Fréttablaðið - 12.11.2016, Blaðsíða 26

Stundum er ég spurður að því af hverju ég sé alltaf að mynda þetta fólk en ekki mína eigin kynslóð. Ég held að það sé vegna þess að sagan er ekki komin í
andlitið á mínum jafnöldrum. Ég
hlustaði á þetta fólk. Ég hef alltaf
verið hlédrægur og feiminn, þorði
varla að tala við sjálfan mig, og þess
vegna hlustaði ég. Ég held að það
hafi verið þess vegna sem ég fór að
mynda þessar týpur. Þau höfðu sögu
að segja.“
Segir Ragnar Axelsson ljós-
myndari um fólkið sem hann hefur
verið að mynda síðustu þrjátíu árin.
Nýverið kom út endurgerð bókar-
innar Andlit norðursins eftir Ragnar
en þar gerir hann skil á myndum af
mönnum þessu þrjátíu ára tímabili.
Um helmingur myndanna í nýju
útgáfunni hefur aldrei birst áður.
Ragnar segir að hann hafi kveikt á
perunni þegar hann myndaði Axel
Thorarensen á Gjögri 1986, sitjandi
í bátnum sínum á leið í róður. „Þetta
var augnablikið sem breytti öllu.
Það var bankað í hausinn á mér,
mér sagt að hugsa fram í tímann og
skrásetja þetta fólk. Svo komu Fær-
eyjar inn í myndina og síðan Græn-
land. Löndin í norðri. Síðan þá hef
ég alltaf leitað í kuldann.“
Forsendurnar breytast
Ragnar var bara tíu ára, í sveit á
Kvískerjum í Öræfum, þegar hann
fór að taka myndir. Hann segist
hafa fengið myndavéladelluna frá
föður sínum og líka fyrstu mynda-
vélina. „Kvískerjabræður ólu upp
í mér þessa þörf fyrir að skrásetja
umhverfið. Hverja einustu helgi
fórum við upp á jökla til að mæla
og skrá. Ég reið á hesti til að mæla
Fjallsána og fór ríðandi yfir Hrútá
tíu ára gamall. Maður yrði tekinn af
foreldrum sínum í dag ef það kæm-
ist upp um svona ævintýra mennsku.
Mér fannst lífið á Kvískerjum
dásamlegt því svona kynnist ég
landinu og lærði að meta það. Þessi
nánd við náttúruna sem frændur
mínir á Kvískerjum gáfu mér var
mitt veganesti út í lífið.“
Fyrst, þegar Ragnar tók til við að
beina myndavélinni að andlitunum
í Öræfasveitinni, var markmiðið
ekki annað en að ná flottum mynd-
um til þess að eiga. „Ég setti þetta
ekki í samhengi við neitt, ég var
líka bara krakki, en þannig leið mér
líka þegar ég fór fyrst til Grænlands.
Á Kvískerjum heyrði ég af ævin-
týrum landkönnuða sem ferðuðust
um Grænland og las bækur Peters
Freuchen og hafði háar hugmyndir
um Grænlendinga þannig að ég varð
fyrir nokkrum vonbrigðum þegar
ég kom þangað fyrst sem aðstoðar-
flugmaður í sjúkraflugi. Mér fannst
þetta fólk nú engar hetjur. Það var
ekki fyrr en ég fór fyrst norður til
Thule sem ég áttaði mig á því hvað
Grænlendingarnir eru flottir. Ég
fór því aftur og aftur þangað til að
mynda veiðimennina en það var
samt enn á þessari sömu forsendu;
að ná bara flottum myndum til þess
að eiga. En svo áttaði ég mig á því
að þessi tilvera var ekki bara dans
á rósum, það var eitthvað að. Veiði-
mennirnir eru eldklárir í að lesa
merki náttúrunnar og þeir voru
búnir að átta sig á því að það var
eitthvað gerast, að það var eitthvað
að í náttúrunni.
Þeir sáu að hlýnunin var byrjuð
þegar nánast enginn talaði um slíkt.
