Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.2019, Blaðsíða 8

8 UMRÆÐA
Sandkorn
1. nóvember 2019
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu
formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru
hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
Aðalnúmer: 512 7000
Auglýsingar: 512 7050
Ritstjórn: 512 7010
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiðlun ehf. Stjórnarformaður: Sigurður G. Guðjónsson
Framkvæmdastjóri: Karl Garðarsson Ritstjóri: Lilja Katrín Gunnarsdóttir
Prentun: Torg prentfélag Dreifing: Póstdreifing
Suðurlandsbraut 14
2. hæð
FRÉTTASKOT
512 7070
ABENDING@DV.IS
Spurning vikunnar Hvað færðu þér í bragðaref?
„Jarðarber, hockey-púlver og piparfyllt-
ar lakkrísreimar.“
Anna Sóley Stefánsdóttir
Ísbúðarafgreiðslukona
„Oreo, jarðarber og Snickers.“
Birna Kristín Kristjánsdóttir
Afrekskona í frjálsum íþróttum
„Jarðarber, Oreo og smartískurl.“
Sara Rut Sigurðardóttir
The Gettu betur-queen of FG
„Kökudeig, Daim, smartískurl og
lúxusdýfu.“
Valdimar Matthíasson
Landsliðsmaður í Gerplu
Verðmat á trúnaði
Dómur var kveðinn upp í kyn­
ferðisbrotamáli Atla Rafns Sig-
urðarsonar leikara á dögunum
og hefur niðurstaðan verið á
vörum margra síðan. Lög­
maður Atla segir að um laun­
sátur hafi verið að ræða og
sé þá gott að það hafi þessar
afleiðingar. Einar segir að enn
þann dag í dag sé Atli í þoku
með þetta mál. Atli viti enn
þann í dag ekki hvað hann eigi
að hafa gert né hverjum. Þetta
umrædda launsátur gefur til
kynna að starfsmenn Borgar­
leikhússins, sem kvörtuðu
undan leikaranum – undir
fullum trúnaði – hafi af fúsum
og frjálsum vilja reynt að
sverta mannorð hans að til­
efnislausu. Dómurinn setur
óneitanlega það fordæmi að
þolendur þjáist áfram í þágu
meintra perverta, sem hysja
upp um sig buxurnar og ganga
frá málinu óskaddaðir. Jú,
vissulega fækkar atvinnutil­
boðum en verðmatið á slíkum
egóbresti á ekkert í minningar
og hugrekki þeirra sem stíga
fram undir trúnaði þegar brot­
ið hefur verið á þeim. Hversu
mikils virði á það að vera?
Of dýr landkynning?
Á tímabilinu 2001 til 2018 hafa
um níu milljarðar króna verið
greiddir úr ríkissjóði til fram­
leiðenda á grundvelli endur­
greiðslukerfis kvikmynda.
Fram kemur í nýrri skýrslu
Ríkisendurskoðunar um mál­
ið að hugsanleg misnotkun
á þessu kerfi eigi sér stað.
Endurgreiðslukerfið var tek­
ið í notkun upp úr aldamót­
um og hefur verið framlengt í
fjórgang. Upphaflega fór þetta
af stað til að styrkja einungis
kvikmyndagerð en með breytt­
um markaði myndast fleiri
möguleikar á gloppum, til
dæmis með gerð skemmti­
þátta og net­ eða streymisefn­
is sem er aðeins ætlað til sýn­
inga í eigin dreifikerfi. Er ekki
kominn tími á hnitmiðaða af­
mörkun á landkynningu sem
blæs ekki stöðugt upp í verði
og erfitt er að halda utan um
í bókhaldinu? Þá eru góð ráð
orðin dýr.
Ólíðandi úrskurður
O
rð bera ábyrgð. Það er
ekki bara hvað við segjum
heldur hvernig við segj­
um það. Í starfi fjölmiðla­
manna bera skrifuð orð ríkulega
ábyrgð, sérstaklega með tilkomu
netmiðla því – eins og öllum ætti
að vera orðið ljóst – internetið
gleymir engu. Þetta eru fjölmiðla­
menn meðvitaðir um og starfa
samkvæmt siðareglum Blaða­
mannafélags Íslands.
Ég, sem ritstjóri DV, gerðist
brotleg við fyrrnefndar siðaregl­
ur í umfjöllun DV um tiltekinn
fanga. Úrskurður í málinu féll í
vikunni og var það Afstaða, félag
fanga og annarra áhugamanna
um bætt fangelsismál og betrun,
sem kærði fyrir hönd fangans.
Ein umfjöllun DV varð kærð en
tekið fram í kærunni að DV hafi
„ ítrekað“ fjallað um fangann. Það
var þó ekki aðeins DV sem fjallaði
um þennan tiltekna fanga og voru
aðrir miðlar sem sögðu til dæm­
is fyrst frá því að hann væri skráð­
ur á stefnumótaforritið Tinder,
þótt hann væri enn í afplánun fyr­
ir hrottalegt morð og það stríddi
gegn reglum Tinder að dæmdir
einstaklingar fengju að vera með
reikning á stefnumótaforritinu.
Kæra Afstöðu var í sex liðum.
