Skírnir - 01.09.2013, Blaðsíða 15

SKÍRNIR LÝÐRÆÐISBRESTIR ... LÝÐVELDISINS 245
Rousseaus um beint lýðræði en halda engu að síður þeirri grund-
vallarhugmynd lýðræðis að þjóðin væri hinn eini varanlegi hand-
hafi fullveldisins (sbr. Guðmund Heiðar Frímannsson 2007).
Röksemdafærsla Mills gegn kenningum Rousseaus markaði ein
og sér engin tímamót í fræðilegri umfjöllun um stjórnmál. I nafni
frjálslyndrar stefnu Johns Locke ítrekaði Mill nauðsyn þess að setja
ríkisvaldinu skorður hvort sem um væri að ræða vald konungs eða
lýðræðislega kjörin yfirvöld. Allt aðhaldslaust vald ógnaði frelsi ein-
staklingsins og nagaði rætur réttarríkisins. Mill lagði hins vegar ekki
til að Bretland fetaði í fótspor hins nýja lýðveldis, Bandaríkjanna, þar
sem stjórnarskráin einkenndist af ríkri viðleitni til að varðveita
valddreifingu og höfðingjastjórn en koma í veg fyrir að lýðræðislega
kjörnir fulltrúar meirihluta kjósenda fengju umboð og vald til að
stjórna landinu. Þess í stað lagði Mill grunninn að kenningunni um
fulltrúastjórn (e. representative government), einni heilsteyptustu
og að því er mörgum þykir glæsilegustu kenningu um lýðræði sem
um getur. Henni má í grófum dráttum lýsa þannig:
1. Kjósendur eru varanlegir handhafar fullveldis sem í kosn-
ingum framselja vald sitt tímabundið til kjörinna fulltrúa.
2. Kjörnir fulltrúar fela sérstökum valdhöfum að fara með
framkvæmdavald í umboði kjörinna fulltrúa.
3. Dagleg stjórnsýsla er í höndum faglegra aðila sem sækja
umboð sitt til framkvæmdavaldsins.
Fulltrúasamkoman, þjóðþingið, er hér þungamiðjan í hverju lýð-
ræðisríki. Kjósendur fela þeim í almennum kosningum að fara með
æðsta vald í ríkinu í tiltekinn tíma. I krafti þessarar sérstöðu er lög-
gjafarþingið talið æðra bæði dómsvaldi og framkvæmdavaldi. Enn-
fremur er löggjafarvaldið alfarið í höndum þjóðþingsins án neinnar
aðkomu almennings á milli kosninga. Hvorki dómarar né handhafar
framkvæmdavalds hafa samsvarandi lýðræðislegt umboð og kjörnir
fulltrúar. Samkvæmt Mill slær hjarta lýðræðis í löggjafarþingi
þjóðarinnar. Hann taldi mikla þörf á því að umræður og skoðana-
skipti á fulltrúasamkomunni yrðu kröftugar, innihaldsríkar og
djúpsæjar og allar hugmyndir og tillögur fengju vandaða umræðu og
meðferð. Hann taldi þetta kerfi (fulltrúakerfið) tryggja að íbúar