Morgunblaðið - 02.02.2019, Blaðsíða 30

30 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 2. FEBRÚAR 2019
Vantar þig
ráðleggingar
við sölu eignar
þinnar?
s 893 6001
Kópavogi | Selfossi | s 893 6001 | beggi@fasteignasalan.is
Guðbergur
Guðbergsson
Löggiltur fasteignasali
og leigumiðlari
GIMLI fasteignasala / Grensásvegi 13, 108 Rvk. / s 570 4800 / gimli@gimli.is
www.gimli.is
Við vitum hvað þín
eign kostar
Hvernig líst þér á
glerhöll Landsbank-
ans? spurði leigubíl-
stjórinn mig. Ég skil
ekki glerhöllina, sagði
ég, mér þykir vænt
um gamla Landsbank-
ann og verð alltaf hug-
fangin þar og sög-
urnar mætast, sé fyrir
mér fortíðina og verð
svo þakklát að eitt-
hvað fái að standa. En nú hefur á
nokkrum árum þessum miðpunkti
þar sem banki, apótek og pósthús
mætast verið hreinlega rústað og
maður hefur ekki hugmynd um
hvað hefur orðið af gömlu fallegu
innréttingunum.
Já, sagði bílstjórinn, ég sé ekki
lengur Akrafjall og Skarðsheiðina,
alltaf þegar ég sá fjöllin þá heyrði
ég líka í Ragga Bjarna. Ég veit,
sagði ég, Harpan er að hverfa, við
söfnuðum í 50 eða 70 ár fyrir tón-
listarhúsi bara til að hylja það.
Samt er Harpa eitt af þessum hús-
um sem verða að sjást vegna feg-
urðar, sögu og tilgangs.
Harpan er kennileiti. Kennileiti
eru mér nefnilega hugleikin. Það
var símadama stórfyrirtækis sem
fann upp á þessu orði þegar ég
vakti máls á því að öll okkur
helstu hús væru að hverfa vegna
þéttingar byggðar, eða hreinlega
vegna skorts á fegurðarskyni, og
að verktakar og borgaryfirvöld
virtust ekki heldur bera skynbragð
á sérstöðu húsa eins og Háskóla
Íslands, gamla Landspítalans,
RÚV-hússins, Veðurstofunnar …
Hús er ekki bara hús heldur það
sem er í kringum húsið, og öll
þessi hús eru kennileiti, kennileiti
fyrir stöðu okkar í heiminum, að
hér lifum við norður í höfum, háð
veðri og vindum, al-
mannatengslum, sam-
bandi við umheiminn,
lækningum, skól-
um … já Sæmundi á
selnum, öllu því sem
við fórum á mis við
meðan við vorum ný-
lenda.
(Við köllum okkur
aldrei nýlendu, það
heitir að vera „undir
Dönum“ eða undir yf-
irráðum Dana.)
Símadaman kallaði þetta sem-
sagt kennileiti.
Hún var orðheppnari en ég, rit-
höfundurinn.
Þegar ég keyri gömlu Hring-
brautina sé ég gamla Landspít-
alann og verður hugsað til
kvennanna sem áttu svo stóran
þátt í byggingu hans. Svo sé ég
Háskóla Íslands, sem þessi fátæka
þjóð reisti á sínum tíma; þarna
stendur Háskólinn, framvörður
hinna háskólabygginganna, eins og
gamli Landspítalinn.
En nú er búið að höggva trjá-
göngin og jarðýtur að hamast í
grunninum. Það er verið að reisa
meðferðarstöð fyrir unglinga (held
ég); gott mál og frábært að hafa
hana loksins í miðbænum, en var
virkilega enginn annar staður sem
kom til greina?
Hvar væri Kópavogskirkja án
holtsins í kringum hana?
Mig hreinlega svíður í hjartað
að sjá byggt fyrir gamla
Landspítalann, þetta er eins og
slys, og ekki síður ef á að byggja í
kringum og fyrir framan Veð-
urstofu Íslands. Ég fæ kvíðahnút
af því.
„Þarna er Veðurstofa Íslands“
hugsa ég á leið minni framhjá
Veðurstofunni, já Ísland er mesta
veðravíti heims nr. 2 á eftir Eld-
landi (Patagóníu). En við skulum
bara gleyma því; gleyma hver við
erum og hvar við erum stödd í
heiminum.
Gleyma að við eigum veðurfræð-
inga á heimsmælikvarða.
Gleyma að arkitektúr og borgar-
skipulag og -óskipulag er hluti af
borginni. Gleyma sögunni. Í flest-
um borgum myndu menn kætast
ef þeir fyndu kirkjugarð í mið-
bænum, en hér hjá okkur er hótað
málsókn loksins þegar menn voga
sér að friðlýsa hluta af garðinum,
sem búið er að berjast fyrir með
ráðum og dáð af fólki sem sumt er
heiðursborgarar. Á meðan valtað
er yfir kirkjugarðinn eru grafhýsin
að rísa í miðbænum í formi auðs
verslunarhúsnæðis.
Borgin er að verða borg verk-
taka og yfirvalda. Allt er háð deili-
skipulagi.
Hvað ef ég keypti lóð á höf-
uðborgarsvæðinu og flytti þangað
sumarbústað? Myndi spara marg-
ar milljónir en ég er vanmáttug
gagnvart deiliskipulaginu.
Undanfarið hefur heyrst ný og
fersk rödd í þessum borgarmálum.
Páll Jakob Líndal umhverfissál-
fræðingur segir að þétting byggð-
ar geti farið út í öfgar á kostnað
vellíðunar borgarbúa.
