Morgunblaðið - 27.09.2019, Blaðsíða 13

FRÉTTIR 13Erlent
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2019
Fyrir hrein eyru
EINFÖLD OG ÁHRIFARÍK LEIÐ TIL AÐ
MÝKJAOGFJARLÆGJAEYRNAMERGÁ
NÁTTÚRULEGANHÁTTMEÐÓLÍFUOLÍU
fæst í öllum helstu apótekum
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Donald Trump Bandaríkjaforseti
sagði í símasamtali við forseta Úkra-
ínu í júlí að Joe Biden, fyrrverandi
varaforseti Bandaríkjanna, hefði
knúið stjórnvöld í Kænugarði til að
víkja „mjög góðum“ ríkissaksóknara
úr embætti árið 2016. Þessi lýsing á
embættismanninum fyrrverandi,
Viktor Shokín, er undarleg í ljósi
þess að hann hefur verið sakaður um
spillingu. Baráttumenn gegn spill-
ingu í Úkraínu segja að Shokín hafi
staðið í vegi fyrir rannsóknum á
henni.
Viktor Shokín er 67 ára og þáver-
andi forseti Úkraínu, Petro Poro-
shenko, skipaði hann ríkissaksókn-
ara 10. febrúar 2015. Áður hafði
Shokín verið saksóknari í rúma tvo
áratugi til ársins 2001. Hann sagðist
þá hafa verið neyddur til að segja af
sér eftir að hann hefði neitað að taka
að sér saksókn gegn Júlíu Tymos-
henkó, fyrrverandi forsætisráðherra.
Þegar Shokín varð ríkissaksóknari
hét hann því að berjast gegn land-
lægri spillingu í Úkraínu eftir pólit-
íska umrótið í landinu árið 2014 þeg-
ar þingið vék Viktor Janúkóvítsj úr
embætti forseta. Bandaríkjastjórn,
Evrópusambandið og lánardrottnar
á borð við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn
fögnuðu þessu loforði Shokíns en
fljótlega kom í ljós að nýi ríkis-
saksóknarinn var ekki allur þar sem
hann var séður. Hann varð mjög
óvinsæll í Úkraínu og efnt var til
götumótmæla til að krefjast afsagnar
hans vegna ásakana um að hann
hefði hindrað baráttuna gegn spill-
ingu með því að stöðva rannsóknir á
bandamönnum sínum og mönnum
sem komust til áhrifa í forsetatíð
Janúkóvítsj.
Áður en Shokín varð ríkissaksókn-
ari hafði forveri hans í embættinu
hafið rannsókn á máli olígarkans
Mykola Zlochevskís, eiganda jarð-
gasfyrirtækisins Burisma, vegna
ásakana um að hann hefði gerst sek-
ur um peningaþvætti, skattaundan-
skot og mútugreiðslur. Zlochevskí
hafði verið auðlindaráðherra í stjórn
Janúkóvítsj frá júlí 2010 til apríl 2012
og var þá sakaður um að hafa veitt
fyrirtækjum sem tengjast honum
leyfi til jarðgasvinnslu.
Varaforsetasonur í
vafasömum félagsskap
Rannsóknin á máli Zlochevskís
hafði staðið í um tvö ár þegar sonur
Bidens, Hunter, varð stjórnarmaður
í jarðgasfyrirtækinu. Hann er 49 ára,
lögfræðingur að mennt, starfar fyrir
lögmannastofu í New York og er einn
stofnenda fyrirtækisins Rosemont
Seneca Partners, sem sérhæfir sig í
fjárfestingaráðgjöf. Þegar hann hóf
störf fyrir úkraínska jarðgasfyrir-
tækið sagði það að hann myndi fara
fyrir lögfræðideild þess og vera
fulltrúi þess í „alþjóðasamtökum“.
