Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.2019, Qupperneq 54

54 FÓKUS 1. nóvember 2019
n Ein óvenjulegasta svarta gamanmynd allra tíma fagnar stórafmæli
n Árás í útilegu vakti innblástur
Þ
rátt fyrir að fyrsta regla Slagsmála-
klúbbsins sé sú að það megi ekkert
ræða hann, er nærri ómögulegt að
ræða ekki kvikmynd sem víða er talin
ein sú áhrifamesta frá seinni hluta tíunda
áratugarins. Sótsvarta kómedían Fight Club,
frá hinum virta leikstjóra David Fincher, var
frumsýnd á Íslandi þann 5. nóvember 1999
og fagnar því stórafmæli. Þá er vissulega til-
efni til þess að þverbrjóta kjarnareglu klúbbs-
ins sem hefur lengi brunnið á vörum fólks.
Fight Club skartar þeim Edward Norton,
Brad Pitt og Helenu Bonham-Carter. Myndin
er byggð á samnefndri skáldsögu eftir Chuck
Palahniuk og segir sagan í grunninn frá skrif-
stofublók sem er komin í algjört þrot í lífsstíl
sínum sem einkennist af hugsunarlausri og
hömlulausri þátttöku í neysluþjóðfélaginu.
Dag einn tekst honum að brjótast út úr þessu
kæfandi lífsmynstri með aðstoð sápusölu-
mannsins dularfulla, Tylders Durden. Saman
stofna þeir slagsmálaklúbb þar sem menn
komast í snertingu við sinn innri mann með
því að berja hver annan í kartöflustöppu.
Smám saman spretta fleiri slíkir klúbbar upp
og fljótlega eru þeir orðnir aðalmennirnir í
eins konar hryðjuverkasamtökum sem herja
á lífshætti nútímamannsins.
Rassinn bestur
Myndin hlaut dræma aðsókn og voru gagn-
rýnendur annaðhvort á því að hér væri um
að ræða meistaraverk eða hrokafulla þvælu.
Til langs tíma litið er „költ“-staða myndar-
innar ótvíræð og eru fáar myndir frá leik-
stjóranum Fincher sem hefur verið jafn oft
vitnað í.
Íslenskir gagnrýnendur höfðu óhikað
skiptar skoðanir. Við útgáfu myndarinnar
skrifaði Hilmar Karlsson í DV að lítið væri
gert til að réttlæta allt ofbeldið sem myndin
sýnir hömlulaust. „Það er eins og Fincher
hafi ætlað að fara út á ystu nöf og hrapað.
Í raun má skipta Fight Club upp í þrjá leik-
þætti þar sem fyrsti þátturinn er frábær, ann-
ar þáttur slæmur og þriðji þátturinn og sá
stysti, endirinn, er góður,“ segir í dómi Hilm-
ars.
Óskar Jónasson kvikmyndagerðarmaður
var heldur ekki jákvæður í garð myndar-
innar þegar hann fjallaði um hana í þættin-
um Ísland í bítið. Fáir voru jákvæðari í garð
myndarinnar en bíórýnir sjónvarpsþáttarins
Með hausverk um helgar, en hann gaf henni
fullt hús stiga.
Hildur Loftsdóttir hjá Morgunblaðinu var
einnig hæstánægð með myndina og sagði
hana vera á meðal þeirra betri sem komu út
árið 1999. „Fight Club er sérlega áhugaverð
og skemmtilega úthugsuð mynd, flott tekin
og töff. Ed Norton er besti leikari í heiminum
og rassinn á Brad Pitt er líka bestur.“
Karlpungar í krísu
Við fyrstu sýn má gera ráð fyrir því að Fight
Club sé hin dæmigerða „testósterónmynd,“
sem málar upp tilefnislaus slagsmál og
stjórnleysi í jákvæðu ljósi. Frekar mætti segja
að myndin væri ádeila á svokallaða eitraða
karlmennsku, hjarðarhegðun, kapítalisma
og neysluhyggju.
Sagan skoðar fyrst og fremst krísu nútíma
karlmannsins í póst-módernísku samfé-
lagi. Meðlimir klúbbsins sjá það sem lausn á
stöðnun sinni að umgangast aðra karlmenn í
sambærilegri tilvistarkreppu og gera ofbeldi
að eins konar íþrótt, sem þeir upplifa sem
leið til að endurheimta glataða karlmennsku
sína. Það er ekki fyrr en að klúbburinn þróast
hægt og bítandi í borgaralegan hryðjuverka-
hóp að endurheimt karlmennskunnar verð-
ur að voðaverki.
Við upphaf sögunnar leitar aðalpersón-
an sér huggunar í margs konar stuðnings-
hópum þar sem hún grætur. Staðalímynd
karlmannsins hefur yfirleitt falið það í sér
að skömm fylgi því að gráta, en innan veggja
stuðningshópanna fær sögumaðurinn að
sýna hvað í honum býr. Söguhetjan finnur sig
hins vegar ekki fyrr en í slagsmálaklúbbnum,
sem hefur bækistöðvar í dimmum kjallara,
þar sem dýrið í karlmanninum býr og getur
fengið útrás.
Markmið hryðjuverkanna hjá klúbbnum
snýst ofar öllu um byltingu gegn neyslu-
samfélaginu. Tyler Durden finnur fljótlega
sinn sess sem spekingur og lærifaðir týndu
karlmannanna og hyggst losa þá úr fjötrum
eigna sinna, enda eru flestir karlmenn að
hans mati orðnir þrælar merkimiða. Durden
bendir þessum mönnum eftirminnilega á þá
staðreynd að þeir séu ekki flotti bílinn sem
þeir aka á, innistæðan í bankanum, íbúðin
sem þeir eiga eða fínu jakkafötin. n
Tómas Valgeirsson
tomas@dv.is
Slegist um
karlmennskuna
n Palahniuk, höfundur bókarinnar, fékk hugmyndina að sögunni eftir að var ráðist á
hann í útilegu.
n Framleiðendur vildu fá Russell Crowe í hlutverk Tylers Durden áður en Brad Pitt gekk
frá samningnum.
n Eins og glöggir aðdáendur vita, er persóna Edwards Norton aldrei nefnd á nafn, en
ýmsar getgátur eru dreifðar um alla söguna.
n Brad Pitt og Helena Bonham-Carter eyddu þremur dögum í að taka upp kynlífshljóð
og ánægjustunur fyrir ástarsenur sem aldrei sjást í mynd.
n Í myndinni sjást þeir Pitt og Norton slá golfkúlur með kylfum fyrir utan húsið þeirra
og áttu báðir að vera ölvaðir. Þetta krafðist víst ekki mikilla leikhæfileika í ljósi þess að
báðir leikarar voru blindfullir þegar upptökur senunnar fóru fram.
n Marla Singer reykir svo oft í myndinni að leikkonan fékk bronkítis meðan á tökum
stóð, en hún notaðist við alvöru sígarettur í hverri töku.
n Bæði Norton og Pitt er meinilla við Volkswagen-bjöllur og kröfðust þeir þess að ein
bifreiðin sem þeir berja í með hafnaboltakylfum væri einmitt slík bifreið. Þeim var afar
skemmt.
n Gervibrjóst söngvarans Meat Loaf í myndinni eru uppfull af fuglafræjum í raun.
n Báðir aðalleikarar myndarinnar lærðu að búa til sápu við gerð hennar.
n Brad Pitt mælti harðlega gegn því að foreldrar hans sæju myndina.
10 sturlaðar staðreyndir um myndina sem ekki má ræða – en við gerum samt