Morgunblaðið - 24.01.2019, Blaðsíða 46

46 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. JANÚAR 2019
Fagleg og persónuleg húsfélagaþjónusta
Eignarekstur leggur áherslu á að einfalda
og hagræða málin fyrir húsfélög
Traust - Samstaða - Hagkvæmni
eignarekstur@eignarekstur.is • www.eignarekstur.is • Sími 566 5005
Ráðgjöf
Veitum faglega ráðgjöf
til húsfélaga
Bókhald
Höfum umsjón með
bókhaldi fyrir húsfélög
Þjónusta
Veitum persónulega þjónustu
sem er sérsniðin að hverju
og einu húsfélagi
Að undanförnu hef-
ur mikið verið rætt
um nauðsyn þess að
seinka klukkunni. Því
miður hefur þessi
umræða verið nokkuð
einhliða, og er hætt
við því að margir hafi
tekið afstöðu í málinu
án þess að hafa kynnt
sér það til hlítar.
Núgildandi lög um
tímareikning voru
sett árið 1968 eftir skoðanakönnun
meðal félagssamtaka, stofnana
(þar á meðal skóla) og fyrirtækja.
Á þeim tíma höfðu landsmenn
reynslu af hvoru tveggja, flýttri
klukku á sumrin og seinni klukku
að vetri. Það var almenn krafa að
hætta bæri hringlinu með klukk-
una, eins og það var kallað, og
taka upp fastan tíma allt árið.
Könnunin leiddi í ljós að flestir
vildu hafa flýtta klukku (svo-
nefndan „sumartíma“) allt árið
fremur en vetrarklukkuna.
Rökin fyrir breytingunni voru
fjórþætt:
1. Flýtt klukka („sumartími“)
gilti þegar meira en helming árs-
ins.
2. Flýtt klukka samsvaraði mið-
tíma Greenwich sem hafður er að
viðmiði í margvíslegum alþjóð-
legum viðskiptum, s.s. flugstjórn
og veðurathugunum.
3. Breytingin færði Ísland nær
símatíma í Evrópulöndum.
4. Dagsbirtan nýttist betur þar
sem myrkurstundum á vökutíma
fækkaði.
Eftir setningu laganna 1968
ríkti friður um stöðuna í aldar-
fjórðung. Það var ekki fyrr en ný
kynslóð var komin til sögunnar og
farið var að fyrnast yfir fyrri
reynslu, að upp komu raddir sem
kröfðust breytinga.
Árið 1994 var flutt þingsálykt-
unartillaga um nýjan „sumar-
tíma“, þ.e. að flýta klukkunni enn
meir yfir sumarið. Frumvarp
sama efnis var lagt fram 1995 og
aftur árin 2000 og 2006. Árið 2010
var hins vegar lögð fram þings-
ályktunartillaga um að seinka
klukkunni um eina klst. Þessi til-
laga var endurflutt 2013 og aftur
2014. Öllum þessum tillögum hafn-
aði Alþingi eftir athugun. Það að
tillögurnar skyldu ganga í gagn-
stæðar áttir sýnir glöggt að engin
lagasetning getur sætt öll sjónar-
mið.
Það fyrirkomulag
sem nú gildir á Ís-
landi er ekkert eins-
dæmi. Fjöldi fólks í
heiminum býr við
klukku sem hefur ver-
ið flýtt miðað við
tímabeltin frá 1883,
sem miðast við sól-
tíma. Þetta sést
glöggt á tímakorti
eins og því sem birt
er í Almanaki Háskól-
ans. Áberandi er hve
mörg svæði eru
vinstra megin við þau
belti sem merkt eru á jaðra korts-
ins efst og neðst. Þetta á til dæm-
is við um Frakkland, Spán, Alaska
og víðáttumikil svæði í fyrrum
Sovétríkjum. Að sumri til er svo
klukkunni flýtt um klukkustund til
viðbótar í mörgum löndum svo
sem í Evrópusambandinu, Bret-
landi, í Bandaríkjunum víðast
hvar, og í Kanada. Þá eru Argent-
ína og sum héruð í Kanada með
flýtta klukku allt árið. Í Kína
fylgja allar klukkur Pekingtíma.
Af því leiðir að í vestasta hlut-
anum er klukkunni flýtt um þrjár
stundir frá beltatíma.
Nýlega bárust fréttir um að
ríkisstjórn Bretlands hefði ákveðið
að hverfa frá miðtíma Greenwich
og taka upp flýtta klukku allt árið,
óháð niðurstöðunni um Brexit. Þar
vegur þungt sú reynsla Breta, að
umferðarslys aukist verulega í
hvert sinn sem klukkunni er
seinkað að vetri. Þá hefur Evrópu-
sambandið einnig ákveðið að
hætta hringlinu með klukkuna, en
ekki liggur fyrir hvert framhaldið
verður þar. Norðausturfylki
Bandaríkjanna hafa nýlega tekið
þá stefnu að taka upp flýtta
klukku allt árið, og eru þá meira
en tuttugu fylki á þeirri braut.
