Skessuhorn - 29.03.2017, Blaðsíða 24

MIÐVIKUDAGUR 29. MARS 201724
Tilvonandi alþingismenn voru
boðaðir á fund bæjarstjórnar á
Akranesi fyrir síðustu kosningar.
Þar var farið í gegnum þau verk-
efni sem mest er áríðandi að rík-
ið komi að, og yrðu til hagsbóta
fyrir sveitarfélagið. Eitt verkefnið
sem talað var um, var að tvöfalda
Hvalfjarðargöngin. Þetta kom mér
á óvart. Þetta verkefni ættu Akur-
nesingar ekki að setja í forgang,
því það er engin ástæða til að tvö-
falda göngin núna. Hér fyrir neð-
an er það sem er sagt annars veg-
ar og það sem er rétt hins vegar í
þessu máli. Ég bendi áhugasömum
á að lesa evrópureglurnar. Þær fékk
ég hjá Regínu, fyrrverandi bæjar-
stjóra, um daginn (sjá neðst).
Umferðarþunginn
Það sem er sagt:
Umferðin er orðin svo mikil að
göngin anna henni ekki. Þau stan-
dast ekki evrópureglur og það er
oft biðröð þar.
Það sem er rétt:
Núna fara 8000 bílar um göngin á
hverjum degi. Samkvæmt evrópu-
stöðlum geta svokallaðir 2+1 veg-
ir annað 20.000 bílum á hverjum
degi. 2+1 vegur er stundum 2 ak-
reinar og stundum ein. Þann-
ig vegur er á Hellisheiði. Feg-
urðin við slíkan veg er að dýr-
ustu kaflarnir geta verið ein ak-
rein í hvora átt. Þá venjulega með
stálvír á milli akreina. Slíkur veg-
ur er miklu ódýrari en 2+2 veg-
ur (tvær akreinar í hvora átt). Ef
gerður væri slíkur vegur á kaflan-
um milli Akraness og Reykjavíkur,
væri augljóst að göngin yrðu ein-
breið áfram, en aðrir kaflar á leið-
inni yrðu tvíbreiðir. En nú virðist
eiga að byrja á dýrasta kaflanum og
tvöfalda hann!
Biðraðirnar í göngunum hverfa
þegar gjaldskyldan fellur niður á
næsta ári.
Öryggiskröfur
Það sem er sagt:
Öryggiskröfur Evrópusambands-
ins kalla á að göngin verði tvöföld-
uð.
Það sem er rétt:
Reglur Evrópusambandsins kveða
á um að þegar 2000 bílar fara í
hvora átt (4000 á dag), þurfi flótta-
leið úr göngunum vegna hættu á
eldsvoða. Flóttaleiðina má gera
með manngengum göngum til
hliðar við núverandi göng, eða
undir veglínunni. Breidd gang-
anna gæti verið 10 sinnum minni
en fullbúin bílagöng, og þar af
leiðandi allt að 10 sinnum ódýrari.
Það eru séríslenskar reglur (mögu-
lega er Noregur með í því) að það
þurfi ekki flóttaleið fyrr en þegar
8000 bíla markinu er náð. Svo ef
þessi göng væru á meginlandi Evr-
ópu, væru þau búin að vera ólögleg
í mörg ár. Ef menn vilja flýta sér
að bæta úr öryggismálunum, gera
þeir þjónustugöng. Það ætti vera
miklu fljótlegra að koma þeim upp
en nýjum bílagöngum.
Staðan núna:
Þetta mál virðist vera ótrúlega
langt komið í kerfinu. Vegagerð-
armaður sem ég talaði við, sá ekk-
ert nema ný bílagöng. Kom samt
ekki með nein rök gegn þjónustu-
göngum. Vegamálastjóri talar um
ný bílagöng. Og þetta er í tillög-
um vinnuhóps um samgönguáætl-
un Vesturlands 2017 – 2029. Gísli
Gíslason hafnarstjóri Faxaflóa-
hafna og stjórnarmaður í Speli, er
formaður vinnuhópsins.
