Dagblaðið Vísir - DV - 13.09.2019, Blaðsíða 55

FÓKUS 5513. september 2019
Fjarvera foreldra hefur
áhrif á hegðun barna
n Hrönn vill breytingar í átt að barnvænna samfélagi n Köllum okkur
foreldrafræðara n Feimnismál að sækja foreldranámskeið
H
rönn Valgeirsdóttir lauk
nýlega meistaranámi í
foreldrafræðslu og upp-
eldisráðgjöf en hún
starfar sem leikskólakennari.
Hún segir fjarveru foreldra hafa
bein áhrif á hegðunarvanda
barna og hún vill stytta vinnu-
vikuna og bæta þannig samfé-
lagið. „Ég hef alla tíð haft mikinn
áhuga á börnum og verið mikið
í kringum börn,“ segir Hrönn,
en sjálf á hún þrjá drengi á aldr-
inum þriggja til þrettán ára.
„Fljótlega eftir útskrift úr fram-
haldsskóla ákvað ég að mennta
mig sem leikskólakennari og út-
skrifaðist sem slíkur árið 2006.
Ég hef unnið við það síðan með
hléum vegna fæðingarorlofs og
árs námsleyfis. Árið 2015 ákvað
ég að mennta mig meira og
skráði mig í meistaranám í for-
eldrafræðslu og uppeldisráð-
gjöf við Háskóla Íslands og út-
skrifaðist nú í júní 2019. Nám
í foreldrafræðslu og uppeldis-
ráðgjöf er kennt í samstarfi við
Háskólann í Minnesota og ég
sótti tvo áfanga þangað í fjar-
námi. Í Minnesota eru starf-
andi foreldrafræðarar og allir
foreldrar sækja fræðslu um for-
eldrahlutverkið og uppeldi.
Köllum okkur
foreldrafræðara
„Hugmyndin að meistara-
rannsókn minni kviknaði bæði
vegna umræðu við samnem-
endur mína og kennara í námi
mínu um foreldra í íslensku
samfélagi. En einnig vegna þess
að leiðbeinandi minn, Hrund
Þórarins Ingudóttir, lektor á
menntavísindasviði, sem leiðir
og stýrir yfirgripsmikilli rann-
sókn sem ber heitið „Foreldra-
fræðsla á Íslandi: hver er þörf-
in?“, bauð mér að taka þátt í
henni. Rannsókn mín er hluti af
þeirri rannsókn. Í minni rann-
sókn kannaði ég hvort deildar-
stjórar leikskóla, í flestum
landshlutum, telji vera þörf fyr-
ir fræðslu um uppeldi og stuðn-
ing fyrir foreldra leikskóla-
barna. Auk þess kannaði ég
hvaða þætti þeir telja mikilvægt
að fræða foreldra um og þeirra
reynslu af því að veita foreldrum
fræðslu. Það var áhugavert að
heyra sjónarhorn deildarstjóra
um þetta viðfangsefni þar sem
ég sjálf er deildarstjóri, foreldri
og foreldrafræðari, eins og við
köllum okkur sem höfum lokið
þessu meistaranámi.“
Breytingar í átt að
barnvænna samfélagi
Eðli málsins samkvæmt tengdi
Hrönn því vel við reynslu
deildarstjóranna sem hún
ræddi við, en hún segist einnig
hafa átt afar auðvelt með að
setja sig í spor foreldra. „Helstu
niðurstöður rannsóknarinnar
benda til þess að þær miklu
samfélagslegu breytingar sem
hafa orðið síðustu áratugi hafi
töluverð áhrif á foreldra í þeirra
hlutverki. Foreldrar vinna iðu-
lega langa daga og því hefur
dvalartími barna lengst umtals-
vert síðustu tuttugu ár. Þátttak-
endur rannsóknarinnar töluðu
allir um þann mikla tímaskort
sem virðist hrjá marga foreldra
og þann mikla hraða sem ríkir
í samfélaginu. Þátttakendurnir
vilja sjá breytingar í átt að barn-
vænna samfélagi þannig að
vinnudagur foreldra og dvalar-
tími barna í leikskólum yrði
styttri, sem og að fæðingaror-
lof yrði lengra. Hegðunarvandi
hefur aukist töluvert að mati
þátttakenda og hafa þeir
áhyggjur af þeirri þróun. Þeir
töldu flestir að uppbygging
vinnumarkaðarins hafi áhrif á
samveru foreldra og barna og
að sama skapi hafi lítil sam-
vera áhrif á aukinn hegðunar-
vanda barna. Sumir töldu auk-
inn hegðunarvanda vera vegna
skorts á öruggum geðtengsl-
um milli foreldra og barna. Allir
þátttakendurnir voru sammála
um að það væri þörf á aukinni
fræðslu um uppeldi almennt,
en þó helst um aga, þroska
barna, vænlegt uppeldi og sam-
skipti. Einnig vildu margir sjá
að það yrði skylda fyrir foreldra
með fyrsta barn að fara á upp-
eldisnámskeið.“
Aðspurð hvað hafi komið
mest á óvart við gerð rann-
sóknarinnar segir Hrönn það
hafa verið þá staðreynd að
allir þátttakendur virtust upp-
lifa það sama, hvort sem þeir
voru á höfuðborgarsvæðinu
og sveitarfélögum þar í kring,
á Norðurlandi eða Suðurlandi.