Ég áttaði mig ekkert á þessu fyrst í
stað, enda alltaf skítkalt, en þeir
skynjuðu þetta strax þarna í kring-
um 1988 til 1990. Þeir sjá og segja að
það sé eitthvað að og svo herti alltaf
á þessu. Eins og Hjelmer Hamme-
ken, vinur minn í Scoresbysundi,
benti á fyrir löngu þá var fjörður-
inn áður alltaf ísilagður og öruggur
þegar ég kom að heimsækja hann,
en núna er ísinn þunnur og vara-
samur. Ég spurði hann að því hvers
hann mundi óska sér ef hann ætti
eina ósk og þá horfði hann á mig
og sagði: „Ég vil komast 25 ár aftur
í tímann, þegar ísinn var öruggur.“
Þar með breyttust forsendur þess
sem ég er að gera. Ég var ekki bara
að ná flottum myndum, ég var að
ljósmynda algjöra umpólun lífsins
á norðurslóðum.“
Enga búrókrata
Þetta hefur orðið til þess að ég er að
mynda öll heimskautalöndin alveg
upp á nýtt. Ég á eitthvað af saman-
burðarmyndum og það er eitthvað
af þeim í Andlitum norðursins, þar
sem sjá má firði fyrir 25 árum og svo
nú, en ég er líka að vinna að því að
stækka safnið, fara til fleiri landa. Ég
talaði í tíu mínútur á Arctic Circle
ráðstefnunni sem fór fram í Hörpu
um daginn og útskýrði mikilvægi
ljósmyndarinnar í því að styðja við
bakið á vísindamönnum sem eru
oft að sýna einhver gröf sem enginn
skilur. Ljósmyndin er leið til þess að
sýna fólki hvernig þetta er. Næsta
verkefni mitt er að sýna þennan
samanburð í myndum ásamt hug-
leiðingum vísindamanna um
norðurslóðir og jörðina alla. Þann-
ig að þetta samtal myndi eina heild
í einni bók.“
Ragnar segir að það hafi komið til
hans Bandaríkjamenn eftir að hann
talaði á Arctic Circle og boðist til
þess að styrkja hann í þessu verk-
efni. „Ég er að vona að það verði af
þessu því síðustu þrjátíu árin er ég
búinn að vera að gera þetta allt sjálf-
ur og án styrkja. En ef maður trúir á
það sem maður er að gera þá gerir
maður það. Þá þýðir ekkert að væla
og bíða eftir því að einhver annar
borgi. Maður bara safnar fyrir ferð-
inni og fer svo af stað. Flýgur norður
á bóginn og leigir hundasleða og í
guðanna bænum ekki biðja þessa
menn um kvittun. Veiðimenn-
irnir fara hreinlega í fýlu ef þeir eru
beðnir um slíkt. Þá er maður bara
búrókrati fyrir þeim og veiðimenn-
irnir vita vel að þeir búa ekkert til í
heiminum.“
Í sátt við náttúruna
Ragnari er Grænland og græn-
lenska þjóðin hugleikin og finnst
að við hér mættum gefa nágrönn-
um okkar meiri gaum. „Veiðimenn-
irnir eru engar pempíur og viðhorf
þeirra til allra hluta er hressandi.
Þegar ég spurði einn þeirra hvort
ég mætti fylgja honum á ísbjarnar-
veiðar svaraði hann því strax að
það væri bannað sem það vissu-
lega er. Ég horfði í augun á honum
og sagði: Þú veist ég ætla með. Þá
brosti hann og það var svarið sem
ég þurfti – svo elti ég hann. Hann
var stikkfrí af því að ég elti hann og
hann var búinn að segja nei. Svo tók
ég myndirnar og þær voru eilítið
sláandi. Þess vegna sýndi ég honum
þær og spurði hvort ég mætti nota
þær því ég vildi ekki skaða hann eða
samfélagið. Þá sagði hann: „Ég vil að
heimurinn fái að sjá hvernig líf mitt
er. Ég get ekki farið út í búð eins
Þegar ísinn fer þá breytist allt
Í þrjátíu ár hefur Ragnar Axelsson fengist við að ljósmynda líf og andlit fólksins á norðurslóðum. Á því ferðalagi
rann upp fyrir honum að hann er ekki aðeins að mynda þetta líf, heldur er hann að skrásetja algjöra umpólun
lífsins á norðurslóðum af völdum hlýnunar jarðar. En á Íslandi munu jöklarnir hverfa á næstu 150 til 200 árum.
Ragnari er lífið og fólkið á norðurslóðum afar hugleikið. FRéttablaðið/GVa
„Fólk verður að vita að veiðimennirnir finna líka til þegar ísbjörn fellur. En þeir veiða hann ekki upp á sport,“ segir Ragnar axelsson ljósmyndari um líf veiðimannanna á Grænlandi. Mynd/Rax
Magnús
Guðmundsson
magnus@frettabladid.is
↣
1 2 . n ó v e m b e r 2 0 1 6 L A U G A r D A G U r26 h e L G i n ∙ F r É T T A b L A ð i ð