Kveðja, Reynir Eyvindsson
Reglurnar sjálfar.
Reglur Evrópusambandsins má
finna á þessari slóð:
www.reynire.internet.is/blogg/
Afnám einokunar ríkisins á smásölu-
verslun með áfenga drykki er mikið
þarfamál. Núverandi fyrirkomulag er
á margan hátt fallið til þess að næra
óheilbrigða viðskiptahætti og er alls
ekki það tæki til að vinna gegn of-
neyslu áfengra drykkja eins og látið er
í veðri vaka. Þegar ÁTVR var kom-
ið á laggirnar í framhaldi af afnámi
vínbannsins var það ríkjandi skoðun
að bæði varan og neytendurnir væru
vandamál og að ástæða væri til þess
að takmarka aðgengi að áfengum
drykkjum eftir því sem kostur væri.
Útsölur voru því tiltölulega fáar og
afgreiðslumenn afhentu allar flösk-
ur yfir búðarborð með gamla laginu.
Mikill troðningur í útsölum fyrir há-
tíðar þótti sjálfsagður. Nú hefur út-
sölum fjölgað verulega, búðarborð-
in eru farin og ÁTVR leggur mikið
upp úr því að viðskiptavinurinn telji
sig njóta góðrar þjónustu, viðun-
andi úrvals og gæða en líka hagstæðs
verðs þrátt fyrir háa skattlagningu á
áfengi. Þannig er í rekstri einokun-
arfyrirtækisins reynt að höfða til sem
flestra þátta sem láta viðskiptavinin-
um líða vel með að kaupa vöruna og
neyta hennar (í hófi að sjálfsögðu).
Allir þessir þættir eru óhjákvæmilega
söluhvetjandi. Því er ekki lengur lit-
ið á vöruna eða viðskiptavininn sem
vandamál eins og áður fyrr. Þau rök
heyrast líka oft að með því að færa
vöruna í almennar verslanir minnki
úrval og gæði og álagning hækki, allt
atriði sem eru til þess fallin að draga
úr viðskiptum.
Mörg samtök velviljaðs fólks sem
hefur áhyggjur af ofneyslu áfengra
drykkja hafa farið hart fram í andstöðu
við lagafumvarp um að afnema ríkis-
einokunina. Reyndar er afar hæpið að
halda því fram að fyrirkomulag versl-
unar með áfenga drykki hafi teljandi
áhrif á ofneyslu áfengis eða aðgengi
þeirra sem á annað borð vilja ná sér í
áfengi. Fyrir 50 árum gat hvaða ung-
lingur sem var í hvaða þorpi sem var
á landsbyggðinni orðið sér úti um allt
það áfengi sem hann eða hún vildi
drekka þrátt fyrir að engin væri þar
áfengisútsalan. Allt var þetta spurn-
ing um skipulag. Og ef verðið í ríkinu
þótti of hátt fyrir blanka unglinga var
bruggað eins og þurfti.
Það er líka athyglisvert að fylgj-
ast með öllu því púðri sem fer í bar-
áttuna fyrir ríkiseinokuninni í ljósi
þess að önnur vímuefni en áfeng-
ir drykkir sækja nú mjög á. Af ein-
hverjum ástæðum er áfengið ekki vel
samkeppnishæft við aðra vímugjafa,
suma löglega en aðra ólöglega. Sjálf-
sagt skipta þar margir þættir máli s.s.