Endanleg ákvörðun liggur hjá
þinginu í Washington.
Seinkun klukkunnar hefði þau
áhrif að bjartara yrði á morgnana
þegar börn fara í skóla og fólk til
vinnu. Þetta er tvímælalaust
sterkasta röksemd þeirra sem
vilja fara þessa leið. Á hinn bóg-
inn eru bjartari morgnar keyptir
því verði að fyrr dimmir síðdegis
þegar umferð er meiri og börn á
leið úr skóla. Menn getur greint á
um það hvort þeir kjósi fremur
bjartari morgna eða bjartara síð-
degi. En umferðarþunginn bendir
til þess að menn nýti almennt síð-
degið fremur en morgnana til að
sinna erindum sínum. Það virðist
gilda að sumri til ekki síður en
vetri og stjórnast því ekki af birt-
unni einni saman. Óumdeilt er, að
flestir kjósa flýtta klukku á
sumrin, því að lengri tími gefst þá
til útivistar. Af þeim sökum myndi
það sennilega vekja neikvæð við-
brögð margra ef klukkunni yrði
seinkað um klukkustund.
Þeir sem mæla með seinkun
klukkunnar leggja áhersla á að
það myndi hafa jákvæð heilsufars-
leg áhrif, sérstaklega á ungmenni.
Líkamsklukkan fari mjög eftir
gangi sólar og það valdi togstreitu
þegar staðarklukkan gangi ekki í
takt við birtutímann. Megi jafnvel
rekja skammdegisþunglyndi til
þessa. Þarna er horft fram hjá
þeirri staðreynd, sem menn hafa
lengi þekkt, að raflýsing hefur
áhrif á líkamsklukkuna og raskar
hinni náttúrulegu sveiflu. Áhrifin
eru mest af bláu ljósi. Gamaldags
perur gefa frá sér nægilega mikið
af bláum geislum til að rugla
líkamsklukkuna, en nýrri perur,
tölvuskjáir og nýjustu farsímar
eru mun áhrifameiri. Í þjóðfélagi
nútímans ræður sólarljósið því
ekki stillingu líkamsklukkunnar
nema að takmörkuðu leyti. Því
ætti ekki að vekja mönnum fals-
vonir um að líðan þeirra muni
batna til muna við það að seinka
klukkunni. Rétt er að benda á, að
svefnhöfgi unglinga að morgni til
er þekkt vandamál í öðrum lönd-
um, einnig þeim sem ekki búa við
flýtta klukku. Það sýnir að stilling
klukkunnar er ekki rót vandans.
Sögu þessa máls, tillögur og
greinargerðir, geta menn lesið á
vef Almanaks Háskólans: http://
www.almanak.hi.is/timreikn.html.
Ég vil eindregið hvetja fólk til
að kynna sér alla málavexti áður
en það tekur endanlega afstöðu til
þess hvort rétt sé að breyta still-
ingu klukkunnar.
Um stillingu klukkunnar
Eftir Þorstein
Sæmundsson »Menn getur greint
á um það hvort þeir
kjósi fremur bjartari
morgna eða bjartara
síðdegi. En umferðar-
þunginn bendir til þess
að menn nýti almennt
síðdegið fremur en
morgnana til að sinna
erindum sínum.Þorsteinn Sæmundsson
Höfundur er stjörnufræðingur.
París þykir allra
borga fegurst og er
það ekki síst vegna
hugmynda Hauss-
manns arkitekts, sem
skóp Place de l’́Étoile
og glæsigötur út frá
því. Torgið og göt-
urnar út frá því
mynduðu stjörnu,
geislarnir voru sjón-
línur og af því dró
það nafn. Sigurbog-
inn er á miðju torginu.
Við Reykvíkingar eigum ekkert
þessu líkt enda hefur landið,
veðurfarið og þröngur fjárhagur
sniðið vöxt borgarinnar stakk eftir
vexti. Fyrir 80 árum vígði fámenn-
ur söfnuður kirkju til bráðabirgða
á Skólavörðuholtinu innan um
braggana. Þetta var kjallarinn að
kór Hallgrímskirkju, sem er nú
eitt glæsilegasta guðshús landsins.
Orðið kennileiti langt út fyrir land-
steinana. Þetta framtak var mikið
lán, annars væri þarna kannski
risinn hótelturn upp á tugi hæða.
