Heimsmynd - 01.09.1990, Page 80

borgar. Kópavogskaupstaður gefur út í
haust mikla nótnabók með lögum eftir
mig, sem mörg hver hafa ekki sést, eða
heyrst, áður. Reykjavíkurborg styður út-
gáfu Reykholtsútgáfunnar á bók með
myndum eftir mig og æviágripi, sem Jón-
as Jónasson útvarpsmaður hefur tekið
saman, og henni mun fylgja plata með
nýjum og gömlum upptökum á lögum
mínum. Ég mun svo halda sýningu á
verkum eftir mig 8. desember.“
-Mörg laga þinna tengjast Reykjavík og
Reykjavíkurkvœðum Tómasar Guð-
mundssonar og eiga sinn þátt í vinsœld-
um þeirra. Ertu Reykvíkingur í húð og
hár eða aðkomumaður sem hrífst af töfr-
um borgarinnar eins og Tómas?
„Ég er borinn og barnfæddur í borg-
inni, fæddist einmitt á Laufásveginum,
nánar tiltekið á númer 47, í húsi sem nú
er búið að rífa, beint á móti Galtafelli og
í næsta nágrenni við Laufás, þar sem á
mínum bernskudögum var enn rekið
stórbú. Þetta var í útjaðri bæjarins þá, á
mörkum sveitar og bæjar. Þarna var
heyjað á miklum túnum og í Vatnsmýr-
inni. Briemsfjós var þarna rétt hjá. Þar
gátu menn átt kýr. Pabbi átti eina mjólk-
urkú sem var komið fyrir hjá Eggert
Briem. Kýrnar voru reknar eftir Laufás-
veginum til beitar en fluttar út í Viðey
þegar leið á sumarið. Þá voru öskuhaug-
ar þar sem nú er þessi fagri garður við
Tjörnina, Hljómskálagarðurinn. Mér
finnst ég líka muna óljóst eftir vögnunum
sem tóku við innihaldi útikamranna sem
þá voru enn algengir við híbýli manna,
ekki veit ég hvar þeir voru losaðir, en
minnist lyktarinn-
ar þegar þeir fóru E - UIHjBSHKBf
hjá.
Þá áttu allir fyrirmenn bæjarins líka
hesta, enda nauðsynlegir til allra ferða út
úr bænum, og mikið um útreiðartúra um
helgar á sumrum. Ég man eftir Tvisti
Þórhalls biskups, þegar hann kom á
gluggann til að sníkja sér eitthvert góð-
gæti. Borgþór bæjargjaldkeri, ættfaðir
Borg-ættarinnar, bjó neðst á Laufásveg-
inum, niður við Bókhlöðustíg, og átti
sumarhús inni við gamla Kennaraskól-
ann og fór á milli í hestvagni. Þetta þótti
svo langt út úr bænum.
Foreldrar mínir voru Halldór Sigurðs-
son úrsmiður, ættaður af Suðurlandi, og
Guðrún Eymundsdóttir, frá Vopnafirði
ættuð. Föðurbróðir hennar var Sigfús
Eymundsson, bóksali og ljósmyndari,
sem bókaverslun Almenna bókafélagsins
er enn kennd við og þaðan hlaut ég nafn-
ið. Vopnafjörður var svo fjarlægur heim-
ur þá að ég vissi lítil deili á ættfólki mínu
af þeim slóðum. Þegar ég hitti fyrst
Björgvin Guðmundsson tónskáld vissi
hvorugur okkar að við vorum skyldir að
fjórða og fimmta. Ég kynntist meira ætt-
fólki pabba. Það er mikill hagleikur í
þeirri ætt og listrænn áhugi, eins og hjá
bræðrunum Þórhalli, Magnúsi A. og Ar-
sæli Arnasonum. Mamma var músíkölsk
og söng mikið. Mér finnst laglínan alltaf
hafa verið með mér. Man ekki eftir mér
öðruvísi en að melódíur hafi verið mér
hugleiknar og hef alltaf verið maður
melódíunnar. Annars konar músík kann
ég ekki að meta og finnst það opna leiðir
fyrir alls konar fúskara þegar formkröfu
melódíunnar er sleppt. Ég byrjaði smá-
strákur að sækja píanótíma hjá Önnu
Pjeturs á Smiðjustígnum, við hliðina á
því húsi þar sem bæjarskrifstofur Reykja-
víkur voru fyrst til húsa. Síðar sótti ég
tíma hjá Katrínu Viðar og Sigurði ísólfs-
syni. Svo lá leiðin í Tónlistarskólann þar
sem ég lærði píanóleik og tónfræði hjá
Viktori Urbancic. Því námi lauk ég
reyndar aldrei.
Það var svo margt að brjótast í mér á
þeim árum og erfitt að taka ákvörðun.