Þrír liðir voru ekki taldir brjóta
gegn siðareglum. Þeir innihéldu
til dæmis kvörtun um að blaða­
maður hefði nálgast fangann án
leyfis Fangelsismálastofnunar, að
blaðamaður hefði lýst útliti fang­
ans og að blaðamaður hefði lýst
bifreið sem fanginn hefur til um­
ráða. Hinir þrír liðirnir voru taldir
alvarlegt brot við siðareglur. Þeir
liðir innihéldu kvartanir um að
DV hefði birt mynd af fanganum
sem tekin var „úr launsátri“, að
heimilisfang móður fangans og
fötlun bróður hans hafi verið tek­
in fram og að minnst væri á sjálfs­
víg föður fangans.
DV stendur við umfjöllunina
um téðan fanga og uppsetningu
á henni. Umfjöllunin var lesin
margoft yfir, spáð og spekúlerað
í framsetningu og orðavali með
siðareglur Blaðamannafélags Ís­
lands að leiðarljósi. Því eru það
ákveðin vonbrigði að niðurstaðan
hafi orðið á þessa leið og í raun set­
ur hún mjög vafasamt fordæmi að
mörgu leyti.
Áður en kæra til siðanefndar
barst sló Morgunblaðið upp orðinu
„umsátur“ í fyrirsögn þar sem Af­
staða lýsti yfir óánægju sinni með
umfjöllunina. Fyrirsagnir lúta öðr­
um lögmálum en almennur frétta­
texti og eru oft vandlega valdar til
að passa inn í knappt pláss. Það
er því ekki tilviljun að þetta til­
tekna orð hafi verið notað. Í kæru
Afstöðu eru orð og orðasambönd
eins og „úr launsátri“ og „sitja fyrir
einhverjum“ einnig notuð. Í viðtali
við Vísi í vikunni í ljósi úrskurðar­
ins talaði Páll Winkel fangelsis­
málastjóri um „smánun“ fanga.
Ég vil ítreka, í eitt skipti fyrir öll,
að blaðamenn sitja ekki fyrir fólki,
gera ekki eitthvað úr launsátri og
gera ekki sitt besta til að smána
fólk. Þessi orðræða er algjörlega
fráleit, sérstaklega úr munni fólks
sem hefur með stjórnkerfi lands­
ins að gera. Þessi orðræða grass­
erar hins vegar daglega á samfé­
lagsmiðlum og kæfir alla vitræna
umræðu sem gæti verið til gagns
fyrir fjölmiðlafólk. Við erum ekki
hjartalausir siðblindingjar sem
mætum til vinnu á degi hverjum
með það eitt að markmiði að níða
af fólki skóinn. Við sitjum ekki fyr­
ir fólki, við nálgumst það á kurteis­
legan en ágengan hátt til að afla
frétta. Og þetta með að taka mynd­
ir úr launsátri, hvenær í veröldinni
hefur það verið talið ámælisvert?
Það er einfaldlega stundum partur
af vinnu okkar og ættu fjölmiðla­
menn aldrei að skammast sín fyrir
að leita allra leiða til að miðla frétt­
um úr samtímanum. Aldrei.
Annað sem er afar fordæmis­
gefandi í dómi siðanefndar varð­
ar upplýsingar sem voru birtar
í kærðri umfjöllun DV en höfðu
áður birst í opinberum dómskjöl­
um og öllum öðrum fjölmiðlum
þegar tiltekinn fangi var hand­
tekinn, hann yfirheyrður og síð­
ar dæmdur í fangelsi fyrir morð
að yfirlögðu ráði. Fyrir utan að
þessar upplýsingar eru mikilvæg­
ur partur af sögu fangans. Þetta
veldur ákveðnum áhyggjum. Í
hverri viku eru rifjaðar upp frétt­
ir sem eru erfiðar og koma illa
við einhvern. Upprifjun úr öðrum
miðlum, dómskjölum eða öðrum
opin berum gögnum. Ef við refsum
og bönnum birtingu slíkra upplýs­
inga þá er verið að hefta frelsi fjöl­
miðla til að fjalla heildrænt um
málefni og finnst mér hreint út
sagt hneisa að slíkar birtingar, eins
og í þessu tilfelli, séu taldar alvar­
legt brot á siðareglum samkvæmt
siðanefnd.
Blaðamenn eiga að gæta þess
að valda ekki saklausu fólki óþarfa
skaða. Því miður, eðli vinnunnar
samkvæmt, gerum við það samt,
sama hvað við vöndum okkur
mikið. Það eru nefnilega alls kon­
ar fréttir sem geta valdið skaða.
Skaðaþröskuldur fólks er mismun­
andi. Þeir sem glíma við ófrjósemi
geta fengið sting í hjartað yfir illa
skrifaðri grein um manneskju sem
hefur eignast tíu börn og er hvergi
nærri hætt. Fyrrverandi maki get­
ur orðið leiður, sár og dapur ef
fyrrverandi elskhugi birtist á síð­
um miðlanna með nýjan elskhuga
uppi á arminum. Manneskjunni
sem sagt var upp í banka svíð­
ur yfir endalausum fréttum í öll­
um miðlum af hópuppsögnum
úr bankanum, þótt hún sé hvergi
nefnd á nafn.
Þetta er erfið vinna oft á tíðum
og allir fjölmiðlamenn eru með­
vitaðir um að vanda sig. Stund­
um verða okkur á mistök, eins og
öllum. En ég sætti mig ekki við að
siðanefnd míns eigin félags refsi
blaðamönnum DV að því er virðist
eftir geðþótta og tíðaranda í sam­
félaginu. Það er ólíðandi. n
Leiðari
Lilja Katrín Gunnarsdóttir
lilja@dv.is