Mikill hraði í samfélaginu, tíma-
skortur foreldra, mikil áhersla
á vinnumarkaðinn og langur
vistunartími barna. „Einnig var
áberandi hversu margir töluðu
um aukinn hegðunarvanda og
hversu mikið börn stjórna for-
eldrum sínum í dag. Mér fannst
merkilegt að þátttakandi í
sveitaskóla upplifði það sama
og þátttakendur á höfuðborgar-
svæðinu.“
Leikskólar koma ekki í stað
foreldra
Ástæðu þess að Hrönn nefndi
rannsókn sína „Það er erfitt að
lasta foreldra fyrir að hafa ekki
tíma fyrir börn sín“ segir hún
hafa verið vísun í þá átt sem ís-
lenskt samfélag er að stefna í.
„Ef ég tala út frá mínu hjarta,
þá tel ég að langflestir foreldrar
vilji verja meiri tíma með börn-
um sínum en þeir gera og geta.
Í íslensku samfélagi er svo mik-
il áhersla lögð á vinnumark-
aðinn og meira hugsað um að
bæta þjónustu við foreldra svo
þeir geti unnið meira. Til dæm-
is með því að byggja ungbarna-
leikskóla í stað þess að lengja
fæðingarorlof. Að mínu mati
ættum við frekar að horfa til Sví-
þjóðar þar sem fæðingar orlof er
mun lengra eða 480 dagar. Auk
þess sem foreldrar geta nýtt
fæðingarorlof sitt fram að átta
ára aldri barna sinna. Það hafa
margir íslenskir sérfræðingar
stigið fram og talað gegn því að
börn fari of snemma í daggæslu
en það virðist lítið hlustað á þá.
Auk þess er fjöldi rannsókna
sem sýnir mikilvægi þess að
börn séu sem lengst heima með
foreldrum sínum. Íslenskir leik-
skólar eru, að ég tel, með þeim
bestu í heimi en þeir koma
ekki í stað foreldranna fyrstu
tvö til þrjú árin í ævi barns. Ég
veit vel að það eru ekki allir for-
eldrar sem gætu hugsað sér að
vera heima í tvö til þrjú ár með
börnum sínum, en það ætti að
minnsta kosti að vera val fyrir
foreldra.“
Feimnismál að sækja
foreldranámskeið
Ljóst er að geðheilsa barna
er Hrönn mjög hugleikin og
hún hefur lesið mikið og hugs-
að um það hvernig hægt sé að
bæta geðheilsu barna. „Miðað
við rannsóknir og fréttir þá þarf
að fara að gera eitthvað í sam-
félaginu til þess að bæta hana.
Ég tel að fyrsta skrefið væri að
lengja fæðingarorlof, fræða for-
eldra um mikilvægi geðtengsla
og styrkja foreldra í þeirra hlut-
verki. Það er nefnilega svo
skrýtið, að það er bara þannig í
okkar samfélagi að allir eiga að
vera fæddir foreldrar og vita allt
um hlutverkið þegar þeir eign-
ast barn. Bakgrunnur fólks er
mismunandi, sumir hafa til að
mynda ekki alist upp við ákjós-
anlegar aðstæður og þá er ekk-
ert skrýtið að þeir einstaklingar
standi kannski höllum fæti
þegar kemur að uppeldi. Það
er einnig ótrúlegt að það telj-
ist eðlilegt fyrir hundaeigend-
ur að sækja hundanámskeið, en
þegar fólk eignast barn þá þarf
það að leita sérstaklega eftir
fræðslu um uppeldi. Það virðist
jafnvel vera svolítið feimnismál
að sækja foreldranámskeið og
gjarnan ekki gert nema þegar
upp koma erfiðleikar í upp-
eldinu. Mér finnst því að það
þurfi að gera fræðslu um upp-
eldi að eðlilegum þætti í því að
eignast barn. Foreldrahlutverk-
ið er krefjandi, en foreldrar í
okkar samfélagi hafa kannski
ekki allir stuðning frá fjöl-
skyldu og vinum, því tel ég að
það væri eitt skref í átt að barn-
vænna samfélagi að bjóða upp
á almenna fræðslu um uppeldi
sem byggir á gagnreyndum að-
ferðum. Þess vegna langar mig
að geta boðið upp á fræðslu
líkt og er í Minnesota þar sem
foreldrar hittast og ræða ýmis
málefni undir stjórn foreldra-
fræðara. Það styrkir foreldra að
hlusta á aðra foreldra tala um
þeirra reynslu en einnig að geta
alltaf leitað til sérfræðings líkt
og foreldrafræðara. Ég sé til að
mynda að leikskólar gætu verið
ágætis vettvangur til að byrja
með, þar þekkjast foreldrar og
yrðu því kannski ófeimnari við
að ræða ýmis mál tengd upp-
eldi og foreldrahlutverkinu. Ég
fagna umræðu um styttingu á
vinnuvikunni sem ég tel vera
annað skref í að bæta sam-
félagið. Það eru svo ótrúlega
margir foreldrar með samvisku-
bit vegna þess hve lengi þeir eru
frá börnum sínum vegna vinnu.
Margir þátttakendur rannsókn-
ar minnar tengdu mikla fjarveru
foreldra við hegðunarvanda
barna, því lítil samvera for-
eldra og barna er einn af þeim
þáttum sem hafa áhrif á hegð-
un barna. Að mínu mati þarf
að gera breytingar í samræmi
við það sem ég hef rætt um hér
að framan í íslensku samfélagi,
fyrst og fremst til þess að bæta
líðan barna en einnig til að
bæta líðan foreldra.“ n
„Ég veit vel að það
eru ekki allir foreldr-
ar sem gætu hugsað sér að
vera heima í tvö til þrjú ár
með börnum sínum, en það
ætti að minnsta kosti að
vera val fyrir foreldra.
Íris Hauksdóttir
iris@dv.is