Fréttablaðið - 25.01.2020, Blaðsíða 69

Kínverski dýra-
hringurinn saman-
stendur af 12 dýrum og
er mikilvægur partur af
kínverskri menningu.
Kínverska nýárið hefur verið mikilvægasta hátíð Kínverja í gegnum söguna og fylgja
henni ótal hefðir sem eru sam-
ofnar menningu þeirra. Árið 2020
hefst hátíðin 25. janúar og lýkur
8. febrúar. Það er einkum tvennt
sem einkennir hátíðina, í fyrsta
lagi að gamla árið er kvatt og nýir
tímar boðnir velkomnir og í öðru
lagi sameining fjölskyldunnar.
Uppruni Nian
Í kínversku er talað um „guo nian“,
nýársfagnaðinn, en nian þýðir ára-
mót. Bein þýðing væri að „þrauka
áramótin“, eða „lifa af áramótin“. í
gömlum kínverskum þjóðsögum
var Nian skrýmsli sem birtist á
síðasta kvöldi gamla ársins til að
hræða fólk og valda alls kyns usla.
Til þess að hrekja hann í burtu
notuðu menn rauða lampa, eða
sprengdu hvellhettur (kínverja),
og voru með alls kyns háreisti til
að flæma skrýmslið í burtu. Nú
til dags þýðir „guo nian“ að fagna
áramótunum.
Dýrin tólf í kínverska
dýrahringnum
Kínverski dýrahringurinn
samanstendur af 12 dýrum og er
mikilvægur partur af kínverskri
menningu. Dýrin í dýrahringnum
eru auk drekans, sem er þjóðar-
tákn Kínverja, 11 önnur dýr sem
búa yfir mismunandi eiginleikum,
og voru mikilvæg leið Kínverja til
forna til að skrásetja atburði og til
að byggja upp tímatal. Árið 2020 er
ár rottunnar, sem samkvæmt Kín-
verjum er tákn visku og markar
upphafið að nýjum 12 ára hring.
Fjölskyldan sameinast
Á nýárshátíðinni sameinast fjöl-
skyldan. Í aðdraganda nýárs-
hátíðarinnar leggja margir
Kínverjar það á sig að ferðast,
með einhverjum hætti (gangandi,
hjólandi, akandi, með lestum eða
fljúgandi), um langan veg til að
geta fagnað nýárinu með foreldr-
um og fjölskyldu í heimabæ sínum,
og sýna forfeðrum sínum virðingu.
Þetta sýnir vel það mikilvægi sem
Kínverjar sýna fjölskyldutengslum
og virðingu fyrir foreldrum og
forfeðrum. Á nýárshátíðinni nýta
einnig margir tækifærið og heim-
sækja grafir forfeðranna og færa
þeim gjafir í formi matarskála,
vínsopa, tesopa eða ávaxta. Einnig
er algengt að kveikt sé á reykelsi
og farið með bænir. Það er mjög
mikilvægt í menningu Kínverja
að minnast forfeðranna og biðja
þá um blessun og áframhaldandi
hagsæld.
Hengdir upp nýársborðar
með áletrunum
Í aðdraganda nýárshátíðarinnar
hengja menn gjarnan upp pappírs-
borða við útidyrnar hjá sér. Þessir
borðar, sem kallast „Nýársborðar“
eru yfirleitt rauðir með gylltri
áletrun og innihalda einhver spak-
mæli eða ljóðlínur og eru órjúfan-
legur hluti af nýársfagnaðinum.
Það er líka algengt að menn hengi
upp miða með kínverska orðinu
福 Fú, sem þýðir hamingja og lang-
lífi. Um áramótin hengja menn
upp þetta tákn, en snúa því öfugt,
og þá merkir það að hamingjan
sé komin. Þetta er vegna þess að
orðið 倒 Dào, sem þýðir „snúa
öfugt“ hljómar alveg eins og 到
Dào, sem þýðir „er komið“.
Fjölskyldukvöldverður á
„gamlárskvöld“
Á síðasta degi ársins er langmikil-
vægasta máltíð fjölskyldunnar.
Öll fjölskyldan kemur saman og
snæðir ýmsa rétti sem eru tákn-
rænir fyrir áramótin og allir hafa
hjálpast að við að útbúa, dögum
og vikum saman. Eftir matinn
fá börnin gjafir, sem yfirleitt eru
rauð umslög „hong bao“ með
peningum, sem eiga að boða gæfu.
Fjölskyldan vakir síðan saman,
hamingjusöm yfir að vera öll
saman, og bíður komu nýja ársins,
og horfir á ýmsa áramótaviðburði
og sýningar í sjónvarpinu eða á
internetinu, spjalla og hlæja.
Að borða hveitiböggla
Hveitibögglar eða dumplings eru
órjúfanlegur hluti af nýárshátíð-
inni. Þetta eru deigbollur með
fyllingu sem eru mótaðar til að
líkjast hinum fornu gullhleifum.
Fyllingin getur síðan verið fiskur,
kjöt, núðlur eða jurtir, en á nýárs-
hátíðinni er algengt að nota ýmis-
legt í fyllinguna sem táknar gæfu
og langlífi, til að óska fjölskyldu-
meðlimum gæfu og velsældar á
nýju ári.
Nýársathafnir
Nýárssiðirnir eru margir. Fyrstu
þrjá daga nýja ársins nota menn
til að heimsækja ættingja og vini
og skiptast á heillaóskum og
gjöfum, en þetta gengur undir
nafninu „nýársheimsóknin“. Víða
eru sýningar með drekadönsum,
ljónadönsum og skrúðgöngum.
Á fimmta degi eru búðir opn-
aðar aftur og þann dag er guð
velsældarinnar einnig heiðraður.
Á þessum degi heimsækir fólk
Kínversk áramót og
aldagamlar hefðir
Vorhátíðin er haldin á nýju ári í hinu forna mána-almanaki. Hátíðin hefst
á nýju tungli og lýkur þegar tunglið verður fullt. Eða frá 1. degi að 15. degi,
fyrsta mánaðar á nýju ári. Dagsetningin fylgir hinu fornu mána-almanaki.
Fjölskyldan kemur saman til að fagna nýju ári og borðar dumplings, deigbollur með fyllingu, sem eru mótaðar til að líkjast hinum fornu gullhleifum.
Götur eru fallega skreyttar í tilefni nýárs sem núna verður ár rottunnar.
Í gömlum kín-
verskum þjóð-
sögum var Nian
skrýmsli sem
birtist á síðasta
kvöldi gamla
ársins til að
hræða fólk og
valda alls kyns
usla. Til þess
að hrekja hann
í burtu notuðu
menn rauða
lampa.
ekki vini og vandamenn vegna
þess að það er talið boða ógæfu
fyrir báða aðila. Á sjöunda degi
nýársins heiðra menn jarðyrkju,
og sérstaklega kornrækt, og venjan
er á þessum degi að borða ein-
hvern graut. Á níunda degi heiðra
menn Jaði keisarann, sem er guð
himnanna í kínverskri goða-
fræði, og færa honum fórnir. Á
þrettánda degi er ætlast til að fólk
snæði einungis léttar máltíðir til
að hreinsa líkamann eftir undan-
farin veisluhöld. Nýárshátíðinni
lýkur á 15. degi þegar haldið er
upp á luktarhátíðina með því að
snæða hrísgrjónakúlur með sætri
fyllingu (汤圆, tang yuan) og leysa
ævafornar orðagátur.
3 L AU G A R DAG U R 2 5 . JA N ÚA R 2 0 2 0 KÍNVERSKA NÝÁRIÐ