Skírnir - 01.09.2013, Blaðsíða 61

SKÍRNIR
HVAÐ ER GÓÐUR HÁSKÓLI?
291
þekkingarmið. Hins vegar eiga þeir að veita menntun sem nýtist í
þjóðfélaginu á hverjum tíma og afla þekkingar sem komi að gagni
við að byggja upp stofnanir og fyrirtæki sem halda uppi efnahags-
og stjórnkerfum þjóðfélagsins. Fyrri krafan liggur í eðli verkefnis-
ins sem ræðst af stöðu fræðanna á hverjum tíma (að afla þekkingar,
varðveita hana og miðla henni). Síðari krafan sprettur af tilteknum
þörfum samfélagsins fyrir þekkingu sem breytast að vissu marki frá
einum tíma til annars. Sérhver háskóli verður að gera sér grein fyrir
því hvernig hann mætir þessum kröfum á sem bestan hátt.4 Um leið
liggur ákveðin menntahugsjón starfi skólanna til grundvallar: Hlut-
verk þeirra er að ala upp þroskaðar manneskjur sem leitast sífellt
við að bæta skilning sinn á heiminum og sjálfum sér og eru hæfar til
að takast á við lífsverkefni sín og leysa þau vel af hendi.
Ef veita ætti í skyndi svar við spurningunni „hvað er góður há-
skóli?" mætti segja að góður sé sá háskóli sem rís fyllilega undir
þessum kröfum báðum — uppfyllir skyldurnar við fræðin og
þjóðfélagið og hefur þroska nemenda sinna í öndvegi. Góður er sá
skóli þar sem börnin okkar menntast með því að tileinka sér flókin
og mikilvæg fræði sem stuðla í senn að persónulegum þroska þeirra
og hæfni til að takast á við mikilvæg störf og verkefni í þjóðfélag-
inu.
Þetta svar er í sjálfu sér gott og gilt svo langt sem það nær.
Spurningin er sú hvort og þá hvernig háskólar okkar geti vitað að
þeir séu á réttri leið og séu eins góðir skólar og þeim er unnt að vera,
hvort þar sé fólk sannarlega að sinna skyldunum við fræðin og
þekkinguna og jafnframt að svara kröfunni um hagnýtt nám og
rannsóknir. Þegar ég sagði einum vini mínum að ég væri að semja
grein um þróun háskóla sem ég kallaði „Hvað er góður háskóli?“
svaraði hann að bragði: „Er það ekki einmitt háskóli þar sem fólk
4 Á síðari tímum hefur oft myndast spenna á milli kröfunnar sem háskólar gera til
sjálfra sín um að sinna þekkingunni sjálfri, skyldunni við fræðin í öllum þeirra
margbreytileika, og kröfunnar sem þjóðfélagið gerir til háskólanna um að þeir
gegni hlutverki sínu sem eiginlegar þekkingarsmiðjur í þágu þeirra sem kosta þá,
mennti fólk til margs konar starfa og framleiði nýjar fræðilegar lausnir á vanda-
málum sem upp koma í mannlífinu. Stundum hefur hvarflað að mér að þessi
spenna hafi leitt til þess að háskólarnir hafi ekki hugað nægilega vel að grundvall-
arhlutverki sínu, þroska og menntun nemendanna.