Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.2019, Qupperneq 16

16 MATUR 15. mars 2019
q
20% afsláttur!
www.igf.isFlokkaðu HÉR
af flokkunarílátum
Hverjir eiga pylsuna?
D
júpsteikta pylsan er bæði
elskuð og alræmd. Hún
þykir einstakt lostæti, stökk
og langtum bragðmeiri en
hin soðna systir hennar. Fyrir þá
sem koma algerlega af fjöllum þá
er um að ræða hefðbundna vínar­
pylsu sem dýft er í djúpsteikingar­
pott. Hefðbundnar sósur eru sett­
ar á og svo auðvitað laukur. En
hefð hefur skapast fyrir að setja
annaðhvort bakaðar baunir eða
rauðkál undir einnig. Ofan á þetta
er sett kóróna af bræddum osti
og kryddi. Kransæðarnar þrengj­
ast við það eitt að finna lyktina af
djúpsteiktri pylsu. Þetta er hinn
fullkomni þynnkumatur, strang­
heiðarlegur og meinóhollur.
Velgengni í Hafnarfirði
Í dag er hægt að finna djúp­
steiktar pylsur í næstum hvaða
vegasjoppu sem er. Fínir veitinga­
staðir eru meira að segja farnir að
bjóða upp á djúpsteiktar pylsur,
en þá vitaskuld með útfærslu sem
ekki sést í sjoppunum. Þetta var
hins vegar ekki alltaf raunin.
Í kvartöld var erfitt fyrir höfuð­
borgarbúa að komast í djúpsteikt­
ar pylsur. Það var talinn norð­
lenskur siður, eða jafnvel ósiður,
að borða djúpsteikta pylsu. Einn
staður varð hins vegar þekktur
fyrir að selja djúpsteiktar pylsur,
Pylsubarinn í Hafnarfirði.
Pylsubarinn var opnaður við
Fjarðargötu fyrir um kvartöld
og hefur allan tímann selt þetta
gúmmelaði.
Pylsubarinn var hins vegar ekki
fyrsti veitingastaðurinn á höfuð­
borgarsvæðinu til að selja djúp­
steiktar pylsur. Árið 1992 brydd­
aði Sjóbúðin á Grandagarði upp á
þessari nýjung á matseðli sínum.
Þá var ekki aðeins osti og kryddi
bætt við þetta hefðbundna, heldur
einnig salatblaði, tómati og gúrku.
Grobbnir Akureyringar
Saga djúpsteiktu pylsunnar er
mjög á huldu en óhætt er
að fullyrða að þessi upp­
finning sé komin að
norðan. Einn þjóð­
félagshópur vill
eigna sér djúpsteiktu
pylsuna öðrum frem­
ur, Akureyringar. Akur­
eyringar eru um margt
sérstakir þegar kemur að
mat, sérstaklega skyndibita. Þeir
setja kokteilsósu á allar pylsur og
jóðla bearnaise á flest sem á vegi
þeirra verður. Þá setja þeir gjarn­
an franskar kartöflur undir pylsur
eða inn í hamborgara og kalla það
Akureyring. Auðmýktin er ekki
meiri. Auk þess hafa myndast sér­
trúarsöfnuðir í kringum staði eins
og Bautann, Greifann og Brynju ís.
Þá djúpsteiktu vilja Akureyr­
ingar einnig eigna sér. Setja jafn­
vel undir hana franskar kartöflur
eða rauðkál. Í auglýsingu fyrir
verslunarmannarhelgarhátíðina
Halló Akureyri var djúpsteikt
pylsa með öllu sagður „sérréttur
Akureyringa.“ Einn heitasti stað­
urinn á Akureyri var hin eina og
sanna Essosjoppa við Leiruveg,
sem í dag heitir Leirunesti undir
merkjum N1.
Sú sjoppa stend­
ur við eystri leiðina bæn­
um, í átt að Þingeyjarsýslum. Ekki
er hægt að verjast þeirri hugsun
um að þetta líti út eins og ákveðin
ögrun við Húsvíkinga sem einnig
hafa eignað sér réttinn.
Bitrir Húsvíkingar
Víkur sögunni til Húsavíkur, eitt
kalt nóvemberkvöld árið 1996.
Blaðamenn Dags­Tímans áttu leið
um bæinn og komu við í sjopp­
unni Nesti í bílinn, hluta af fjöl­
skyldufyrirtæki sem sá um alhliða
þjónustu við bíla. Leigu og sölu
einnig.
Blaðamennirnir ráku augun í
auglýsingu þar sem stóð „djúp­
steiktar pylsur.“ Þeir höfðu aldrei
heyrt um þetta áður sem sýnir
glöggt hversu lítil útbreiðsla var
á þessum tíma. Afgreiðslustúlk­
an Erla skellti pylsu í djúpsteik­
ingarfeitina og færði þeim til að
smakka.
Jafnframt sagði hún þeim að
rétturinn hefði verið fundinn upp
á Húsavík. Þaðan hefði hann ratað
til Akureyrar þar sem hann „dafn­
aði út um lúgur.“ Ekki var laust við
að biturðar gætti í garð Akureyr­
inga fyrir að hafa „stolið“ réttin­
um.
Minna þekkt fyrirbæri sem
sannarlega er hægt að rekja til
Húsavíkur er hið svokallað „svo­
leiðis.“ Það var skinka, salatblað
og gúrka, borið fram í pylsubrauði
með bræddum osti og kryddi. Var
þetta selt í bensínstöðvum bæjar­
ins um tíma í kringum aldamótin
síðustu. En Húsvíkingar pössuðu
sig á að auglýsa það ekki og taka
fljótt úr sölu, þrátt fyrir vinsældir,
til þess að Akureyringar stælu því
ekki líka.
Hógværir Siglfirðingar
Þegar grafið er dýpra og flett aftar
í söguna kemur hins vegar svolítið
óvænt í ljós. Það er að árið 1990
voru djúpsteiktar pylsur seldar á
enn öðrum stað á Norðurlandi,
Siglufirði. Þetta ku vera elsta rit­
aða heimild um djúpsteiktar pyls­
ur sem DV er kunnugt um. Ekki
hafa Siglfirðingar samt hátt um
þetta.
Á Siglufirði var snókerstaður
sem bar nafnið Knattborðsstofan
þar sem einnig voru seldar heit­
ar veitingar. Í jólablaði Neista frá
1990 eru djúpsteiktar pylsur aug­
lýstar þar en ekki eins og einhver
nýjung. Má því ætla að rétturinn
hafi verið þekktur í bænum fyrr.
Rétturinn var ennþá á boðstólum
eftir að stofan breytti um nafn og
varð að Billanum tveimur árum
síðar.
Komin til að vera
Ekki skal hér slegið niður hamri
og úrskurðað um hver fann upp
djúpsteiktu pylsuna. Að öllum lík­
indum var hún ekki fundin upp
í Pylsubarnum í Hafnarfirði eða
Leirunesti á Akureyri, höfuð­
vígjunum tveimur.
Sjálfsagt veit enginn hvaðan
hún kom þótt freistandi sé að ætla
að annaðhvort Húsavík eða Siglu­
fjörður séu fæðingarstaðurinn.
En eitt er ljóst, djúpsteikta pylsan
kom til að vera. Það sem áður þótti
subbulegur þynnkumatur, þykir í
dag boðlegt á fínustu veitingahús­
um miðbæjarins. n
djúpsteiktu
Kristinn Haukur Guðnason
kristinn@dv.is
Húsavík Dagur-Tíminn 22.
nóvember 1996.