsi
eykur „raunfrelsi“ að vissu marki og því marki má líkja við hátind
bogans. En verði markaðsfrelsið aukið enn meira er hættan sú að
það hverfist í æ meira auðhelsi (athugið að ég segi hvergi að svo hljóti
að verða, ég er enginn nauðhyggjumaður). Í fyrsta lagi má ljóst þykja
að því minna sem ríkið má sín í markaðssamfélagi því meira má pen-
ingurinn sín. Í hreinræktuðu lágmarksríki (frjálshyggjuríki) yrði að
leita stuðnings auðmanna í mjög ríkum mæli til margra góðra verka.
Slíkt myndi augljóslega auka vald þeirra (með því móti er ekki sagt
að mikil ríkisumsvif séu endilega af hinu góða, auðvitað geta þau
ógnað frelsinu). Peningar eru afl þeirra hluta sem gera skal en því afli
má misbeita. Enda er peningurinn ekki bara upplýsingamiðill heldur
líka valdatæki, „money does not talk, it swears“, segir Bob Dylan í
bragnum góða „It’s alright Ma“ (I’m only bleeding).8 Nefna má að
ekki ómerkari maður en millinn George Soros (1997: 49–58) segir
að nú sé auðvaldið helsti ógnvaldur hins opna, frjálsa samfélags, ekki
kommúnistar og nasistar. Karlinn ætti að vita það manna gerst, hann
notaði hagvald sitt til aðfarar að breska pundinu og stórskaðaði
breskan efnahag fyrir vikið. Því auðmenn eru valdaaðilar rétt eins
og verkalýðsforkólfar og stjórnmálamenn.
Í öðru lagi gæti aukin stéttskipting í kjölfar markaðsvæðingar
verið merki um að aukið markaðsfrelsi hafi tilhneigingu til að hverf-
skírnir
8 Á plötunni Bringing It All Back Home (1965).
Skírnir haust 2010_Layout 1 27.10.2010 18:03 Page 487