Ég byrjaði að vinna í Útvegsbankanum,
en brann af löngun til að finna mér lífs-
starf þar sem ég gæti lifað af listinni, en
þyrfti ekki að hafa hana í hjáverkum eins
og var hlutskipti flestra á þessum árum.
En tækifærin til þess voru ekki mörg. Ég
hafði snemma fengið áhuga á teikningu
og myndlist og orðið mér úti um tilsögn
hjá Marteini Guðmundssyni myndskera
og Birni Björnssyni, föðurbróður Björns
Th. listfræðings. Ég fór svo að fást við
leiktjaldamálun í Iðnó og fannst ég eygja
þar möguleika á lífsstarfi í leikhúsinu í
tengslum við tóna og liti. Það varð svo úr
að ég dreif mig út til London til náms í
leiktjaldamálun og lauk prófi í þeirri
grein tæplega tveimur árum síðar. Ann-
ars var þetta talið fjögurra ára nám, en
mér nýttist reynslan vel héðan að heim-
an. Kennari minn var vel þekktur rússn-
eskur leiktjaldamálari, Polúnín að nafni,
„Hálftíma síðar
líomu svo fréttir um
fað að tehist hefði
að bjarga öllum
mönnunum.
Léttirinn var
ósegjanlegur og ég
gehfi að píanóinu og
fann tilfinningum
mínum útrás í lani
ö
sem ég nef ndi
Pakhargjörð . . .“
en auk þess tók ég listmálun sem auka-
fag undir handleiðslu spánsks kennara.
Þegar fram liðu stundir fór það svó að
aukafagið varð aðalgreininni yfirsterkara
og myndlistin varð annar þátturinn í
mínu lífi ásamt músíkinni.
En eftir heimkomuna vann ég
talsvert við leiktjaldagerð,
bæði hjá Leikfélagi Reykjavík-
ur og Þjóðleikhúsinu.
Skemmtilegast fannst mér
samt að vinna að sviðssetn-
ingu á revíum og ballet, þar
sem leiktjaldahönnuðurinn
hefur miklu frjálsari hendur og verk hans
tengjast og blandast tónlistinni. Árið
1947 vann ég svo við Stokkhólmsóper-
una í eitt ár og fann þá að mín upphaf-
lega hugmynd, að blanda saman tónlist
og myndlist í lífsstarf með þessum hætti,
var alls ekki svo vitlaust mál, þótt hún
gengi ekki upp hjá mér á þessum tíma
við þær aðstæður sem hér ríktu.
Ég vann þv£ oftast fullan vinnudag við
önnur störf. Fyrst sem bókavörður við
bókasafn hersins á Keflavíkurflugvelli,
seinna alllengi á Skattstofunni og loks
sem myndlistarkennari við Langholts-
skóla. Eitt af hjáverkum mínum hefur
verið skrautritun skjala við ýmis tilefni.
Það varð til þess að Pétur vinur minn
Sigurðsson sjómaður fékk mig til þess að
skrautrita fyrir Sjómannadagsráð nöfn
allra þeirra sjómanna, sem farast við
störf sín, í þar til gerða bók. í sambandi
við þetta aukastarf mitt langar mig til að
segja þér sögu, sem mér finnst sýna
hvernig líf og list verða ekki aðskilin
heldur tvinnast saman og falla saman í
heild að lokum, bara ef maður veitir því
athygli.
Þetta gerðist um vetur og óveður brast
á eins og hendi væri veifað. Ég heyrði í
útvarpinu að talið væri víst að vélbátur-
inn Kofri frá Súðavík hefði farist með
allri áhöfn, þar á meðal tveimur 16 ára
unglingum. Þetta snart mig strax djúpt,
ekki síst fyrir það að ég fór að hugsa um
það hlutskipti mitt að skrautrita nöfn
þessara manna inn í bók Sjómannadags-
ráðs. Hálftíma síðar komu svo fréttir um
það að tekist hefði að bjarga öllum
mönnunum. Léttirinn var ósegjanlegur
og ég gekk að píanóinu og fann tilfinn-
ingum mínum útrás í lagi, sem ég nefndi
Pakkargjörð, eitt af fáum lögum sem ég
hef ekki samið við fyrirframgerðan
texta. Það kom þarna fyrirhafnarlaust og
óundirbúið, spratt úr djúpum sálar minn-
ar og undirvitundar án þess ég gerði mér
þess grein að ég væri að kompónera.
Löngu síðar var ég í málningarleið-
angri vestur á ísafirði. Ég hafði fengið
aðstöðu í gagnfræðaskólanum og málaði
af kappi. Á lognkyrrum sumardegi varð
mér gengið niður að höfn og staldraði
þar við nýjan, snyrtilegan og fallega mál-
aðan bát og nafn hans blasti við mér:
Kofri. Uppi .á dekki var maður staddur
og veitti athygli áhuga mínum á bátnum:
„Finnst þér hann ekki fallegur?" spurði
80 HEIMSMYND