Ársrit um starfsendurhæfingu - 2019, Blaðsíða 47

VIRK
Álag í starfi
Á hinum almenna vinnumarkaði er mikil
samkeppni og yfirleitt gerð krafa um
framlegð og hámarksframmistöðu starfs-
manna í umhverfi sem oft á tíðum er litað af
samkeppni auk þess að vera árangursdrifið.
Vinnuveitendur standa því frammi fyrir
erfiðum vanda þar sem álag í starfi getur
talist eðlilegt upp að ákveðnu marki en
þegar það er á hinn bóginn orðið óeðlilegt
eða of mikið hefur það áhrif á starf og líðan
starfsmanna og á starfsemi fyrirtækisins.
Því bera vinnuveitendur ákveðna ábyrgð
á að staðið sé á réttlátan hátt að þáttum
í vinnuumhverfinu sem eru álags- og
streituvaldandi sem og hvernig unnið er með
slíkan vanda. Sé það gert á farsælan hátt
getur það dregið úr álagstengdum vanda6.
Í þessu samhengi er mikilvægt að aðstæður
á vinnustað séu ekki þess eðlis að þær ýti
undir vanlíðan starfsmanna sem getur svo
valdið óvinnufærni. Dæmi um aðstæður
í starfi sem geta ýtt undir álag og vanlíðan
starfsmanna er t.d. þegar7,8:
• Starfsfólk þarf að vinna hratt til að
ná að klára tilsett verkefni.
• Starfsfólk kemst ekki yfir verkefnin
sem fyrir það eru sett.
• Gerðar eru óraunhæfar tímakröfur.
• Krafa er gerð um yfirvinnu.
• Starfsfólk nær ekki að taka matarhlé.
• Verkefnum er ekki dreift á
sanngjarnan hátt.
• Ójafnvægi skapast á milli vinnu og
einkalífs.
Vandinn sem getur skapast í kjölfar slíkra
aðstæðna getur orðið til þess að starfsmenn
fara að efast um eigin getu til að takast á
við kröfur í starfi9, aukið eða valdið kvíða,
þunglyndi og erfiðleikum í tengslum við
einbeitingu10.
Má upplifa álag í starfi?
Upplifi starfsmenn álag í starfi sínu er
mikilvægt að fyrirtæki séu í stakk búin
til að takast á við líðan þeirra á faglegan
hátt með samræmdum ferlum svo að
starfsmenn upplifi að komið sé fram við þá
á réttlátan hátt gagnvart líðan sem er oft
eðlileg í óeðlilegum aðstæðum. Viðmót og
viðhorf fyrirtækisins skiptir þar miklu máli.
Helstu þættirnir í vinnuumhverfinu sem
stjórnendur geta haft í huga til að ýta undir
réttláta framkomu gagnvart starfsfólki sem
upplifir álag eru þessir11,12:
Mikilvægi inngrips og
ábyrgðar er ekki síður vegna
þess að álag, streita, kulnun
og óvinnufærni eru raunveruleg
ógn við stöðugan vinnumarkað
og því er brýnt að unnið sé
með andlega líðan starfsmanna
með virku og faglegu vinnu-
verndarstarfi.“
• Starfsfólk fái tækifæri til að koma
á framfæri upplifun sinni og
tilfinningum vegna álags í starfi.
• Starfsfólk fái að hafa áhrif á það sem
það telur álagsvaldandi í starfi sínu.
• Að fyrirtækið taki á álagi á
vinnustaðnum á samræmdan hátt.
• Að ákvarðanir um aðgerðir vegna
álags starfsmanna séu byggðar á
viðeigandi upplýsingum.
• Að álag starfsmanna sé eðlilegt miðað
við framlag og frammistöðu í starfi.
• Að nánasti yfirmaður starfsmanna
komi fram við þá af kurteisi og
virðingu vegna álags sem þeir
upplifa.
• Að nánasti yfirmaður láti ekki falla
óviðeigandi athugasemdir vegna
álags starfsmanna.
• Að nánasti yfirmaður sé hreinskilinn
og heiðarlegur í samskiptum við
einstaklinginn sem er að upplifa álag.
• Að nánasti yfirmaður útskýri alla
verkferla (þ.e. þau bjargráð sem
fyrirtækið hefur) vegna álags.
Þar að auki er mikilvægt að samfélagið taki
saman höndum og að vinnutengt álag og
geðheilsa starfsmanna verði nokkuð sem
kemur öllum við og sé rætt um á opinskáan
hátt. Erfitt er að horfa á afleiðingar af álagi,
sem starfsmenn kunna að upplifa í starfi,
sem einangraðan þátt. Brýnt er að gera
sér grein fyrir undirliggjandi þáttum í lífi
einstaklinga og lífsskeiða þeirra og horfa á
í víðara samhengi, sérstaklega í ljósi þess
að vinnan og fjölskyldulífið eru tveir mest
streituvaldandi þættirnir í lífi einstaklinga13
og því getur talist upp að einhverju marki
eðlilegt að upplifa álag vegna þessa.
Mikilvægi inngrips/forvarna
Rannsóknir á andlegri líðan og kulnun
starfsmanna hafa meðal annars leitt í ljós
að ef rétt er unnið með álag starfsmanna
geti vinnustaðurinn virkað sem almenn
forvörn gegn heilsubresti starfsmanna.
Slík forvörn er öllum aðilum til hagsbóta
og getur sparað atvinnurekendum og
almannatryggingakerfinu háar fjárhæðir í
formi óbeins og beins kostnaðar.
Í því samhengi er mikilvægt að fyrirtæki geri
sér grein fyrir því vinnuumhverfi sem það
býður starfsfólki uppá og þeim þáttum innan
þess sem kunna að vera álagsvaldandi. Þá
er ekki síður mikilvægt að vinnuveitendur
geri sér grein fyrir ábyrgð sinni hvað varðar
að búa svo um að starfsmenn geti unnið
störf sín og staðið undir þeim kröfum sem
til þeirra eru gerðar15. Slík nálgun myndi fela
í sér aukið réttlæti í tengslum við álag sem
starfsfólk kann að upplifa. Það er að vinna
með vandann, viðurkenna hann og finna
leiðir til að koma til móts við starfsmenn
vegna álags. Mikilvægi inngrips og ábyrgðar
er ekki síður vegna þess að álag, streita,
kulnun og óvinnufærni getur verið ógn við
stöðugan vinnumarkað og því er brýnt að
unnið sé með andlega líðan starfsmanna
með virku og faglegu vinnuverndarstarfi16.
47virk.is