Morgunblaðið - 15.11.2018, Blaðsíða 44

milli Íslands og Evr-
ópu, sem Evrópusam-
bandið myndi svo hafa
eitthvert vald yfir.
Fullyrt er að íslenskt
orkuverð muni í kjöl-
farið hækka.
Andstæðingar orku-
pakkans gefa því hins
vegar engan gaum að
enginn í Brussel er að
velta þessu fyrir sér.
Enda eru fáir þar með-
vitaðir um að slíkur sæ-
strengur hafi almennt
verið til umræðu, og þeir sem vita af
þessum hugmyndum vita einnig að
sæstrengur yrði eingöngu lagður
samkvæmt ákvörðun Íslendinga.
Þriðji orkupakkinn leggst hvorki
gegn, né mælir með því, að lagður sé
umræddur sæstrengur.
Ísland er aðili að ESA
Enn önnur rök snúa að hlutverki
Orkustofnunar ESB, ACER. Þar
sem Ísland er ekki aðili að ESB mun
ACER ekki hafa neitt vald hér á
landi. Þau málefni er lúta að Íslandi
eru á hendi ESA (Eftirlitsstofnunar
EFTA) en ekki ACER. Ísland er
stoltur aðili EFTA og ESA en ís-
lenskir hræðsluáróðursmeistarar
láta líkt og þessar stofnanir séu er-
lendur innrásarher.
Vegna forsvars ESA er þriðji
orkupakkinn í fullkomnu samræmi
við tveggja stoða kerfi EES, en kerf-
ið felur í sér að Ísland heyrir ekki
undir „stjórn“ ESB-stofnana. Því
ógnar þriðji orkupakkinn ekki ís-
lensku fullveldi.
Færi svo, að íslensk stjórnvöld
myndu að eigin frumkvæði ákveða
að leggja títtnefndan sæstreng, þá
færu fram samningaviðræður um
viðeigandi nýja orkulöggjöf og
myndu ríkisstjórn og Alþingi ætíð
hafa lokaorðið um lagninguna. Einn-
ig er vert að taka fram að ef slíkur
strengur yrði lagður, þá yrði það frá
Íslandi til Bretlands og því myndi
Evrópulöggjöf vart gilda um hann,
þar sem Bretland verður líklega
ekki í ESB eftir fimm mánuði.
Lágt verð fyrir almenning
Eins og áður hefur komið fram
hlaut Ísland ýmsar undanþágur
vegna stöðu sinnar sem eyja án
tengingar við innri markað ESB: því
Undanfarnar vikur
hafa menn deilt um
þriðja orkupakka Evr-
ópusambandsins í ís-
lenskum fjölmiðlum.
Mig langar að reyna að
leiðrétta ýkjurnar og
slá á múgæsinginn.
Allir eiga rétt á sínum
skoðunum en mikil-
vægt er að umræðan sé
byggð á staðreyndum
en ekki dylgjum. Um-
ræðan um þriðja orkupakkann hefur
verið þvæld með handahófs-
kenndum staðhæfingum og goð-
sögnum sem ekki eiga við rök að
styðjast. Enda er fátt um raunveru-
leg rök gegn orkupakkanum.
Hluti af landslögum síðan 2003
Ýmsir velta vöngum yfir því af
hverju íslensk stjórnvöld þurfi að
innleiða orkupakkann. Ísland er aðili
að EES-samningnum og innleiðir
því löggjöf um innri markaðinn, að
meðtöldum lögum um orkumark-
aðinn. Sú var raunin þegar fyrsti og
annar orkupakkinn voru innleiddir í
landslög árin 2003 og 2008.
Eðlilega gat Ísland ekki kosið um
orkupakkann þegar hann var sam-
þykktur af ráðherrum ESB-
landanna í Brussel. Hins vegar hlutu
íslensk stjórnvöld ýmsar undan-
þágur frá orkupakkanum sem
tryggja að komist sé hjá hugsan-
legum neikvæðum áhrifum á ís-
lenskan markað.
Forsíðufirra
Nýjasti hræðsluáróðurinn fjallar
um að íslensk garðyrkjuframleiðsla
muni leggjast af í núverandi mynd
með þriðja orkupakkanum. Þetta er
einfaldlega markleysa, líkt og at-
vinnuvega- og nýsköpunarráðu-
neytið benti réttilega á. Þessi rök,
ásamt mörgum þeim sem sett eru
fram af spunameisturum og meint-
um sérfræðingum, virðast byggjast
á eins konar vænisýki um svívirði-
legt ráðabrugg embættismanna í
Brussel sem ætli sér að hrifsa til sín
öll völd yfir dýrmætum orkuauðlind-
um Íslendinga.
