Fréttablaðið - 04.01.2020, Qupperneq 16

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Jóhanna Helga Viðarsdóttir RITSTJÓRAR: Davíð Stefánsson david@frettabladid.is, Jón Þórisson jon@frettabladid.is,
MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is FRÉTTABLAÐIÐ.IS: Sunna Karen Sigurþórsdóttir sunnak@frettabladid.is.
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum
án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Á nýju ári
eigum við
ekki að láta
myrka
vetrardaga
byrgja okkur
sýn. Það þarf
hugrekki
fyrir betri
heim.
Davíð
Stefánsson
david@frettabladid.is
Árið 1412 sást skrýtið skip við Dyrhólaey. Þegar menn reru út í það kom í ljós að þarna voru Eng-lendingar á ferð. En hvað fékk Englendinga til að
sigla alla leið til Íslands?
Mestalla söguna var Ísland afskekkt eyja lengst
norður í Atlantshafi sem fáir vissu af. Náttúran, íslenski
hesturinn og Björk komu landinu á kortið um tíma. Nú
eru það norðurljósin, lopapeysur og lundadót sem laða
að strauma erlendra ferðamanna. Það var hins vegar
upp úr aldamótunum 1400 sem Ísland komst í fyrsta
skiptið í tísku.
Það sem trekkti Englendinga að Íslandsströndum var
fiskur. Vaxandi þéttbýli í Evrópu og útbreiðsla kristni
olli því að skyndilega vildu allir kaupa fisk og snæða,
einkum á föstunni.
Íslendingar tóku Englendingum fagnandi. Við-
skiptin við þá voru hagstæð því þau voru milliliða-
laus – hvorki Danakonungur né kaupmenn tóku skerf
af hagnaðinum. En það var ekki eina fagnaðarefnið.
Líf, fjör og nýjungar fylgdu erlendum skipakomum.
Sagnfræðingar hafa lýst ensku skipunum sem fljótandi
verslunum. Til sölu var ullarefni, klæði, blý, korn,
timbur, alls konar matvæli, tjara, nálar og tvinni.
En partíið entist ekki lengi. Kóngur vildi fá sinn skerf
af viðskiptunum. Hann rak gestina burt með hervaldi.
Mestöll verslun á Íslandi komst í hendur danskra
kaupmanna. Vöruúrval dróst saman, viðskiptakjör
versnuðu og menningaráhrifin sem fylgdu erlendum
gestum hurfu.
Íslensk bylting
Það er aldrei gaman þegar partíi lýkur. Sú krafa er nú
gerð til Íslendinga að þeir tipli á tánum kringum hið
nýja fjöregg þjóðarinnar, ferðaþjónustuna. Tilætlunar-
semin náði nýjum hæðum í aðdraganda áramóta þegar
Jóhannes Þór Skúlason, framkvæmdastjóri Samtaka
ferðaþjónustunnar, varaði við takmörkun á notkun
flugelda um áramót af því hún gæti haft neikvæð áhrif
á ferðaþjónustuna.
Í miðbæ Parísar er torg sem hét einu sinni Torg Loð-
víks XV. Á miðju torginu stóð einmitt stytta af Loðvík
XV, konungi Frakka. En styttan fékk ekki að standa
lengi.
Undir lok átjándu aldar duttu kóngar illilega úr
tísku. Almenningur krafðist aukinna réttinda. Frakkar
voru fremstir í för. Árið 1789 hófst franska byltingin.
Styttan af Loðvík XV var rifin niður. Í hennar stað var
reist fallöxi á torginu sem fékk nýtt nafn: Byltingar-
torgið. Ríkjandi konungur var hálshöggvinn, skrifuð
var stjórnarskrá og hugmyndir um lýðræði tóku að
breiðast út.
Þótt við Íslendingar hefðum lítið pælt í byltingum
á þessum árum áttum við óvart okkar þátt í frönsku
byltingunni. Sex árum fyrir byltinguna hófust Skaftár-
eldar sem ollu móðuharðindunum hér á landi. Eitruð
gjóska frá gosinu dreifðist þó ekki aðeins um Ísland
heldur um allt norðurhvel jarðar og olli í mörgum
löndum kulda og uppskerubresti. Sumir sagnfræðingar
telja að það hafi ekki aðeins verið hugmyndir um
lýðræði sem hrintu byltingunni í Frakklandi af stað
heldur hafi ástæður hennar verið efnahagslegar: Fólk
krafðist betri lífskjara í kjölfar uppskerubrests sem
rekja mátti til Skaftárelda.
