Skírnir - 01.09.2010, Page 235

491„frelsið er spurn“
frjálshyggjufrelsið hverfst í andstæðu sína, ástand þar sem stór hluti
þjóðarinnar er algerlega ófrjáls.
Þó vil ég segja frjálshyggjunni til varnar að kannski myndi
þræla hald smám saman leggjast af í þessu frjálshyggju-draumaríki,
einfaldlega vegna þess að það borgaði sig ekki. Þrællinn er yfirleitt
ekki góður starfskraftur.
Milton Friedman og skósveinar hans léku mikið hlutverk við að
marka efnahagsstefnu chíleska einræðisherrans Augustos Pinochet
með umdeildum árangri. En til eru verðmæti sem mölur og ryð fá
ei grandað; var ekki meira frjálshyggjufrelsi í frjálshyggjueinræði
Pinochets en hinni vondu velferðar-Svíþjóð? Í þvísa landi tók skatt-
heimtan peninga í massavís af fólki til að dæla í allra handa vel-
ferðarvitleysu. Var þá eitthvað bogið við einræði Pinochets? Var
það ekki bara fyrirmyndarstjórnarfar? Voru ekki færri frelsisat-
hafnir hindraðar þar en í Svíþjóð? Ekki var verkföllum fyrir að fara
í Chíle Pinochets, þau voru bönnuð og frelsi frá verkföllum er
pottþétt frjálshyggjufrelsi. Hefði ekki verið rétt að fremja valdarán
í Svíþjóð að hætti Pinochet? Skítt með lýðræðið, það er ógnvaldur
frelsisins og velferðarríkið leiðin til ánauðar!10 Hefði ekki verið rétt
að bjarga Svíum frá velferðarhelsinu og verkfallafarganinu? Nefna
má að frjálshyggjuáróðursritið The Economist hvatti Mikhaíl Gor-
batsjov til að koma á einræði í anda Pinochet til að markaðsvæða
Sovétríkin þáverandi (Naomi Klein 2007: 220). Kommúnistar hugs -
uðu með svipuðum hætti, einræði væri réttlætanlegt til að koma á
sósíalisma sem yrði með tíð og tíma frelsisparadís.
Heimspekingurinn Leszek Kolakowski sagði réttilega að þótt
þróunin frá Marx til Stalíns hefði ekki verið nauðsyn þá hafi hún
heldur ekki verið tilviljun. Ég vil bæta við frá eigin brjósti að hið
sama gildir um þróunina frá Friedman til Pinochets og píninga-
skírnir
10 Frjálshyggjumenn telja margir hverjir lýðræðið ógn við frelsið, meirihlutinn geti
kosið yfir sig einræðisstjórn og alls konar sérhagsmunahópar geti grafið undan
frelsinu með því að nota afl atkvæða til að skaffa sér forréttindi. Þetta segir meðal
annarra Friedrich von Hayek en hann telur þó að endurbæta megi lýðræði, það
sé alls ekki alillt (t.d. Hayek 1980a: 19–22). En skoðanabróðir hans, Robert No-
zick (1974: 290–292), er annarrar skoðunar, hann gerir meira en að gefa í skyn að
lýðræði sé þrælakista af fremur sið mennt uðu tagi!
Skírnir haust 2010_Layout 1 27.10.2010 18:03 Page 491