Fréttablaðið - 04.01.2020, Blaðsíða 20

Sem hjartaskurðlæknir á Landspítala get ég borið v it ni u m stórbæt t an árangur í baráttunni við kransæðasjúkdóm á síð-asta aldarfjórðungi. Tekist
hefur að lækka dánartíðni vegna
kransæðastíf lu um 80 prósent og
ef svo fer fram sem horfir mun hún
brátt víkja sem algengasta dánarsök
Íslendinga. Það má að hluta þakka
framförum í meðferð en þyngra
vegur þó lækkun blóðþrýstings og
kólesteróls með breyttu mataræði
og fækkun þeirra sem enn reykja.
Við Íslendingar getum verið mjög
stoltir af þessum árangri.
Í mínum huga er hálendið hjarta
Íslands. Það geymir einhver stærstu
ósnortnu víðerni Evrópu en er
um leið ein dýrmætasta auðlind
okkar. Því miður höfum við ekki
alltaf umgengist hálendið af þeirri
virðingu sem það á skilið og sífellt
hefur verið þrengt að því eins og
um ótæmandi auðlind sé að ræða.
Hjartaþröng er það kallað þegar
blæðing þrengir að mannshjarta og
skerðir dæluvirkni þess lífshættu-
lega. Sumum gæti þótt samlíkingin
við ástand hálendisins langsótt –
en svo er ekki. Ef við hægjum ekki á
virkjanaframkvæmdum á hálend-
inu er ljóst að ómetanlegum víð-
ernum verður fórnað og sú fórn er
óafturkræf. Sama á við um lagningu
upphækkaðra vega og byggingu hót-
ela. Er réttlætanlegt að stífla jökul-
árnar, kransæðar hálendisins, með
virkjunum og uppistöðulónum til
að framleiða raforku til mengandi
stóriðju eða grafa eftir alþjóðlegum
rafmyntum? Svarið er að mínu mati
augljóslega nei, enda fer stóriðja,
sem þegar notar 85 prósent af allri
orku á Íslandi, illa saman við þá
öflugu ferðaþjónustu sem er orðin
helsta tekjulind okkar. Ál er ekki
málið, hvað þá kísilver eða gröftur
eftir glópagulli (e. bitcoin). Taka
verður tillit til breyttra efnahags-
forsenda við mat á forsendum orku-
freks iðnaðar, auk þess sem orku-
Hlúum
að hjarta
landsins
Hálendið er hjarta Íslands, segir
Tómas Guðbjartsson hjartaskurðlæknir.
Úr lofti líkjast
jökulár há-
lendisins víða
kransæðum í
mannshjarta.
Frá efri hluta
Tungnaár.
MYNDIR/ÓLAFUR
MÁR BJÖRNSSON
Myndin sýnir efri hluta Tungnaár úr lofti. Þetta svæði er dæmi um einstaka náttúruperlu á hálendi Íslands sem fáir hafa farið um eða uppgötvað, en ber að varðveita.
Jarlhettur í nágrenni Hagavatns bjóða upp á ævintýralegt landslag.
gjafar eins og vindorka og virkjun
sjávarfalla eiga eftir að ryðja sér til
rúms í auknum mæli. Þarna verða
þjóðarhagsmunir að ráða ferðinni
en ekki sérhagsmunir orkufyrir-
tækja og erlendra viðskiptavina
þeirra. Ekki er síður mikilvægt að
við bregðumst ekki skyldum okkar
og varðveitum náttúru landsins
fyrir komandi kynslóðir.
Það er ánægjulegt að á vorþingi
verður lagt fram frumvarp um
stofnun hálendisþjóðgarðs hér á
landi. Slíkur þjóðgarður yrði sá
stærsti í Evrópu. Í mínum huga er
þetta hagsmunamál sem helst má
líkja má við stækkun landhelginnar
á sínum tíma. Undirbúningsvinna
hefur staðið í mörg ár og að þeirri
vinnu hafa komið fulltrúar allra
stjórnmálaflokka. Ljóst er að mála-
miðlanir þarf meðal hagsmunaaðila
svo að hægt sé að koma svona stórri
framkvæmd í höfn. Mikilvægt
er að mótmæli einstakra sveitar-
félaga og einkaaðila verði ekki til
þess að stöðva málið. Sömuleiðis
verða harðlínumenn í náttúru-
vernd væntanlega að slá af ítrustu
kröfum sínum ekki síður en orku-
fyrirtækin. Mikilvægt er að hafa
hugfast að reynsla okkar Íslendinga
af þjóðgörðum og friðlýsingum
er afar góð. Nægir þar að nefna
Friðlöndin á Hornströndum og að
Fjallabaki en einnig Snæfellsjökuls-
þjóðgarð og Vatnajökulsþjóðgarð
sem nýlega komst á heimsminja-
skrá UNESCO. Hálendisþjóðgarður
yrði demanturinn í þessari kórónu.
Um leið myndum við hlúa að hjarta
landsins sem yrði þróttmeira en
áður – og ég spái því að það tæki þá
kipp sem myndi vekja eftirtekt um
allan heim.
Tómas
Guðbjartsson
EF VIÐ HÆGJUM EKKI
Á VIRKJANAFRAM-
KVÆMDUM Á HÁLENDINU
ER LJÓST AÐ ÓMETAN-
LEGUM VÍÐERNUM VERÐUR
FÓRNAÐ OG SÚ FÓRN ER
ÓAFTURKRÆF.
4 . J A N Ú A R 2 0 2 0 L A U G A R D A G U R20 H E L G I N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
HELGIN