Skammtímahagsmunir fárra
Á sama tíma og Íslendingar sprengdu flugelda um
áramót geisuðu miklir gróðureldar í Ástralíu. Reykjar-
mökkurinn teygði sig alla leið til Nýja-Sjálands, vega-
lengd sem er svipuð og fjarlægðin milli Lakagíga og
Parísar.
Hvorki eldar né flugeldar brenna í tómarúmi. Eldgos
á Íslandi getur breytt stjórnarfari á öllum Vesturlönd-
um. Það liggur ekki í augum uppi hvernig best er að
takast á við þann loftslagsvanda sem maðurinn hefur
skapað og stefnir lífi á jörðinni í hættu. Á einu leikur þó
enginn vafi: Ef hlustað er á óskammfeilna lobbíista sem
eyða miklu púðri í að passa upp á fjárhagslega skamm-
tímahagsmuni fárra á kostnað lífshorfa mannkynsins
fyrir myndarlegan launatékka í lok hvers mánaðar er
stutt í endalokin.
Stutt í endalokin
EKKERT
BRUDL
Anamma Vegan Pizza
2 teg., 350 g
kr./350 g498
Veganvörurá góðu verði í Bónus
Það var þungt yfir sumum þeim er gerðu upp árið, eða síðustu árin, í fjölmiðlum. Áherslan er um of á það sem hrjáir. Þetta séu tímar erfiðleika, spilltra átakastjórn-mála og sívaxandi hamfarahlýnunar sem ýtir undir vonleysi og framtíðarkvíða.
En auðvitað er þetta ekki raunsönn lýsing á ástandi
heimsins. Veruleikinn er annar og mun jákvæðari.
Hér skal ekki gert lítið úr mikilvægi þess að við
spornum við aukningu gróðurhúsalofttegunda. Og
breyta þarf lífsstíl sem gengur sífellt harðar á auð-
lindir náttúrunnar.
Hér er ekki dregið úr alvarleika þess hve margir eiga
um sárt að binda. Né heldur úr þunga stríðsátaka,
mannréttindabrota, misskiptingar og spillingar
heimsins.
Og það á að taka alvarlega framsókn þeirra þjóðar-
leiðtoga sem tala í nafni lýðhyggju gegn fjölmenningu
og alþjóðasamskiptum.
En þrátt fyrir daglegar fréttir af eymd, átökum,
þrengingum, mengun og hamförum er staðreyndin
sú að líf mannsins á jörðinni hefur farið batnandi og
mannkyn hefur náð undraverðum árangri til meiri
lífsgæða.
Það er óhætt að segja sama hvert litið er. Mæli-
kvarðar á lífsgæði þjóða, sem alþjóðastofnanir og
samtök leggja fram, benda til jákvæðrar þróunar
síðustu árin. Þar eru sigrar mannkyns margir.
Þannig hefur þrátt fyrir meiri misskiptingu dregið
mjög úr alvarlegri fátækt í heiminum. Síðan 2010
hefur sárafátækt minnkað um helming og farið úr
18,2 prósentum niður í 8,6 prósent.
Á síðustu 10 árum hefur dregið úr ungbarnadauða
um þriðjung og heilsufar hefur almennt batnað, þökk
sé meiri þekkingu og nýmælum í vísindum og tækni.
Og þrátt fyrir að lýðhylli og stjórnlyndi virðist eiga
meira upp á pallborðið hjá of mörgum leiðtogum
heims hefur ferðafrelsi og athafnafrelsi aukist.
Jafnrétti kynjanna og mannréttindi hinsegin fólks
hafa einnig þokast í rétta átt í mörgum löndum heims.
Og svona mætti lengi telja.
En það má ekki taka þessu sem sjálfsögðu. Þessar
framfarir eru knúnar áfram af stöðugri þörf til að
bæta eigið líf og annarra. Betri lífskjör síðustu ára eru
tilkomin vegna frjálsra viðskipta og þeirra tækni-
framfara sem opin hagkerfi og fjölþjóðleg samvinna
leiða af sér.
Við megum ekki láta letjast af þeim sem sjá ógnir í
aðkomnum, flóttamönnum eða samstarfi þjóða. Sem
fyrr liggja alvarlegustu ógnir mannkyns í þröngsýni,
ótta, vanþekkingu og skorti á samvinnu þjóða heims.
Nafni minn sagði: „Sá einn, sem áfram sækir, á
andans þyrnibraut, og stæltur störf sín rækir, hann
storkar hverri þraut.“ Á nýju ári eigum við ekki að
láta myrka vetrardaga byrgja okkur sýn. Það þarf hug-
rekki fyrir betri heim.
Sá einn, sem
áfram sækir
4 . J A N Ú A R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R16 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN