Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2017, Qupperneq 34

Við höfum einstakt tækifæri til þess í okkar ágæta heilbrigðiskerfi þar sem tíð sam-
skipti heilbrigðisstarfsfólks við verðandi og nýorðna foreldra eiga sér stað. Foreldrar
vilja og þurfa stuðning og nýja þekkingu á barneignatíma. Með stuðningi er hægt að
draga úr áhyggjum, kvíða og viðkvæmni — ekki síst fyrir þeirri tilfinningu hvernig
þeir standi sig í foreldrahlutverkinu.
Mikil þörf á sérhæfðri meðferð hjá
Miðstöð foreldra og barna
Margar fjölskyldur eiga við vanda að stríða. Í þessu umhverfi stofnaði höfundur ásamt
þremur öðrum heilbrigðisstarfsmönnum Miðstöð foreldra og barna í febrúar 2008.
Þörfin var til staðar. Fyrstu árin var miðstöðin rekin á styrkjum. Það tók mikinn tíma
og orku að afla fjár og sýna fram á þörfina. Á sama tíma voru stofnendur að afla sér
þekkingar og færni og lögðu sig fram við að þróa meðferðina sem byggist m.a. á
tengslakenningum, fjölskylduhjúkrun og þekkingu í taugavísindum. Árið 2014 fékkst
styrkur frá ráðuneytinu, og frá árinu 2015 hefur miðstöðin fengið rekstrarfé af fjár-
lögum. Tilvísunum fjölgar stöðugt og árið 2016 voru tæplega 200 fjölskyldur í
meðferð. Góð samvinna er við ljósmæður og hjúkrunarfræðinga í heilsugæslunni sem
eru helstu tilvísendur miðstöðvarinnar.
Geðheilsa er pólitískt lýðheilsumál
Áætlað er að um 400 fjölskyldur þurfi á sérhæfðri meðferð að halda. Í slíkri meðferð
er lögð áhersla á að styrkja sjálfsmynd á barneignatíma, draga úr að geðheilsuvandi
flytjist milli kynslóða og efla tengslamyndun. Aðrar 5–600 fjölskyldur þurfa minni-
háttar aðstoð umfram grunnþjónustu. Þessi hópur minnkar ekki í kjölfar kreppu líkt
og gerðist á Íslandi fyrir tæpum 10 árum. Það þarf að finna þessar fjölskyldur, meta
og greina vandann og bregðast við þörfinni. Það þarf verklag og sameiginlegt tungu-
mál. Það eru til mörg hundruð líkön til að vinna eftir. Mikilvægt er að horfa á það
sem er sameiginlegt í þeim og leggja okkur fram um að aðstoða þennan hóp á fyrstu
1000 dögunum. Það er nauðsynlegt fyrir okkur fagfólk að vinna þvert á fagstéttir og
stofnanir. Það er ekki síður mikilvægt fyrir fjölskyldurnar sem oft og tíðum fá ólík
skilaboð úr ólíkum áttum. Verkefnið er ekki á færi einnar stéttar né einnar stofnunar.
Í rannsókn, sem höfundur framkvæmdi í heilsugæslunni 2007–2009 (sjá heimilda -
skrá), kom fram að fjögur meðferðarsamtöl í heimavitjun út frá hugmyndafræði
fjölskyldu hjúkrunar nægðu meirihluta verðandi foreldrum (60%) með geðheilsuvanda
til að ná tökum á vanda sínum. Í samtölunum var lögð áhersla á meðgönguna sem
breytingatímabil og þroskaverkefni auk undirbúnings fyrir foreldrahlutverkið. Í grunn-
þjónustu er mikilvægt að styrkja fagstéttir til að vinna saman með valda hópa á sér -
tækan hátt. Með aukinni þekkingu á málaflokkinum er þekkt að foreldrar vilja sál-
félagslegan stuðning ekki síður en líkamlegan á breytingatíma. Í grunnþjónustu þarf
að leggja áherslu á samskipti og hlutverk í parsambandi og nýtt þroskaverkefni í
meðgöngu- og ungbarnavernd. Hjúkrunarfræðingar í heilsugæslunni þekkja margir
til breska líkansins „Solihull-approach“ sem byggist á hugmyndafræði nokkurra kenn-
inga, svo sem „containment“ (að bera með) úr sálgreiningu, „reciprocity“ (gagnvirkni)
úr þroskasálarfræði og „behavioral management“ (atferlismótun). Þessi grunnur
hentar vel á breytingatímabilum, svo sem við barneignir, þegar barn byrjar í skóla eða
fer í gegnum unglingsárin. Hjá heilsugæslu Árbæjar er í gangi meðferðarrannsóknin
Að lesa í tjáningu ungbarna (Neonatal Behavoiral Observation/NBO) í ungbarna-
vernd. Verið er að kanna hvort meðferðin eykur næmni foreldra fyrir þörfum ung-
barna á fyrstu 3 mánuðum eftir fæðingu umfram hefðbundna þjónustu í ung barna-
vernd. Innleiðingu í grunnþjónustu þarf að skoða ef niðurstöður verða marktækar.
Geðheilsa barna er pólitískt lýðheilsumál. Hún nær til líffræðilegs, félagslegs og
tilfinningalegs þroska þeirra. Til að þroskavandi þróist ekki yfir í að verða geðheilsu-
stefanía b. arnardóttir
34 tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 93. árg. 2017
„Það er nauðsynlegt fyrir
okkur fagfólk að vinna þvert
á fagstéttir og stofnanir. Það
er ekki síður mikilvægt fyrir
fjölskyldurnar sem oft og
tíðum fá ólík skilaboð úr
ólíkum áttum. Verkefnið er
ekki á færi einnar stéttar né
einnar stofnunar.“