Morgunblaðið - 15.11.2018, Blaðsíða 66

Menning
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 15. NÓVEMBER 2018
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
Gamla Læknishúsið við Eyrargötu á Eyrarbakka
á sér langa og merkilega sögu eins og fram kemur
meðal annars í skáldsögunni Læknishúsið eftir
Bjarna Bjarnason sem kemur út um helgina. Í
sögunni segir frá rithöfundi sem flytur til bráða-
birgða í Læknishúsið með eiginkonu sinni og
dætrum og fljótlega kemur í ljós að í því húsi á
hann dramatíska sögu, bjó um tíma með öldr-
uðum bræðum sem verða örlagavaldar í lífi hans,
en einnig kemur mjög við sögu löngu látin stúlka,
eða er það kannski andi hússins?
Bjarni Bjarnason segir að langafi sinn hafi
byggt Læknishúsið á Eyrarbakka árið 1916 og að
það sem snerti húsið sem slíkt sé sögulega rétt í
bókinni.
„Það er líka rétt að ég var þarna á Bakkanum
sem strákur, bjó um skeið hjá gömlum ömmu-
bræðrum mínum, þeim Pétri og Sigga. Annar var
blindur og hinn löngu hættur að tala. Þeir ráku
bókasafnið sem var til húsa í Læknishúsinu, báru
út blöðin, seldu happdrættismiða og Pétur, sá
sjónlausi, sá um veðurathuganir. Ég hjálpaði hon-
um við að lesa af regnmælinum og hann spurði
mig hvort ég sæi þennan eða hinn tindinn til að
meta skyggnið. Ég vissi ekki hvaða kennileiti
hann átti við, en vildi verða að gagni, og voru
svörin í samræmi við það.
Árið á undan hafði ég búið með föður mínum í
Færeyjum, þar sem hann hafði tekið saman við
færeyska konu. Ég hafði sleppt skólagöngunni í
Færeyjum og svo fluttum við til Eyrarbakka, en
þá var ég kominn upp á lagið og lét skólagönguna
líka eiga sig þar. Ég hef góða reynslu af þessu
uppeldisafbrigði.
Fólkið mitt var mikið á ferð og flugi þannig að
stundum var ég einn með körlunum og rétti þeim
hjálparhönd, las fyrir Pétur, og ráfaði þess á milli
um Bakkann. Um þetta tímabil á ég hlýlegar
minningar.“
Nærgöngul sál hússins
– Í gegnum frásögnina skín líka hlýlegur tregi.
„Það eru sannar tilfinningar.
Seinna, eftir nokkur ár í Svíþjóð, bjó ég hjá
ömmu minni í Kópavogi, en hún var yngri systir
þeirra Péturs og Sigga. Þeir komu stundum við
og gistu í nokkra daga. Ástæða kaupstaðarferð-
anna voru fundir hjá Félagi nýalssinna, en Pétur
var eldheitur nýalssinni. Þá spjallaði ég mikið við
þá, en Pétur var þá gjarnan að boða mér trúna.
Ég reyndi líka að ná sambandi við Sigga af því ég
hafði áttað mig á að þó að hann talaði ekki þá var
hann ekki skyni skroppinn.
Ég fékk enn frekari mætur á þeim í og með í
gegnum ömmu, af því hún kom aldrei fram við þá
eins og þá kunnu sérvitringa sem þeir voru. Hún
kom fram við þá eins og þeir væru aðdáunar-
verðar fyrirmyndir sem hún elskaði heils hugar.
Hún hefur tekið það sjónarmið með sér úr æsku,
en sem ungir menn voru þeir efnilegir menn og
henni ástríkir eldri bræður. Hennar sjónarmið frá
því hún var lítil hafði ekket breyst.“
– Þeir eru stór partur í sögunni, en húsið sjálft
er það líka, og stundum aðalpersóna.
„Ekki er útilokað að það persónugerist hjá les-
andanum, eins og kannski hjá höfundinum eftir
löng kynni. Ég var þarna sem drengur, síðar oft
við ritstörf, stundum mánuði í senn, og svo er rétt
frá því greint í sögunni að þegar Kata var ólétt að
tvíburunum vorum við á milli íbúða og fluttum
austur nokkra vetrarmánuði. Þegar ég var þarna í
húsinu að mynda eigin fjölskyldu fór að hluta til
tragísk fjölskyldusaga hússins að leita enn frekar
á mig, og nærvera húsandans varð enn sterkari.