Hunter Biden hefur sagt að hann
hafi viljað vera fyrirtækinu til ráð-
gjafar um „gagnsæi“. Fréttaveitan
AFP hefur eftir vestrænum heim-
ildarmanni sínum í Kænugarði að
fólk í viðskiptalífinu þar hafi undrast
það að sonur varaforsetans þáver-
andi skyldi hafa þegið starfið í ljósi
þess að það hafi verið bendlað við
spillingu. „Ég tel að helsta mark-
miðið með því að fá Hunter Biden í
fyrirtækið hafi verið að bæta orðspor
þess,“ hefur AFP eftir heimildar-
manninum. Á meðal annarra starfs-
manna fyrirtækisins var Aleksander
Kwasniewski, fyrrverandi forseti
Póllands.
Mánuðinn sem Hunter Biden hóf
störf fyrir Burisma, maí 2014, ákváðu
yfirvöld í Bretlandi að frysta banka-
innistæður að jafnvirði tæpra þriggja
milljarða króna vegna rannsóknar á
meintu peningaþvætti eiganda fyrir-
tækisins. Þáverandi ríkissaksóknari
Úkraínu, forveri Shokíns, lét ekki
breskum yfirvöldum í té skjöl, sem
þau höfðu óskað eftir, og það varð til
þess að Zlochevskí fékk aftur aðgang
að bankareikningum sínum í Bret-
landi, að sögn The Washington Post.
Varað við hagsmunaárekstrum
Þegar Biden var varaforseti
gegndi hann lykilhlutverki í aðstoð
Bandaríkjastjórnar við stjórnvöld í
Úkraínu eftir að Rússar réðust inn í
landið árið 2014 og innlimuðu Krím í
Rússland. Á sama tíma beitti hann
sér fyrir því að ráðamennirnir í
Úkraínu kæmu á umbótum og upp-
rættu spillingu í stjórnkerfinu. The
New York Times sagði að í forystu-
grein á þessum tíma að störf sonar
varaforsetans fyrir úkraínska jarð-
gasfyrirtækið gætu valdið hags-
munaárekstrum en stjórn Baracks
Obama neitaði því.
The New York Times segir að
Hunter Biden hafi ekki verið sakaður
um nein lögbrot í tengslum við störf-
in fyrir Burisma og hann segist aldr-
ei hafa rætt þau við föður sinn.
Bandarískir og úkraínskir baráttu-
menn gegn spillingu gagnrýndu hins
vegar tengsl sonar varaforsetans við
fyrirtækið, sögðu þau skapa hættu á
hagsmunaárekstrum. Hann hefði
notað fjölskyldunafn sitt til að kom-
ast í vel launað starf og bæta orðspor
Burisma og Zlochevskís. Mánaðar-
laun Hunters Bidens námu stundum
allt að jafnvirði 6,2 milljóna króna, að
sögn The New York Times.
Joe Biden beitti sér fyrir því að
Shokín yrði vikið úr embætti árið
2016 en Poroshenko forseti var treg-
ur til þess. Fleiri bandarískir emb-
ættismenn beittu sér fyrir brottvikn-
ingu Shokíns og einnig embættis-
menn Evrópuríkja, fjárfestar og
lánardrottnar. Ástæðan var ekki sú
að þeir vildu koma í veg fyrir rann-
sókn á málum Burisma og eiganda
fyrirtækisins, heldur þvert á móti sú
að þeir töldu að hann hefði tafið rann-
sóknir, verndað pólitísku yfirstéttina
og hindrað baráttuna gegn spillingu.
Joe Biden hefur hreykt sér af því
að hafa knúið fram brottvikningu
Shokíns með því að hóta Petro Poro-
shenko því að Bandaríkin hættu við
að ábyrgjast lán til Úkraínu að and-
virði milljarðs dollara. Svo fór að lok-
um að þing Úkraínu samþykkti 29.
mars 2016 að víkja Shokín úr emb-
ættinu.
Staðreyndum snúið á haus
Í símasamtalinu við Volodimír Ze-
lenskí, forseta Úkraínu, 25. júlí lýsti
Donald Trump Shokín a.m.k. tvisvar
sem „mjög góðum“ ríkissaksóknara
og sagði að brottvikningin hefði verið
mjög ósanngjörn. „Mjög slæmt fólk“
hefði tekið þátt í því að koma honum
frá. Trump fullyrti einnig í samtalinu
að Biden hefði „stöðvað saksókn“
gegn Burisma og bað Zelenskí um að
beita sér fyrir rannsókn á málinu.
