Skírnir - 01.09.2013, Blaðsíða 66

296
PÁLLSKÚLASON
SKÍRNIR
4. Tvenns konar viðbrögð
Fyrri viðbrögðin eru þau að gera lítið úr vandanum og segja hann
runninn undan rótum þeirra sem neita að taka þátt í nútímanum þar
sem hörð lögmál efnahagslífsins ríki hvarvetna, líka í menntaheim-
inum. Háskólarnir hafi aldrei verið annað en þekkingarfyrirtæki sem
framleiði tilteknar vörur — prófgráður og rannsóknaniðurstöður —
sem menn hljóti að mæla eftir tiltækum tæknilegum leiðum til að meta
frammistöðu þeirra á mennta- og vísindamarkaðnum; og það séu
menn nú loksins farnir að gera almennilega. Skilvirkni, samkeppnis-
hæfni, aukin afköst og mælanlegur árangur séu dæmi um nútímaleg
hugtök sem menn nota til að halda utan um hvaða rekstur sem vera
skal. Og háskólastarf sé í rauninni eins og hver annar rekstur.
Hin viðbrögðin eru þau að líta svo á að hefðbundinn háskóli sé
liðinn undir lok, þar sinni háskólakennararnir fræðunum ekki leng-
ur til að gæta þekkingarinnar sem á að þroska mannsandann, heldur
séu þeir eins og hverjir aðrir starfsmenn í uppmælingavinnu hjá
„þekkingarverksmiðju“ sem notar vinnuframlag þeirra til að svara
tiltekinni eftirspurn. Þetta séu sannarlega erfiðir tímar, háskólarnir
hafi afsalað sér hefðbundnu menntahlutverki sínu og tekið að þókn-
ast ríkjandi þjóðfélagsöflum og hugsi ekki um annað en að svara
kröfum nemenda sem vilja umfram allt fá prófgráður með sem
minnstum tilkostnaði og auka rannsóknir í þágu atvinnulífsins. Há-
skólinn hafi þegar farið út af sporinu.
Þessi tvenns konar viðbrögð endurspegla viðteknar hugmyndir
ákveðinna hópa fólks um háskóla. Annars vegar þeirra sem horfa á
háskólana sem stofnanir sem veita þjóðfélaginu tiltekna þjónustu,
ekki síst þeim stóra hópi nemenda sem snýr sér til háskólanna ein-
göngu í leit að menntun sem nýtist þeim vel til að finna sér störf í
þjóðfélaginu. Hins vegar þeirra sem líta eingöngu á háskólann sem
fræðasetur þar sem fólk helgar sig leitinni að sannleikanum í hinum
ýmsu greinum og er í sjálfu sér ekki í þjónustu neinna annarra hags-
muna en þeirra sem tengjast beint eflingu fræðilegrar þekkingar og
skilnings á heiminum.
Þessi tvö andstæðu viðbrögð endurspegla líka kröfurnar tvær
sem ég nefndi í upphafi; kröfuna um að leggja rækt við fræðin sjálf