Því er haldið fram að þriðji orku-
pakkinn séu klækjabrögð ESB til að
neyða Ísland til að leggja sæstreng á
er ekki skylt að opna raforku-
markaðinn sinn, né að veita þriðja
aðila aðgang eða fjárfestingar-
tækifæri.
Rétt er að hin íslenska Orkustofn-
un mun öðlast meira sjálfstæði með
innleiðingu þriðja orkupakkans, sér í
lagi til að tryggja gagnsæi samninga
og rétt neytenda til að skipta um
birgja.
Þær hugmyndir sem spunameist-
ararnir segja að sé hlutverk eftirlits-
aðilans eru allar ótengdar þriðja
orkupakkanum. Þetta er skáld-
skapur samsæriskenningamanna.
Aðalhlutverk eftirlitsaðilans verður í
raun að tryggja betra verð fyrir
neytendur.
Hagsmunir hverra?
Margir hafa velt því fyrir sér hvað
gerist ef Ísland innleiðir ekki orku-
pakkann. Fyrir það fyrsta munu
önnur ríki sem ekki eru aðilar að
ESB innan EES-svæðisins ekki geta
innleitt hann heldur. Þetta myndi
einna helst koma Norðmönnum í
mikil vandræði, en einnig væri þar
með grafið undan innri markaðnum
sem slíkum. Í versta falli gæti þetta
valdið því að hluti af EES-samn-
ingnum félli úr gildi, a.m.k. til bráða-
birgða.
Þetta væri engum til hagsbóta, og
væri hryggileg afleiðing af lyga-
áróðri gegn löggjöf sem engum og
engu í landinu stafar ógn af. Hverj-
um yrði það til góðs? Vissulega ekki
íslenskum almenningi.
Ég sem Breti get talað af reynslu.
Á tímum þar sem andstæðingar
Evrópusamvinnu beita öllum ráðum
til að grafa undan henni er mikil-
vægara en nokkru sinni fyrr að um-
ræðan um þessi mál byggist á stað-
reyndum. Ísland, og heimurinn
allur, þarf ekki á allri þessari nei-
kvæðu orku að halda.
Jákvæðari orku
Eftir Michael Mann ȃg sem Breti get
talað af reynslu.
Andstæðingar Evrópu-
samvinnu beita öllum
ráðum til að grafa
undan henni.
Michael Mann
Höfundur er sendiherra
Evrópusambandsins á Íslandi.
44 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2018
Í október mælti ég
fyrir þingsályktun-
artillögu á Alþingi um
skilgreiningu auðlinda.
Ályktunin fjallar um
það að fela umhverfis-
og auðlindaráðherra að
fá sérfræðinga á sviði
auðlindaréttar, um-
hverfisfræða og um-
hverfisréttar til að
semja frumvarp til laga
sem skilgreini hvað flokkast til auð-
linda hér á landi og hverjar auðlindir
Íslands eru.
Auðlindaréttur er tiltölulega ný
fræðigrein í íslenskri lögfræði og er
nátengdur umhverfisrétti, auðlinda-
réttur fjallar um þær réttarreglur
sem varða stjórnun, nýtingu og með-
ferð auðlinda. Engin heildstæð stefna
um nýtingu auðlinda hefur verið mót-
uð hérlendis.
Eitt af því sem stuðlar að ábyrgri
umhverfishegðun er að líta svo á að
náttúruauðlindir og réttur til þess að
nýta þær hafi verðgildi þó að í sumum
tilfellum kunni að vera erfitt að meta
slíkt til fjár. Auðlindaréttur er ná-
tengdur nýtingu náttúruauðlinda.
Réttur þjóða til að njóta auðlinda
sinna nýtur verndar í þjóðarétti.
Á Allsherjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna 14. desember árið 1969 var sam-
þykkt yfirlýsing nr. 1803 sem fjallar
um sjálfstæði þjóða til að ráðstafa
náttúruauðlindum sínum, þar segir
m.a. að nýting náttúruauðlinda eigi að
þjóna hagsmunum og auka velmegun
fólks í viðkomandi ríki. Þessi regla
hefur verið staðfest í alþjóðasamningi
um borgaraleg og stjórnmálaleg rétt-
indi og alþjóðasamningnum um efna-
hagsleg, félagsleg og menningarleg
réttindi.