verð, eðli vímunnar og gæði. Að-
gengi virðist nægt fyrir alla sem vilja
nálgast þessar vörur. Nú nýlega var
t.d. aðeins fjallað í fréttum um of-
neyslu löglegra lyfja (læknadóps)
meðal unglinga. Það er sérstaklega
athyglisvert í því ljósi að hið opin-
bera heldur algjölega utan um við-
skipti með lögleg lyf, allt frá því að
börn eru greind, þau send til læknis,
fá lyfjum ávísað og þau leyst út í apó-
teki. Það virðist í raun lítill munur á
umfangi og eðli viðskiptanna hvort
heldur í hlut eiga ríkið með sína víð-
tæku stýringu á markaðnum eða hin-
ir ýmsu einstaklingar sem stunda við-
skipti með ólögleg vímuefni. Þeir
sem hafa áhuga á geta neytt eða of-
neytt allra þessara efna. (Reyndar
má spyrja sig að því hvort börn og
unglingar séu sjálf ekki oft betur sett
heilsufarslega með því að selja frá sér
eitthvað af þessum löglegu vímuefn-
um sem verið er að troða í þau með
blessun og forsjá ríkisins.)
Reyndar er staðan í samkeppninni
milli áfengis og annarra vímugjafa
orðin sú að það eru
ekki til nægilega
margir lögreglu-
menn, dómstólar
eða fangelsi til að ná til og rétta yfir
þeim sem brjóta lög um vímuefni.
Þetta er ekki séríslenskt fyrirbrigði.
Það er kaldhæðnislegt til þess að vita
að helsta vaxtargrein íslensks land-
búnaðar skuli vera ólögleg kannabis-
rækt sem er mjög líklega að framleiða
og selja á innlendum markaði fyrir
hærri upphæðir en sauðfjárbændur
(sem hafa þó mun hærri markaðs-
hlutdeild sem vandamál í pólitískri
umræðu á Íslandi).
Friðþæging er þægileg leið að
grípa til þegar annað dugar ekki til að
glíma við hin raunverulegu vandamál
sem ofneysla áfengra drykkja skapar.
Baráttan fyrir ríkiseinokuninni ein-
kennist óneitanlega af því. Þetta er
ekkert einsdæmi og má t.d. nefna að
þegar mikil umræða var um hættuna
vegna ofsaaksturs á þjóðvegum lands-
ins (130 kílómetrar plús) var grip-
ið til þess ráðs að byrja að sekta alla
sem óku á milli 95 og 100 kílómetra
hraða. Og svo má líka nefna að á
verðbólguárunum miklu þegar spjót-
in stóðu á Seðlabankanum sem var
ráðalaus þótti betra innan bankans að
veifa frekar röngu tré en öngvu.
Ríkiseinkasala á áfengi leysir ekki
áfengisvandann og virðist litlu máli
skipta til eða frá. Sama gildir um
víðtæka ríkisforsjá á öllu sem við-
kemur ofneyslu á löglegum lyfjum.
Ríkiseinokunin á áfenginu skap-
ar hins vegar margvíslega óeðlilega
viðskiptahætti og inngrip í eðlilega
uppbyggingu verslunar. Sem dæmi
er það varla eðlilegt hlutverk starfs-
manna ríkisins að veita viðskiptavin-
um ráð um hvort þeir eigi að versla
við einn framleiðanda frekar en ann-
an. Slíkt er þó óhjákvæmilegt þegar
viðskiptavinurinn óskar eftir áliti á
mismunandi vörutegundum. Öðr-
um viðskiptavinum þykir heldur ekki
eðlilegt að ríkið ákveði yfirleitt hvaða
tegundir áfengra drykkja þeir kaupa
heldur vilja að það ráðist með sam-
bærilegum hætti og gildir fyrir aðr-
ar löglegar vörur á markaði. Margt
mætti segja um aðgang framleiðenda
að markaðnum, sérstaklega nýrra
framleiðenda sem verður óhjákvæmi-
lega afar sérstakur og takmarkaður
undir ríkiseinokun svo ekki sé minnst
á markaðssetningu áfengra drykkja
sem er víðtæk þrátt fyrir auglýsinga-
bann. Framleiðendur mega t.d. ekki
selja vöru sína beint til neytenda
hvort sem það er brugghús í sveitinni
eða stórir framleiðendur.