Það er búið að rífa húsið sem
synir mínir 34 ára gamlir fæddust
í, það er búið að rífa húsið sem
pabbi þeirra fæddist í. Ég fylltist
óöryggiskennd þegar átti að fara
að byggja fyrir eldhúsgluggann og
sólarlagið, hér þar sem ég hafði
lifað hálfa ævina … Ég mun auð-
vitað bjargast, en mér liggur við
að segja að það sé verið að rústa
borginni minni fyrir augum mín-
um, borg þar sem ég hef átt minn-
ingar og líf og gengnar kynslóðir.
Og þetta er líka fyrir framtíðina,
að fólk geti átt sína Veðurstofu, að
það sjái húsin fyrir húsunum sem
við eigum saman sem þjóð.
Borgin á á hættu að breytast í
stofnun. Á Eyrarbakka til dæmis
eru eldsmiðja og bréfdúfur, hér er
varla hægt að kaupa frímerki eða
heitan snúð í miðborginni og má
ég þá minna á bensínafgreiðslu-
manninn, þennan sem er ættaður
að vestan og ég skiptist á sögum
við? Hitti að vísu einn frá Mar-
okkó í gær sem fyllti tankinn í
kuldanum.
Og ég tala ekki bara fyrir mig;
ég er að tala fyrir símadömuna og
leigubílstjórann.
Ég komst að því í kvöldfréttum í
fyrradag að Hjálmar Sveinsson
þekkir orðið kennileiti, hann sagði
að pálmatrén í Vogunum gætu
orðið kennileiti. Kennileiti fyrir
140 miljónir? Ókei, það eru smá-
munir, en hvað kostaði langlokan
sem lítill drengur var handtekinn
fyrir að hnupla í búð hér í bæ.
Hvað kostaði langlokan? Sennilega
jafnmikið og snærisspotti fanga á
Brimarhólmi.
Og af hverju er Dagur B. ekki
búinn að bjóða þessum dreng á
fund til að ræða fátækt í borginni?
Síðast voru það 6.000 börn, minnir
mig, sem búa við fátækt í Reykja-
vík.
En aftur að kennileitunum hans
Hjálmars og félaga. Við vitum öll
hvað pálmatré standa fyrir; þau
standa fyrir eyðieyju og gefa eyði-
eyjarbröndurum byr undir báða
vængi. Þess vegna myndi ég bara
hafa eitt pálmatré.
Eyðieyjarbrandari;
eða hvar eru kennileitin?
Eftir Elísabetu
Jökulsdóttur
Elísabet Jökulsdóttir
» Á meðan valtað er
yfir kirkjugarðinn
eru grafhýsin að rísa í
miðbænum í formi auðs
verslunarhúsnæðis.
Höfundur er skáld.
Áður fyrr tók
þjóðin lán í Selvogs-
banka. Þetta gerðum
við með því að of-
veiða fisk. Síðan átt-
uðum við okkur á að
á þessu láni voru ok-
urvextir.
Síðasta áratug
höfum við látið veg-
ina brotna niður og
húsin grotna niður.
Þetta samsvarar því
að taka lán frá vegakerfi og bygg-
ingum, en á því eru einnig ok-
urvextir vegna þess að viðhaldið
verður miklu dýrara þegar ekki
verður lengur komist hjá því, jafn-
vel þörf á endurbyggingu húsa og
að endurnýja vegi frá grunni, fyrir
utan heilsu- og manntjón, sem af
þessu hlýst.
Nú virðast menn loksins vera
farnir að átta sig á þessu, og vilja
stofna sjóð sem fær lán til fram-
kvæmda sem síðan verði end-
urgreitt með veggjöldum. Ég kýs
að kalla þetta „þjóðarskuldasjóð“.
Í þessu felst mikil skattahækk-
un, sem kann að vera réttlætanleg
vegna þess hvað ástandið er orðið
skelfilegt.
Nú hafa einnig komið fram til-
lögur um „þjóðarsjóð“, sem á að
mega grípa til ef upp koma stórá-
föll.
Þetta minnir á það sem menn
gerðu fyrir hrun, fengu lán og
reyndu að ávaxta þau með fjár-
festingum og útlánum. Líklegt er
að á þessu verði verulegur vaxta-
munur okkur í óhag,
auk áhættunnar.
Ég legg til að féð
sem leggja á í þjóð-
arsjóð verði lagt í við-
hald og uppbyggingu
vega og bygginga.
Okkar þjóðarsjóður
verður þá fólginn í öfl-
ugum innviðum, ég
held að það verði ekki
síður mikilvægt ef til
áfalla kemur.
Ef menn vilja endi-
lega stofna þjóðarsjóð
legg ég til að þjóðarskuldasjóður-
inn hafi forgang að lánum hjá
þjóðarsjóðnum, það minnkar
áhættuna mikið því að eigandinn
er sá sami, enda þótt kostnaður af
rekstri þessara tveggja sjóða yrði
töluverður.
P.s.
Fjármálakerfi þjóðarinnar er
stjórnað af hagfræðingum og póli-
tíkusum, sem ég efast ekki um að
eru færir á sínu sviði. En mig
grunar að stundum vanti inn í ex-
celinn hjá þeim. Skuldir eru ekki
bara í peningum, heldur geta ver-
ið í viðgerða- og viðhaldsþörf o.fl.
Ég hef reynt að koma því að í
þessari umfjöllun.
Þjóðarskulda-
sjóður
Eftir Harald
Sveinbjörnsson
Haraldur
Sveinbjörnsson
»Ég legg til að féð
sem leggja á í þjóð-
arsjóð verði lagt í við-
hald og uppbyggingu
vega og bygginga.
Höfundur er verkfræðingur.
Atvinna