Fjögur ungmenni veiktust alvarlega í húsinu og
var amma þeirra yngst. Eldri systir hennar, Val-
gerður, og eldri bróðir, Sigurður, veiktust, og
systkinabarn sem bjó hjá þeim, Vigdís, sem var
ung vinnukona. Amma náði sér alveg, en Siggi
kann að hafa borið varanlegan skaða af. Að
minnsta kosti hætti hann að tala nokkrum árum
síðar. Vigdís, sem er feimin og alvörugefin á ljós-
myndum, og eldri systir ömmu, hún Valgerður,
sem er falleg, glaðlynd og prakkaraleg að sjá á
myndum, dóu báðar. Nærvera Valgerðar er mikil
í húsinu, og finnst sumum þeir hafa séð hana
horfa þar út um glugga. Stundum þegar ég hef
verið þar um sinn einn að vinna tekur mig að
dreyma hana, og þá rifjast upp hvar hún lést í
húsinu. Sál hússins getur þannig orðið nokkuð
nærgöngul.“
Persónulegar tilfinningar hjálpa
– Hvernig var að taka þennan grunn og snúa
honum yfir í dramatíska sögu?
„Þegar maður gerir svona hjálpa persónulegar
tilfinningar manni að tengjast textanum og miðla
persónum sem kannski draga andann og einhver
sem kynnist þeim kann því að fá áhuga á þeim. Ég
hafði grunnaðstöðuna, okkur Kötu í Læknishús-
inu, með lögreglubíl í garðinum, vegna hótana
sem ráðherrum bárust tíðum þá. Og ég hafði
framvinduna úthugsaða. Það reyndist þó ámóta
erfitt að koma henni til skila og að hlaupa undan
ógnvaldi í martröð. Ég kveikti á kertum og ætlaði
að skrifa kafla, en dagarnir liðu og ekki kom hann.
Eftir að hafa ráfað um húsið og fyllst örvæntingu
þar til ég vissi bara að þetta mundi aldrei takast,
þá kom allt í einu kaflinn fullskapaður. Þegar ég
las hann reyndist þó bara um fjórðungur hans í
samræmi við það sem ég hafði ætlað mér.
Þetta ferli endurtók sig fyrir hvern kafla þang-
að til bókin var komin. Það er eitthvað í henni sem
tók völdin og hún ætlaði sér eitthvað ákveðið sem
ég skildi bara í lokin. Að fást við þetta var eins
konar andsetning.
Þetta var óhlýðin saga. Mig dreymdi á tímabili
að ég væri að reyna að sitja hryssu en ég hékk
alltaf í taglinu fyrir aftan hana á örvæntingar-
fullum hlaupum. Það var ekki fyrr en í lokin að
taglhnýtingurinn fékk að fara á bak. Kannski er
við hæfi að fyrsti lesturinn úr sögunni verður á
bóndabæ, eða rjómabúinu á Erpsstöðum.“
Nærgöngul sál hússins
 Bjarni Bjarnason segir sögu sem gerist í gamla Læknishúsinu á Eyrarbakka
Morgunblaðið/Eggert
Andsetinn Bjarni Bjarnason
segir að sagan af Læknis-
húsinu hafi verið óhlýðin.
TOYOTA Rav4 sport hybrid awd.
Árgerð 2018, nýr bíll, bensín, rafmagn,
sjálfskiptur. Verð 6.280.000.
Rnr.213188.
LAND ROVER Discovery sport hse.
Árgerð 2016, ekinn 37 Þ.KM, dísel,
sjálfskiptur 9 gírar. Verð 6.490.000.
Rnr.116108.
MERCEDES-BENZ Glc 350 e 4matic
amg. Árgerð 2018, ekinn -1 Þ.KM,
bensín, sjálfskiptur 7 gírar.
Verð 9.790.000. Rnr.213293.
BMW X5 xdrive40e plug in m pakki.
Árgerð 2017, ekinn 20 Þ.KM,
bensín, sjálfskiptur. Verð 9.890.000.
Rnr.116133.
FORD Kuga titanium.
Árgerð 2016, ekinn 20 Þ.KM, dísel,
sjálfskiptur 6 gírar. Verð 4.180.000.
Rnr.116558.
VOLVO Xc60 r-design.
Árgerð 2015, ekinn 32 Þ.KM, dísel,
sjálfskiptur 6 gírar. Vetradekk.
Verð 5.890.000. Rnr.213308.
FORD F350 king ranch.
Árgerð 2018, ekinn -1 Þ.KM, dísel,
sjálfskiptur. Verð 8.693.000 með vsk.
Rnr.213088.
MERCEDES-BENZ Ml 250 bluetec
4matic. Árgerð 2014, ekinn 76 Þ.KM,
dísel, sjálfskiptur 7 gírar.
Verð 6.390.000. Rnr.213309.
TOYOTA Land cruiser 150 GX.
Árgerð 2017, ekinn 15 Þ.KM, dísel,
sjálfskiptur 6 gírar. Verð 7.700.000.
Rnr.213198.
TOYOTA Land cruiser 150 GX
“33 dekk. Árgerð 2017, ekinn 4 Þ.KM,
dísel, sjálfskiptur 6 gírar. Arctic Trucks
breyttur. Verð 8.690.000. Rnr.116641.