Morgunblaðið - 27.09.2019, Blaðsíða 17

17
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. SEPTEMBER 2019
Hátíðarhöld Þjóðhátíðardegi Alþýðulýðveldisins Kína, sem verður 70 ára 1. október, var fagnað með pompi og prakt í gær á Hilton Nordica í Reykjavík, en sendiráðið stóð fyrir gleðinni.
Eggert
Í gær skrifuðu rík-
isstjórn og stjórn-
endur sveitarfélag-
anna á höfuðborgar-
svæðinu undir tíma-
mótasamkomulag um
stórsókn til bættra
samgangna. Tíma-
mótin felast ekki síst í
því að ríkið og
sveitarfélögin á
höfuðborgarsvæðinu
hafa náð saman um
sameiginlega sýn um fjölbreyttar
samgöngur á höfuðborgarsvæðinu
en samskipti þessara aðila hafa nán-
ast verið í frosti áratugum saman
þegar kemur að samgöngum. Borg-
in hefur barist fyrir einni leið og
Vegagerðin fyrir annarri en báðir
hafa haft sama markmið: að bæta og
auðvelda umferð á
svæðinu.
Ekki lausn,
heldur lausnir
Niðurstaðan sem
kynnt var í gær er
ávöxtur þess að strax
þegar ég settist stól ráð-
herra samgöngu- og
sveitarstjórnarmála
ákvað ég að leiða saman
þessa andstæðu póla til
að vinna að lausn máls-
ins. Útkoman er hag-
stæð fyrir alla, hvort
sem þeir vilja aka sínum fjölskyldu-
bíl, nýta almenningssamgöngur,
ganga eða hjóla. Ríflega 52 millj-
arðar króna fara í stofnvegi, tæp-
lega 50 milljarðar í uppbyggingu
innviða fyrir hágæða almennings-
samgöngur, rúmlega 8 milljarðar í
göngu- og hjólastíga, brýr og undir-
göng og rétt rúmir sjö milljarðar í
umferðarstýringu.
Fjölbreytt fjármögnun
Lykillinn að því að hægt sé að
ráðast í svo stórkostlegar fram-
kvæmdir er að fjármagn sé tryggt.
Ríkið leggur til 45 milljarða, sveit-
arfélögin 15 milljarða og sérstök
fjármögnun verður 60 milljarðar.
Sérstök fjármögnun verður að ein-
hverju leyti í formi umferðargjalda
sem verður hluti af þeirri vinnu sem
unnið er að í fjármálaráðuneytinu
varðandi endurskipulagningu fjár-
mögnunarkerfis í samgöngum vegna
orkuskiptanna. Samgöngukerfið er
nú fjármagnað með bensín- og olíu-
gjöldum sem fara hratt minnkandi
vegna örrar fjölgunar vistvænna
ökutækja.
Sundabraut
Eitt af því sem samkomulagið
rennir stoðum undir er bygging
Sundabrautar sem lengi hefur verið
í umræðunni en ekki hefur náðst
samkomulag um. Með þessum fram-
kvæmdum er lagður grunnur að
betri tengingu höfuðborgarsvæð-
isins við landsbyggðina með veg-
lagningu yfir sundin upp á Kjalar-
nes. Sú tenging myndi létta á
umferð í Ártúnsbrekku og með
sterkari stofnvegum á höfuðborg-
arsvæðinu auðvelda mjög umferð í
gegnum svæðið til Keflavíkur-
flugvallar.
Tíminn er dýrmætur
Samgöngur snúast fyrst og
fremst um lífsgæði. Tíminn er stöð-
ugt mikilvægari þáttur í lífsgæðum,
við viljum ráða því sem mest sjálf
hvernig við verjum tíma okkar. Tím-
inn sem fer í umferðarflækjur er
ekki aðeins óhagstæður fyrir efna-
haginn heldur gengur hann á þann
tíma sem við ætlum okkur með fjöl-
skyldu og vinum. Betri umferðar-
mannvirki stuðla einnig að bættri
umferðarmenningu og öruggari um-
ferð, færri slysum. Áhersla mín á
öflugar samgöngur um allt land er
komin til vegna þess að ég trúi því
að öflugar samgöngur séu hluti af
sterkara samfélagi. Samgöngu-
sáttmáli höfuðborgarsvæðisins er
mikilvægur hluti af þeirri sýn.
Eftir Sigurð Inga
Jóhannson »Útkoman er hagstæð
fyrir alla, hvort sem
þeir vilja aka sínum
fjölskyldubíl, nýta
almenningssamgöngur,
ganga eða hjóla.
