Saga - 2006, Blaðsíða 118

Myndarleg starfsemi
Eins og sjá má af umfjölluninni hér að framan gerðu Sovétríkin og
Bandaríkin menningaráróður á borð við kvikmyndasýningar að
opinberri stefnu sinni í utanríkispólitík og fór Ísland ekki varhluta
af henni. Bæði ríkin lögðu sig fram um að sú mynd sem brugðið
var upp af þeim á hvíta tjaldinu væri í takt við pólitíska hug-
myndafræði þeirra og bæði ríkin höfðu mikil pólitísk afskipti af
framleiðslu og dreifingu kvikmynda í löndum sínum þótt nokkur
munur væri á þeim afskiptum. Margvíslegum möguleikum miðils-
ins var beitt við að réttlæta aðgerðir, auka skilning og efla jákvæða
ímynd og hróður þjóðanna eins og það hentaði best hverju sinni.
Dreifing kvikmyndanna hér á landi var með svipuðu sniði hjá
bæði MÍR og Upplýsingaþjónustunni þó að augljóslega hafi verið
einhver munur þar á. MÍR var í nánum samskiptum við
VOKS/SSOD og rússneska sendiráðið sem fjármagnaði starfsem-
ina tímabundið. Þó að látið hafi verið að því liggja að VOKS hafi
verið sjálfsprottin stofnun var henni ávallt stýrt af sovéska komm-
únistaflokknum. MÍR var hins vegar stofnað og starfrækt fyrir for-
göngu heimamanna, ólíkt starfsemi og rekstri Upplýsingaþjónust-
unnar sem var rekin af bandaríska ríkinu. Að þessu leyti var starf-
semin ólík.
Bæði MÍR og Upplýsingaþjónustan skipulögðu sýningar í kvik-
myndahúsum borgarinnar og sýndu reglulega í höfuðstöðvum sín-
um í Reykjavík sem einnig sáu um að dreifa kvikmyndum og sýn-
ingarvélum víða um landið og jafnvel út á fiskimiðin. Kvikmynd-
irnar voru, samkvæmt forskrift stórveldanna, notaðar til að hafa
áhrif á hugmyndir fólks með óbeinum hætti og þá sérstaklega á
stjórnmálaskoðanir. Reynt var að koma á framfæri jákvæðri ímynd
af stjórnskipulagi og menningu þjóðanna og án efa báru kvik-
myndasýningarnar hér á landi slíkan árangur. Seint verður þó hægt
að mæla hversu mikil og ekki síst hvers konar áhrif um er að ræða.
Sú mynd sem kvikmyndasýningar stórveldanna tók á sig, og við
höfum reynt að varpa ljósi á hér á undan, endurspeglar sannarlega
menningarpólitískan árangur ríkjanna. En með því að einblína á
spurningar sem gagnast við að mæla og meta kvikmyndasýning-
arnar í ljósi beins eða óbeins menningarpólitísks árangurs stórveld-
anna eigum við á hættu að missa sjónar á margbreytilegu hlutverki
kvikmyndasýninganna og draga þar með úr mikilvægi þeirra fyrir
félags- og menningarlega reynslu landsmanna.
T I N N A G R É TA R S D. O G S I G U R J Ó N B. H A F S T E I N S S O N118
Saga vor 2006-NOTA-2 26.4.2006 17:26 Page 118