Ársrit um starfsendurhæfingu - 2019, Blaðsíða 33

VIRK
Það er vel hægt að taka vel ígrunduð skref í innleiðingu á
starfsgetumati þar sem haldið er vel utan um þá einstaklinga sem
eru með skerta starfsgetu og þeim tryggð allt í senn framfærsla,
starfsendurhæfing og sérhæfður stuðningur við atvinnuleit með það
að markmiði að auka bæði þátttöku og lífsgæði.“
ferðarkerfi í Bretlandi þar sem lítil virðing
er borin fyrir einstaklingum og þeir settir í
óboðlegar og ómannúðlegar aðstæður. Einnig
hefur verið bent á breytingar í öðrum löndum
sem ekki eru taldar hafa heppnast vel.
Það er mikilvægt að líta til annarra landa
og læra af því sem þar hefur verið gert og
þá er mikilvægt að horfa bæði til þess sem
hefur tekist vel og þess sem hefur tekist illa
svo unnt sé að koma í veg fyrir slæm áhrif
breytinga á líðan og heilsu einstaklinga. Það
er líka mikilvægt að stíga varlega til jarðar í
kerfisbreytingum sem þessum því þær geta
haft áhrif á einstaklinga sem margir hverjir
eru í ákaflega erfiðri stöðu. Það er hins
vegar ekki rétt að setja orðið starfsgetumat
eingöngu í samhengi við það sem illa hefur
heppnast í kerfisbreytingum nágrannalanda
okkar. Í því samhengi má t.d. benda á að
það starfsgetumat sem notað er í Bretlandi
er að grunni til það sama og örorkumatið
sem hefur verið notað hér á landi frá árinu
1999. Innleiðing, þróun og framkvæmd
matsins hefur hins vegar verið með allt
öðrum hætti í Bretlandi en hér á landi og ef
að myndin „I Daniel Blake“ gefur raunsanna
mynd af velferðarkerfi Bretlands þá er ljóst
að þangað getum við ekki horft nema til
þess að læra hvernig við eigum ekki að
framkvæma kerfisbreytingar sem þessar.

Það er hins vegar ekki mögulegt hér á
landi að stíga engin skref til breytinga, nota
áfram sama örorkumatsstuðul og hefur
verið í notkun frá árinu 1999 og horfa bara
á skerðingar en ekki getu einstaklinga. Það
er vel hægt að taka vel ígrunduð skref í
innleiðingu á starfsgetumati þar sem haldið
er vel utan um þá einstaklinga sem eru
með skerta starfsgetu og þeim tryggð allt
í senn framfærsla, starfsendurhæfing og
sérhæfður stuðningur við atvinnuleit með
það að markmiði að auka bæði þátttöku
og lífsgæði. Það þurfa hins vegar margir
að koma að kerfisbreytingum sem þessum
og vinna þarf að viðhorfsbreytingu bæði á
vinnumarkaði og í samfélaginu öllu til að
tryggja skilning og umburðarlyndi gagnvart
einstaklingum með mismunandi getu og
í mismunandi aðstæðum. Í raun má segja
að þær breytingar sem þurfa að verða
kristallast ekki nema að litlum hluta til í
matinu sjálfu því það er nauðsynlegt að á
sama tíma og við leggjum áherslu á að meta
getu einstaklinga til starfa þá sé til staðar
fyrir þessa einstaklinga tækifæri og störf við
hæfi á vinnumarkaði.
Hjá VIRK hefur verið byggt upp teymi
atvinnulífstengla sem hefur sérhæft sig í
að vinna með atvinnurekendum að því að
fjölga störfum fyrir einstaklinga með skerta
starfsgetu. Þetta hefur gefið mjög góða
raun, nú eru á annað hundrað fyrirtækja í
þessu samstarfi og fjölmörg störf hafa orðið
til fyrir einstaklinga með skerta starfsgetu.
Þetta verkefni og önnur sambærileg t.d. hjá
Vinnumálastofnun er mikilvægt að efla og
þróa áfram því starfsgeta einstaklinga ræðst
ekki eingöngu af því hver þeirra skerðing er
heldur einnig af því hverjir möguleikarnir
eru á vinnumarkaði. Til viðbótar við þetta
er mikilvægt að auka þekkingu okkar á
ástæðum þess að svo margir einstaklingar
glíma við skerta starfsgetu í dag auk þess að
efla forvarnir og heilsueflingu í atvinnulífinu,
í skólum og í samfélaginu almennt.
Við skulum líka hafa það í huga að gallar
núverandi kerfis eru fjölmargir og það
hefur leitt marga unga einstaklinga inn í
fátækragildru sem erfitt er að komast úr.
Kerfið er lítt sveigjanlegt, hvetur ekki til
atvinnuþátttöku og einstaklingar í starfs-
endurhæfingu glíma í dag margir hverjir við
stöðugan kvíða vegna ótryggrar framfærslu
þar sem framfærslukerfið er brotakennt og
úrskurður um rétt til endurhæfingarlífeyris
er oft til skamms tíma í einu. Það er því til
mikils að vinna fyrir alla að kerfinu sé breytt
en á sama tíma þá þurfum við að geta
átt uppbyggilega og faglega umræðu um
mögulegar leiðir til framtíðar með hagsmuni
einstaklinga og samfélags í huga.
33virk.is