Skírnir - 01.09.2010, Síða 243

499„frelsið er spurn“
um neikvætt jákvætt frelsi standi undir nafni. Ég fæ heldur ekki séð
neinn alræðisþátt í vitlegum pælingum Normans og Taylors.
Milli frjálshyggjufrelsis og jákvæðs frelsis
Nefna má að Kristján Kristjánsson (1996: 96–100 og víðar) andæfir
mörgu í boðskap Taylors og er andófið athygli vekjandi. Kanada -
maðurinn skilji ekki að uppruni tálmana skiptir sköpun. Vart eru
menn ófrjálsir ef þýlyndi þeirra eða hræðsla eru meðfædd. Öðru
máli gegnir ef uppeldi eða samfélagshættir valda þýlyndi. Þá má tala
um frelsisviptingu því hún er mönnum að kenna. Þessi gagnrýni
Kristjáns virðist hitta í mark en bjargar ekki frjálshyggjunni, enda
leikurinn ekki til þess gerður. Eftir stendur að frelsi er að einhverju
leyti máttur til gjörða, sá sem engan máttinn hefur er annaðhvort
ófrjáls eða ófær um að nýta frelsi sitt. Frelsishugtakið er sumpart
máttarhugtak þótt það kunni að vera að öðru leyti neikvætt hugtak
eins og Kristján telur. Það fylgir sögunni að hann er einn mikil-
vægasti fulltrúi hinnar svonefndu ábyrgðarkenningar um frelsi (the
social responsibility view). Fylgjendur hennar eru sammála frjáls-
hyggjumönnum um að frelsi hljóti að vera neikvætt en skilgreina
„tálmanir“ eða „frelsishömlur“ öllu víðar en frjálshyggjumenn. Hafi
foreldrar alið börn sín upp í undirgefni þá hafa þeir hindrað börnin
í að standa á rétti sínum. Foreldrarnir bera ábyrgð á ófrelsi barnanna
en ófrelsið er neikvætt (Kristján Kristjánsson 1992: 5–18). Við
getum velt því fyrir okkur hvort austurríska konan sem læst var
niðri í kjallara og misnotuð hroðalega af föður sínum hafi ekki verið
alin upp í algerri undirgefni. Hún hefði líklega getað forðað sér áður
en karlinn læsti hana inni en var kannski ekki nógu frjálshuga (hér
eiga sextíuogáttamenn leik á borði). Athugið að frjálshyggjumenn
myndu aldrei viðurkenna að uppeldi geti aukið eða minnkað frelsi
manna, þeirra frelsisskilningur er eins og gefið var í skyn þrengri
en frelsisskilningur ábyrgðarsinna. Svo er mál með vexti að ég hef
spunnið ögn við málflutning ábyrgðarsinna og lét Kristján hinn
ábyrgi sér það vel líka! Á nítjándu öld reyndu Bretar að gera sem
flesta Kínverja háða ópíumi til að draga úr viðnámsþreki þeirra gegn
breskri ásælni. Það fylgir svo sögunni að þegar tillaga var borin fram
skírnir
Skírnir haust 2010_Layout 1 27.10.2010 18:03 Page 499