Út frá Skólavörðuholtinu ganga
litlar götur niður að sjónum með
útsýni til Akrafjalls og Skarðs-
heiðar. Þetta eru glæsilegar sjón-
línur, sem ánægja er að renna
augum eftir. Nú er hart sótt að
þessum yfirlætislausu götum og
gamla borgarhlutanum yfirleitt.
Örlög Frakkastígsins blasa við og
Sólfarið er horfið sjónum þeirra
sem horfa ofan af Skólavörðuholt-
inu.
Fyrir enda Vitastígsins mun rísa
– ef marka má upplýsingaspjald á
víggirðingu, sem reist hefur verið
utan um grunninn: „Nýbygging að
Skúlagötu 26 verður 9.780 m2 ofan-
jarðar og um 3.554 m2 í kjallara
með bílastæðum, geymslum og
sameiginlegum rýmum í megin
byggingu við Skúlagötu verður 195
herbergja Radisson Red hótel, það
fyrsta á Norðurlöndum. Hótelið
verður á 17 hæðum með veit-
ingastað og bar á jarðhæð. Í suð-
urhluta hússins verða 31 íbúðir
sem stallast frá sex hæðum niður í
þrjár. Efstu íbúðirnar verða með
þakgörðum. Byggingartími er
áætlaður tvö ár og verklok áætluð
í apríl 2020“. Taka skal fram að
borgaryfirvöld hafa gefið leyfi fyr-
ir stækkun lóðarinnar út í miðja
götuna, sem virðist lögfræðilega
meira en vafasamt.
Það eru mörg hneykslismál á
landi hér, sem spretta af óvönduðu
hugarfari til orðs og æðis. En Rad-
isson Red er byggingarhneyksli,
sem er óafturkræft. Þarf ekki ann-
að en að fletta upp á Vitastíg á
Google Earth til þess að sjá hverju
á að fórna. Svona framkvæmdir
spretta af hugarfari græðgi og
virðinarleysi gagnvart
umhverfi og samborg-
urum. Þetta er ein-
hverskonar fagur-
fræðilegur „vandal-
ismi“.
Stjórnvöld í Tyrk-
landi þykja mjög vafa-
söm. Samt hafa
borgaryfirvöld í Ist-
anbúl ekki leyft hærri
byggingar en fjögurra
hæða við Bospórus,
enda er þarna hin feg-
ursta strandgata að
spóka sig á. Við Skúlagötu – og yf-
irleitt við strandlengjur – ættu
ekki að rísa nema fjögurra hæða
byggingar. Menn hanga á gömlu
og úr sér gengnu deiliskipulagi,
sem hagrætt var fyrir bygg-
ingavargana 2007 Og 2013, meðan
Reykvíkingar voru í sárum eftir
hrunið og uggðu ekki að sér. Þá
var felld niður reglan um að menn
yrðu að leita samþykkis nágranna,
ef þeir ætluðu út í stærri fram-
kvæmdir. Svo væla menn um skort
á trausti! Borgarstjórnin ætti að
taka sig saman í andlitinu og end-
urskoða þetta ógæfulega borg-
arskipulag og hefja hið marga-
samráð við borgarbúa um mótun
borgarinnar. En til þess hefur hún
væntanlega ekki bein í nefinu. Og
hver á að borga tjónið af þessari
hótelframkvæmd, ef starfsemin
stendur ekki undir sér? Skatt-
greiðendur? Síldin hvarf, minka-
búin urðu gjaldþrota og tap varð á
laxeldinu. Skyldi „túristatorfan“
vara að eilífu?
Í Kastljósþætti var Ólafur Ragn-
ar, fv. forseti, spurður hvers vegna
hann hefði tekið þátt í að útbreiða
hinn fráleita fagnaðarboðskap að
Íslendingar væru gæddir undra-
verðu fjármálaviti. Hið gagnstæða
kom á daginn. Og Ólafi vafðist
ekki tunga um tönn og svaraði:
„Það andmælti mér enginn!“
Stefna skipulagsyfirvalda í mál-
efnum miðborgarinnar er faglega
séð handarbakavinna og virðast
byggingavargar stjórna henni.
Arkitektar líta ekki til veðurs, sem
er mikill ókostur á Íslandi. Ég
andmæli þessum vinnubrögðum og
á von á því að það geri fleiri.
Um sjónlínur í
borgarskipulagi
Eftir Vilborgu Auði
Ísleifsdóttur
Vilborg Auður
Ísleifsdóttir-Bickel
» Það eru mörg
hneykslismál á
landi hér, sem spretta
af óvönduðu hugarfari
til orðs og æðis. En
Radisson Red er bygg-
ingarhneyksli, sem
er óafturkræft.
Höfundur er sagnfræðingur.