Zelenskí hét því að nýr ríkissaksókn-
ari rannsakaði málið og tók fram að
það yrði gert með heiðarlegum hætti.
The Wall Street Journal og fleiri
fjölmiðlar í Bandaríkjunum segja að
ekkert bendi til þess að fullyrðingar
Trumps um Biden séu réttar.
Ástæða þess að varaforsetinn og
fleiri embættismenn hafi beitt sér
fyrir brottvikningunni sé sú að Shok-
ín hafi hindrað saksóknir. Forsetinn
virðist þannig hafa snúið stað-
reyndum málsins á haus.
Christopher Miller, fréttaritari
Radio Free Europe/Radio Liberty í
Kænugarði, segir að rannsóknin á
máli Burisma hafi legið niðri þegar
Shokín var vikið frá. Hann hefur
einnig eftir saksóknurum og baráttu-
mönnum gegn spillingu í Úkraínu að
Shokín hafi sjálfur verið helsta hindr-
un saksóknar á hendur fyrirtækinu.
„Það var enginn þrýstingur frá
neinum Bandaríkjamanni í þessu
máli,“ sagði Vitalí Kasko, sem var að-
stoðarríkisaksóknari Úkraínu þar til
í febrúar 2016 þegar hann sagði af
sér til að mótmæla spillingu Shokíns
og saksóknara hans. „Úkraínskir
saksóknarar stungu málinu undir
stól árið 2014 og það var ekki rann-
sakað allt árið 2015,“ sagði Kasko í
viðtali við Bloomberg News í maí.
„Mjög góði“ ríkissaksókn-
arinn sakaður um spillingu
 Saksóknarinn sem Biden beitti sér gegn hafði hindrað rannsóknir á spillingu
AFP
Forsetafundur Trump ræddi við Volodimír Zelenskí Úkraínuforseta í New
York í fyrradag, tveimur mánuðum eftir umtalað símasamtal þeirra.
Jacques Chirac, fyrrverandi forseti
Frakklands, lést í gær, 86 ára að
aldri, eftir langvinn veikindi. Stjórn-
málaleiðtogar víða um heim vottuðu
minningu hans virðingu sína. Emm-
anuel Macron, forseti Frakklands,
lýsti yfir þjóðarsorg í landinu á
mánudaginn kemur vegna andláts
Chiracs. Hans var minnst með mín-
útu þögn á franska þinginu.
Chirac var forseti í tólf ár, frá
1995 til 2007, og er forveri hans,
Francois Mitterrand, sá eini sem
hefur gegnt embættinu lengur eftir
síðari heimsstyrjöldina. Chirac var
einnig forsætisráðherra á árunum
1974-1976 og 1986-1988.
Hann var mið- og hægrimaður og
beitti sér fyrir auknum samruna
ríkja Evrópusambandsins. Frakk-
land tók m.a. upp evruna í forsetatíð
hans. Hann var andvígur innrásinni í
Írak undir forystu Bandaríkjanna
árið 2003 og spáði því að hún yrði að
„martröð“.
Jacques Chirac fæddist 29.
nóvember 1932 og var sonur banka-
stjóra. Eftir að hafa lokið háskóla-
námi í stjórnmálafræði og stjórnun
var hann embættismaður þar til
hann haslaði sér völl í stjórnmál-
unum.
Hann var borgarstjóri Parísar á
árunum 1977 til 1995 og var þá við-
riðinn nokkur spillingarmál. Hann
og samstarfsmenn hans voru sakaðir
um að nota fé úr sjóðum borgarinnar
til að fjármagna starfsemi flokks
síns. Chirac fékk tveggja ára skil-
orðsbundinn fangelsisdóm árið 2011
en hélt samt vinsældum sínum í
Frakklandi.
AFP
Í forsetahöllinni Jacques Chirac og
eiginkona hans, Bernadette.
Chirac
vottuð
virðing
 Þjóðarsorg lýst
yfir í Frakklandi