Ófeigur - 15.12.1950, Blaðsíða 63

ÖFEIGUR
63
yrt, um annan eiganda fyrirtækisins, sem hafði á áber-
andi hátt svift sig lífi eftir að upp komst um brun-
ann, að hann væri saklaus, áður en nokkur rann-
sókn hafði farið fram. Þá var fjarstæða, að fullyrða
nokkuð um sakleysi eða sekt Jóns Guðmundssonar.
Allur framsláttur á því stigi hlaut að veikja aðstöðu
dómarans og líklegur til að gera málstað hins vinsæla
en nýdána manns beinan skaða heldur en gagn. Næsta
yfirsjón dómarans var að senda Pétur Pálsson að
Kleppi, án þess að bera málið undir dómsmálaráðu-
neytið. Á þeim tíma virðist enginn íslenzkur lögfræð-
ingur hafa áttað sig á, að slíkar sendiferðir manna,
sem eru undir sakamálsrannsókn, eru algerlega í mót-
sögn við anda og efni nútíma hegningarlöggjafar. Norð-
urálfuþjóðir, með Breta í fararbroddi, hafa algerlega
breytt miðaldaviðhorfi manna í þessu efni. I stað þess
að fanginn, eða hinn sakfelldi maður, voru áður alger-
lega á valdi dómarans og þar áttu oft hlut að máli
verstu óvinir fangans, gerir nútíma löggjöf ýtarlegar
ráðstafanir til þess að fanginn njóti fyllsta öryggis í
fangelsinu, meðan stendur á rannsókn, og dvalar í dýfl-
issu að felldum dómi. Fangaklefinn, fæði og öll aðbúð
þarf að vera í samræmi við lífskjör frjálsra og heil-
brigðra manna. Vandamenn fangans fá að heimsækja
hann í fangelsinu. Hann getur útvegað sér aðstoð mál-
færslumanna og borið sig upp undan meðferð á sér,
ef hún er að einhverju leyti í ósamræmi við fastsettar
reglur vestrænna þjóða. Þegar rannsóknardómari úr-
skurðar gæzlufanga til vistar á geðveikraspítala, þá er
fanginn kominn í aðstöðu, sem líkist réttleysi miðald-
anna. I slíku sjúkrahús ríkir einveldi. Sjúkrahúslækn-
irinn telur sig í flestum tilfellum færan um að rann-
saka fangann, og það gerist með athugunum og yfir-
heyrslum, sem eru ólíkar rannsóknum nútíma lögfræð-
ings. Kunnáttumaður í geðsjúkdómum telur að lögfræð-
ingar, hjúkrunarkonur og venjuleg vitni hafi alls ekk-
ert vit á rannsóknarkerfi og vinnuvenjum þeirra. Hér
skal ekkert sagt um dvöl Péturs Pálssonar á Kleppi.
Ekkert liggur fyrir í því efni, nema bréf Helga Tómas-
sonar til dómstólanna eins og þau koma fyrir í máls-
skjölunum. En menn, sem hafa verið fyrir rannsókn-
arrétti af þessu tagi í öðrum löndum hafa mjög mis-
jafnar sögur að segja af aðbúðinni. Þykjast þeir stund-