Árið 2000 skilaði svokölluð auð-
lindanefnd, sem kosin var af Alþingi,
af sér álitsgerð. Hlutverk nefnd-
arinnar var að fjalla um auðlindir sem
væru eða kynnu að verða þjóðareign.
Nefndin taldi brýnt að mótuð yrði
samræmd stefna og stjórn á nýtingu
náttúruauðlinda á Íslandi sem skap-
aði heilsteyptan lagaramma um hlut-
verk og ábyrgð ríkisins á ráðstöfun og
nýtingu náttúruauðlinda.
Hugtakið auðlind nær til margra
þátta samfélagsins, talið er að allir
þættir náttúrunnar geti talist til nátt-
úruauðlinda. Auðlindir geta verið
skilgreindar sem þjóðareign, s.s. fisk-
stofnar. Afskipti ríkisins ná þó til
margra annarra auðlinda en þeirra
sem beinlínis eru taldar þjóðareign.
Samfélagið sjálft hefur tekið á sig að
stuðla að verndun mikilvægra þátta
umhverfisins, eins og hreinleika and-
rúmsloftsins, og sett reglur um nýt-
ingu dýrastofna og annarra þátta líf-
ríkisins. Segja má að náttúruauðlindir
geti verið beinn þáttur í
neyslu, t.d. útivistarsvæði
og veiðisvæði fyrir villt
dýr. Þær auðlindir sem
ekki teljast vera
náttúruauðlindir eru t.d.
mannauður, þekking-
arkerfi, gagnagrunnar og
önnur hliðstæð verkefni
sem menn hafa skapað.
Verulega hefur verið
gengið á fjölmargar nátt-
úruauðlindir undanfarna
áratugi og svo mikið að
nú er tilfinnanlegur skortur á mörg-
um mikilvægum auðlindum, eins og
vatni og öðrum umhverfisgæðum af
ýmsu tagi. Því hafa þjóðir heims
kappkostað að finna og þróa leiðir til
að nýta náttúruauðlindir með hag-
kvæmum hætti og beinist athyglin
aðallega að hagrænum stjórntækjum
sem takmarka ekki nýtingu á nátt-
úruauðlindum, heldur haga nýtingu
þannig að hún sé ábatasöm fyrir við-
komandi og heildarhag allra.
Það er löngu orðið tímabært að við
sem þjóð skilgreinum auðlindir okkar
með því að setja um þær lagaramma
sem lengi hefur verið beðið eftir. Til-
laga sama efnis hefur verið lögð fram
fjórum sinnum áður eða á 139., 141.,
143. og 145. löggjafarþingi af þáver-
andi þingmanni Vigdísi Hauksdóttur
sem á veg og vanda af undirbúningi
þessa máls.
Einnig hef ég lagt fram þingsálykt-
unartillögu á núverandi þingi um auð-
lindir og auðlindagjöld, þar sem Al-
þingi felur fjármála- og
efnahagsráðherra að skipa starfshóp
sem:
1. Skili tillögu um hvort innheimta
eigi afnotagjald fyrir nýtingu auð-
linda og þá hvaða auðlinda.
2. Leggi fram tillögu um aðferð við
álagningu auðlindagjalds sem gæti
gengið fyrir allar auðlindir og geri
grein fyrir kostum og göllum mis-
munandi aðferða.
3. Taki saman upplýsingar um hvern-
ig gjaldtöku af auðlindanýtingu er
háttað í nágrannaríkjum.
Það má segja að tillaga þessi sé fram-
hald af þingsályktunartillögu um
greiningu auðlinda sem hefur
tvisvar verið lögð fram af Gunnari
Braga Sveinssyni á 146. og 147.
löggjafarþingi.
Skilgreining
auðlinda
Eftir Sigurð Pál
Jónsson
Sigurður Páll Jónsson
»Hugtakið auðlind
nær til margra
þátta samfélagsins,
talið er að allir þættir
náttúrunnar geti talist
til náttúruauðlinda.
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins.
Við erum stolt
af því að vera
framúrskarandi
8
Einungis um 2% íslenskra fyrirtækja
eru Framúrskarandi fyrirtæki 2018
samkvæmt greiningu CREDITINFO.
Framúrskarandi
fyrirtæki