Sigurður Ingi
Jóhannsson
Höfundur er samgöngu-
og sveitarstjórnarráðherra.
Betri tímar í umferðinni
Í stjórnmálaumræðu
samtímans verður stöð-
ugt erfiðara fyrir
venjulegt fólk að halda
uppi vitrænum sam-
ræðum við ofurgáfað
fólk á vinstri hlið
stjórnmála. Algengustu
slagorð gáfufólks á
vinstri hlið eru jöfn-
uður, réttlæti og feðra-
veldi.
Það skal játað að sá
er þetta ritar er mjög illa að sér í orð-
færi kvennahreyfingar og svokallaðs
femínisma. Þannig verður hugtakið
„feðraveldi“ hulið þoku. Hugtakið
virðist notað til að segja viðmæland-
anum að þegja, viðmælandinn sé svo
ómerkilegur að hann sé ekki hæfur
til samtals. Stundum þegar talað er
um femínisma og ferðaveldi er logið
svo hratt að enginn hefur tíma til að
hiksta. Femínismi og feðraveldi er
ofar skilningi pistilhöfundar þegar
gáfað fólk talar.
Hugtökin jöfnuður og réttlæti hafa
mjög oft komið til umræðu í pistlum
þess er þetta ritar. Þau virðast notuð
í sama tilgangi og „feðraveldi“. Pist-
ilhöfundur hefur aldrei talið sig á
móti réttlæti, miklu heldur hefur
hann barist fyrir réttlæti, oftar en
ekki með takmörkuðum árangri.
Yfirleitt er það svo að sérhagsmunir
verða réttlætinu yfirsterkari. Þá er
hægt að segja með sanni „vont er
þeirra ranglæti en verra er þeirra
réttlæti“.
Pistilhöfundur telur að stundum
hafi réttlætistal sumra þann tilgang
einan að svipta fátæka
menn lífinu. Hinn full-
komni jöfnuður kann á
stundum að snúast upp
í andstæðu réttlætis, en
það er ranglæti.
Það gleymist stund-
um að í lög um skyldu-
tryggingu lífeyrisrétt-
inda nr. 129/1997,
vantar eina setningu í
þriðju málsgrein fyrstu
greinar: Sérhver ein-
staklingur er ábyrgur
fyrir því að afla sér líf-
eyrisréttinda.
Fullkominn jöfnuður í óréttlæti
Pistilhöfundur hefur reynt að
skilja skerðingar almannatrygginga
og í þeim tilgangi hefur hann sent
fyrirspurn til Tryggingastofnunar
ríkisins. Svör hafa ekki borist. Þó
hefur pistilhöfundur náð einum skiln-
ingi, en hann er sá að þeir sem hafa
greitt skilmerkilega í lífeyrissjóð af
lægstu launum eru jafn vel, eða eftir
atvikum illa, settir og þeir sem aldrei
hafa greitt í lífeyrissjóð af launum
sínum. Þetta er fullkominn jöfnuður
en er þetta réttlæti? Í öllu falli er
þetta ekki réttlæti þegar í hlut eiga
einstaklingar, sem látið hafa undir
höfuð leggjast að afla sér lífeyrisrétt-
inda þótt þeir hafi átt kost á því.
Ófrávíkjanlegar kröfur
Viðræður um kjarasamninga eru
ekki lengur samkomulag um kaup,
heldur átök um að ganga að „ófrá-
víkjanlegum kröfum“. „Kröfurnar“
snúast ekki um þætti, sem atvinnu-
rekandinn hefur vald yfir, heldur um
kröfur um aðgerðir ríkisvalds þar
sem samningsaðilinn er ekki atvinnu-
rekandi heldur ríkisstjórn. Ríkis-
stjórn, eða fjármálaráðherra fyrir
hönd ríkisstjórnar, getur aðeins sam-
ið um laun ríkisstarfsmanna, en ekki
tekið fram fyrir hendur löggjafar-
valdsins. Löggjafarvaldið er alger-
lega óbundið af vilyrðum ríkis-
stjórnar um „ófrávíkjanlegar kröfur“
verkalýðshreyfingar. Þær „kröfur“
geta orðið kosningamál ef verkalýðs-
hreyfingin ákveður að verða stjórn-
málaflokkur.
Kjarasamningar og lánskjör
Hvernig í ósköpunum getur ein
ríkisstjórn látið það yfir sig ganga að
skerða rétt þeirra sem komnir eru á
efri ár að taka lán? Hvað kemur
ríkisstjórn það við hvernig lánveit-
andi og lántaki semja, svo fram-
arlega sem nokkurt jafnræði er með
lánveitanda og lántaka og ekki er far-
ið á svig við Lög um samningsgerð,
umboð og ógilda löggerninga frá
1936?