Þá vakna jafnan miklar spurningar
um skipulagsmál þvi að staðsetning
á áfengisútsölum hefur mikil áhrif á
samkeppnishæfni einstakra verslana
og verslunarkjarna. Um þetta eru
mörg dæmi og fræg allt frá því að
verslunareigendur fengu fyrst tiltrú á
Kringlunni í Reykjavík eftir að búið
var að samþykkja að þar kæmi áfeng-
isútsala og í framhaldinu fór verslun
á Laugaveginum í lægð. Mörg fleiri
dæmi má rekja um hvernig ríkisein-
okunin hefur haft óeðlileg áhrif.
Þegar upp er staðið er affarasælast
fyrir neytendur og alla þá sem stunda
þessi viðskipti að afnema ríkiseinok-
unina. Baráttan gegn ofneyslu áfeng-
is vinnst ekki í ÁTVR. Orkunni sem
fer í að vinna gegn venjulegum við-
skiptaháttum á þessum markaði er
betur varið með þvi að glíma beint
við vandann.
Vilhjálmur Egilsson
Höf. er fyrrverandi alþingismaður
sem flutti frumvarp um afnám einok-
unar í áfengisverslun.
Pennagrein
Pennagrein
Af hverju þurfum við
ný Hvalfjarðargöng?
Afnám ríkiseinokunar
Út er komin ljóðabókin Hugdettur
og heilabrot: Ljóðasafn hjónanna
Hallgríms Ólafssonar og Helgu
Halldórsdóttur frá Dagverðará.
Yrkisefni þeirra eru fjölmörg og
fjölbreytt, ljóðin endurspegla heila-
brot þeirra og hugdettur um nátt-
úruna, söguna, mannfólkið, lífið og
tilveruna.
Hallgrímur var fæddur á Sogni
í Ölfusi 26. október 1888 og lést
21. febrúar 1981. Helga var fædd á
Haga í Staðarsveit 18. júní 1903 og
lést 13. desember 1991. Árið 1928
festu þau hjónin, ásamt foreldrum
og Þórði bróður Helgu, kaup á
eyðijörðinni Dagverðará í Breiðu-
víkurhreppi. Þar reistu þau hús og
bjuggu til 1957. Hallgrímur starf-
aði sem smiður meðfram búskapn-
um og var meðal annars yfirsmiður
við byggingu Hellnakirkju.
Árið 1986 kom út bók eftir Helgu
sem ber nafnið Öll erum við menn.
Þar segir hún sögur af fólki sem
hún og foreldrar hennar kynntust;
förufólki, skáldum, ættingjum og
vinum.
Af tilefni þess að ljóðabókin er
nú loksins komin út verða haldin
tvö útgáfuhóf þar sem bókin verður
kynnt með upplestri og söng. Laug-
ardaginn 1. apríl klukkan 15 í sal
Barðstrendingafélagsins á Hverf-
isgötu 105 í Reykjavík, 2. hæð og
laugardaginn 15. apríl klukkan 15 í
Samkomuhúsinu á Arnarstapa. All-
ir eru velkomnir.
Bókin verður ekki seld í verslun-
um að sinni en hana má nálgast hjá
dóttur þeirra Hallgríms og Helgu,
Aðalheiði sem á veg og vanda að
úgáfu þessarar bókar.
-tilkynning
Hugdettur og heilabrot
hjónanna frá Dagverðará
Þó veturinn hafi verið í mildara
lagi hefur ekki alltaf viðrað til úti-
veru. Nemendur í 4. bekk Grunn-
skóla Snæfellsbæjar gripu því fegins
hendi á mánudaginn að geta farið út
í fallegt vorveðrið. Skelltu þau sér í
gönguferð og komu við á leikvellin-
um við Munaðarhól á Hellissandi.
Þar léku börnin sér og nutu þess að
vera til. Það voru svo glaðir og úti-
teknir krakkar sem snéru aftur í skól-
ann eftir góða gönguferð. þa
Nutu góða veðursins