Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.2018, Blaðsíða 58

Dagblaðið Vísir - DV - 09.11.2018, Blaðsíða 58
58 9. nóvember 2018 Þ ann 20. ágúst 1977 var geim- farinu Voyager 2 skotið á loft og þann 5. september sama ár var röðin komin að systur- skipinu Voyager 1. Voyager 1 var skotið síðar á loft en kom engu að síður fyrr að gasrisanum Júpiter en systurskipið. Þetta var gert með því að láta Voyager 1 fara hraðari braut til Júpiter. Þegar þangað var komið 1970 hófust vísindalegar uppgöt- vanir geimfarsins. Það var banda- ríska geimferðastofnunin NASA sem stóð á bak við þessa leiðangra. Markmiðið með ferðum Voyager-geimfaranna var að rann- saka ystu plánetur sólkerfisins. Að því loknu tóku geimförin stefn- una út úr sólkerfinu og eru nú óra- fjarri jörðinni. Til að fylgjast með ferðum geimfaranna og taka við upplýsingum frá þeim var notast við þrjár stöðvar hér á jörðu niðri, þekktar sem Deep Space Network. Ein þeirra er í Madrid á Spáni, ein í Goldstone í Kaliforníu og ein í Can- berra í Ástralíu. Þangað senda þau stöðugt upplýsingar um ferðir sínar og niðurstöður mælinga sem þau gera. Aðalverkefni Voyager-geim- faranna var að fljúga að Júpiter og Satnúrnusi og rannsaka pláneturn- ar. Ef vísindaleg markmið næðust átti Voyager 2 að fljúga áfram að Úr- anusi og Neptúnusi. Geimförin áttu að taka ljósmyndir og safna ýmsum vísindalegum gögnum og senda til jarðar. Þau verða seint talin frek á orku því við þetta notuðu þau jafn mikið rafmang og ljósapera í ísskáp þarf. Þyngdarafl plánetanna var síðan notað til að koma geimförun- um áfram og til næsta áfangastaðar. Fyrstu nærmyndirnar af Júpiter Þegar Voyager 1 kom að Júpiter sendi geimfarið fyrstu nærmynd- irnar af plánetunni og tunglum hennar til jarðar. Rosaleg óveður- skerfi á Júpiter, eldgos á Io, sem er eitt tungla Júpiters og vísbendingar um að undir frosnu yfirborði tungls- ins Evrópu væri fljótandi vatn var meðal þess sem vísindamenn sáu á myndunum. Auk þess uppgötvuðu geimförin 24 ný tungl á braut um ystu plánetur sólkerfisins. Þegar geimförin höfðu sveim- að um Júpiter var röðin komin að Satúrnusi og Voyager 1 var látið fara nærri Titan, hinu risastóra tungli Satúrnusar. Að því loknu var Voyager 1 látið fara áfram í norður- átt, hærra en brautir plánetanna. Voyager 2 var síðan látið hefja ferð lengra út í sólkerfið til að heim- sækja tvo gasrisa til viðbótar, Úr- anus og Satúrnus. Geimfarið kom að Satúrnusi 1981 og Úranusi 1986. Árið 1989 var röðin síðan komin að heimsókn til Neptúnusar. Þegar Voyager 2 kom að Úranúsi voru merkin, sem bárust til jarðar, orðin mun veikari en þegar geimfarið var við Satúrnus. Það leit því ekki vel út með að geta verið í sambandi við geimfarið þegar það kæmi að Neptúnusi. NASA neyddist því til að láta smíða stærri loftnet fyrir móttökustöðvarnar hér á jörðinni. Það þýddi einnig að þá væri hægt að vera í sambandi við geimförin þegar þau færu út fyrir ystu plánet- urnar. Daufi blái punkturinn Árið 1990 tók Voyager 1 eina mögn- uðustu og frægustu mynd sem tekin hefur verið utan úr geimn- um. Á henni sést jörðin í órafjar- lægð, sem lítill og fölur blár punkt- ur. Þetta var gert að frumkvæði hins heimsþekkta stjörnufræðings Carls Sagan. Hann sagði að þessi mynd ætti að hvetja mannkynið til „að vernda og varðveita þennan föla bláa punkt, einu heimkynnin sem við höfum nokkru sinni þekkt“. Bæði geimförin eru nú órafjarri plánetunum í sólkerfinu og stefna í mismunandi átt frá sólkerfinu okk- ar. Þau senda enn gögn til jarðar og svara þar með spurningum sem við vissum ekki að við þyrftum að spyrja þegar þeim var skotið á loft. Það er stöðin í Canberra sem ann- ast samskiptin við Voyager 2 því hún er eina stöðin sem getur gert það vegna stefnu geimfarsins sem stefnir í suður frá sólkerfinu. Vegna þess hversu fjarri jörðinni geimför- in eru eru merkin frá þeim mjög dauf. Árið 2012 var Voyager 1 fyrsta geimfarið til að yfirgefa sólkerfið og halda út í milligeiminn, svæð- ið á milli stjarna í Vetrarbrautinni. Í milligeimnum gætir áhrifa sólar- innar okkar ekki lengur og rannsak- ar Voyager 1 því þetta áður óþekkta svæði. Ferð beggja geimfaranna hef- ur verið söguleg og hefur mark- að mörg tímamót í geimrannsókn- um. Geimförin eru ekki stór, á stærð við litlar rútur og með takmarkað- an tölvubúnað ef miðað er við það sem er í boði nú. Ekki má gleyma að um borð í báðum geimförum eru gullplötur, svipaðar og vínyl- plötur, sem innihalda eina og hálfa klukkustund af tónlist og kveðj- um frá mannkyni en þær eru settar fram á 55 tungumálum. Einnig eru leiðbeiningar um hvernig á að spila plöturnar og kort sem sýnir stað- setningu jarðarinnar í Vetrarbraut- inni okkar. Þegar næsti áratugur er liðinn verða bæði geimförin orðin straumlaus, vísindabúnaður þeirra óvirkur og þau geta ekki lengur sent skilaboð til jarðarinnar eða tekið á móti skilaboðum. Þau munu samt sem áður halda för sinni áfram um óravíddir geimsins og leggja að baki rúmlega 17 kílómetra á sekúndu. Eftir 40.000 ár fer Voyager 2 framhjá næsta sólkerfi við okkar, í nokkurra ljósára fjarlægð. Það munu líða 296.000 ár þar til Voyager 1 fer framhjá hinni björtu stjörnu Síríus. Ekki er hægt að útiloka að Voyager- -geimförin muni síðan halda för sinni áfram í milljarða ára.n TÍMAVÉLIN Kristján Kristjánsson ritstjorn@dv.is „Þegar næsti áratugur er liðinn verða bæði geimförin orðin straumlaus. Útifuglafóður Mikið úrval, gott verð Smáratorg · Bíldshöfði · Grandi · Hafnarörður 41 ÁR FRÁ UPPHAFI TVEGGJA TÍMAMÓTAGEIMFERÐA n Voyager I og II n Eru enn að senda upplýsingar til jarðarinnar Júpíter Nærmyndir frá Voyager
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Dagblaðið Vísir - DV

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Dagblaðið Vísir - DV
https://timarit.is/publication/255

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.