Samkvæmt frumvarpi, sem er á
samráðsgátt stjórnarráðsins, á að
banna öldruðu fólki að taka verð-
tryggð lán og svo á einnig að auka
greiðslubyrði þeirra, sem ekki missa
réttindi til að taka lán. Greiðslu-
byrðin kann að aukast um 25-30%.
Þetta eru kröfur misviturra verka-
lýðsleiðtoga um málefni sem þeim
koma ekki við. Ríkisstjórn getur að-
eins haft eitt markmið í lánamálum.
Það er að vinna að stöðugleika.
Stöðugleiki skilar sér í lánskjörum
án tillits til aldurs.
Laun að verðleikum
Það kann að vera að einhverjum
þyki launin lág. Vissulega eru laun
oft lág. Ástæðan kann að vera sú að
starfið framleiði ekki vöru og þjón-
ustu sem er eftirsóknarverð á mark-
aði. Þá eru launin lág að verðleikum.
Einn ágætur félagsmálaráðherra
sagði að á Íslandi væri aðeins til fá-
tækt í einni starfstétt. Það væru að-
eins til fátækir bændur. Sennilega er
þetta rétt hjá ráðherranum því sauð-
fjárbændur hafa ekkert upp í laun og
fastan kostnað af búrekstrinum. Það
eru aðeins greiðslur samkvæmt bú-
vörusamningum sem gefa skítleg
laun fyrir sauðfjárbændur. Sauð-
fjárrækt er lífsstíll fremur en alvöru-
atvinnugrein. Framleiðslan er langt
umfram eftirspurn innanlands og
stórlega niðurgreitt afurðaverðið er
ekki samkeppnishæft við aðra inn-
lenda kjötframleiðslu. Útflutningur
hefur mistekist.
Í fíkn verkalýðshreyfingar til
skattahækkana kemur í ljós að þeir
sem verða andlag til hátekjuskatts
eru yfirmenn á fiskiskipum, flug-
menn og hærra settir starfsmenn
fjármálafyrirtækja. Læknar og ýms-
ir sérfræðingar reka starfsemi sína í
einkahlutafélögum og skammta sér
hófleg laun út úr hlutafélaginu en út-
hluta sér síðan arði. Skattur á hluta-
félög er flatur 37,6% að teknu tilliti
til fjáreignatekjuskatts af úthlut-
uðum arði. Hátekjuskattur nær ekki
til þessara aðila. Reyndar er það svo
að 20% skattgreiðenda greiða 80% af
tekjuskatti, að teknu tilliti til vaxta-
bóta og barnabóta.
Menntun metin til launa
Það kann að verða lítils virði að
afla sér menntunar ef verkalýðs-
hreyfing, sem hefur svör við öllu á
reiðum höndum, krefst fullkomins
jöfnuðar og að laun verði skattlögð til
að ná fram jöfnuði. Fyrir utan skyldu
ríkisvalds til að viðhalda stöðugleika
þá á það að vera markmið að reka at-
vinnustefnu á þann veg að það verði
eftirsóknarvert fyrir vel menntað
vinnuafl að snúa heim eftir nám, til
þeirrar byggðar sem ól það eða í það
minnsta til ættlandsins.
Þekkingarfyrirtæki greiða laun að
verðleikum. Þeir, sem hafa skapað
sér sérhæfingu, ná að selja vinnuafl
sitt að verðleikum.
Það kann að vera að nútímamað-
urinn sé í svipuðum sporum og þegar
næturgesturinn sagði: „Mér hefur
verið kennt að það væru ekki nema
óheiðarlegir menn eða bjánar sem
hefðu svar á reiðum höndum við öll-
um spurningum.“ Það eru margir
bjánar, sem hafa svör við öllu. Og
þurfa ekki að svara fyrir þann sann-
leika, sem reiddur er fram fyrir jöfn-
uð og réttlæti, en ekki jöfnuð eða
réttlæti.
Svo er komið þegar „samninga-
fundir“ um kjör á vinnumarkaði eru
aðeins til að undirrita „ófrávíkjan-
legar“ kröfur og að setja öðrum
óbærileg kjör.
Eftir Vilhjálm
Bjarnason » Pistilhöfundur hefur
aldrei talið sig á
móti réttlæti, miklu
heldur hefur hann bar-
ist fyrir réttlæti, oftar
en ekki með takmörk-
uðum árangri.
Vilhjálmur
Bjarnason
Höfundur var alþingismaður.
Jöfnuður, réttlæti eða laun að verðleikum