Skessuhorn - 27.03.2019, Side 25

MIÐVIKUDAGUR 27. MARS 2019 25
Áskorun á föstunni: #sjöfimmtudagar
Þegar mörg sjónarhorn eru til á at-
burð eða aðstæður þá er mikilvægt
að muna að mismunandi sjónarmið
eru ekki endilega andstæð. Það þarf
aftur á móti skilning, virðingu og
hugrekki til að lausn eða niðurstaða
finnist – ef um vandamál er að ræða
– sem innifelur sátt sjónarmiðanna.
Stundum er það svo að því er haldið
á lofti ofar öðru að trúariðkun feli í
sér afneitun á rökhyggju og skyn-
semi. Þau sem trúi eða hafi þörf fyr-
ir að trúa á æðri mátt, séu þá á önd-
verðri skoðun við þau sem horfast í
augu við hlutina af hinu svokallaða
raunsæi. Þetta er vinsælt. Oft kallað
„gagnrýnin hugsun“ og teflt fram
sem andstæðu þess að hafa trúar-
lega heimsmynd. En sundurgrein-
andi efahyggja sem setur manninn
sem mælikvarða alls í nafni skyn-
seminnar er varhugaverður út-
gangspunktur þegar kemur að því
að leysa ágreining og skapa farsæld
í lífi og starfi. Það bíður því nefni-
lega heim að vita betur ef maður
veit allt.
Hvernig lítur forsendu-
brestur út?
Þegar ég var yngri þótti mér það
stærsti kostur efahyggjunnar að
þar væri forsendan sú að fyrir það
fyrsta þyrfti maður að vita að mað-
ur veit ekki neitt. Þá fyrst gæti
maður – með góðri samvisku – far-
ið að þykjast vita og halda að mað-
ur viti, jafnvel láta eins og mað-
ur viti eitt og annað. Fyrst byrjar
maður auðvitað á því að velta sér
fyrst og síðast upp úr staðreynd-
um, trúverðugleika, sögu og sam-
hengi, en síðan eins og ósjálfrátt
fer maður að hafa skoðanir út frá
þessari vitneskju sinni.
Og brátt gleymist forsendan,
æðruleysi þess sem veit að hann
veit ekki neitt hverfur. Þráin eft-
ir uppljómunum dofnar, forvitni
barnsins og undrunin yfir því sem
stækkar heiminn og eflir skynj-
unina verður hluti af barnaskap,
verður reynsla og saga sem okkur
finnst við ekki þurfa endurtaka.
Skynsemin kennir okkur af reynslu
að það bíður hættunni heim að
treysta, sársaukinn á greiðari leið
að þeim sem eru opin, viðkvæm og
varnarlaus. Og hver vill ekki vera
sterkur?
Skynsemisdýrkunin er varnar-
háttur sem brynjar okkur frá því
að vera gripin ótta þegar við skilj-
um ekki eitthvað. Æðruleysi er
aftur á móti það að hrífast af því
að maður getur ekki skilið allt, en
það megi samt kveikja tilfinningar
hjá manni eins og virðingu, traust
og kærleika. Stundum skil ég ekki
en trúi.
Fastan minnir mig á forsend-
una „ég verð að vita að ég veit ekki
neitt“ svo rannsóknin geti hafist;
því fastan er rannsókn í sjálfu sér.
Ég átta mig líka á að sá sem aðhyll-
ist efahyggju af trúarlegri sannfær-
ingu, en hefur ekki æðruleysið, er
kominn í þversögn. Forsendan er
brostin. Á föstunni er gott að núll-
stilla á æðruleysið og lægja hrok-
ann.
Að tilheyra er
ekki veikleiki
Í samtímanum erum við sífellt að
fylgjast með fólki sem er að reyna
ná stjórn á aðstæðum. Fréttamenn
reyna að miðla skýrum myndum og
fólk með skoðanir veltir upp and-
stæðum sjónarhornum. Kannski
skiptumst við í fylkingar og hópa
og ef til vill látum við tilfinninga-
rök oftar en skynsemina stjórna
hugsunum okkar og gerðum. Það
er auðvitað þægilegast ef við vær-
um bara oftar en ekki sammála um
flest. Það er aftur orðið afstæðara en
áður var að vald og virðing fari sam-
an virðist manni. Hugmyndir okk-
ar um vald hafa nefnilega breyst. Sá
sem nýtur virðingar hefur nefnilega
vald sem er oftar en ekki af siðferð-
islegum toga, en valdsmaðurinn
sem gengur fram í hroka er kom-
in óralangt frá hugmyndum okk-
ar um hugrekki. Sá sem er óttalaus
þarf ekki endilega að vera fífldjarf-
ur, rétt eins og sá sem er hræddur
þarf ekki heldur að vera örvænting-
arfullur. Við verðum öll hrædd, við
efumst öll og við þurfum öll að fá
einhverja skynsemi í það sem okkur
finnst ekki ganga upp rökfræðilega,
ef við ætlum að geta sætt okkur við
að aðstæður koma upp og hlut-
ir gerast sem við getum ekki haft
stjórn á. Það þarf ekki alltaf að vita
hversvegna, þó manni finnist mað-
ur vera að gefast upp ef svarið er
ekki rökrétt. Það að vera manneskja
í samfélagi er að umfaðma þann
veikleika sinn að þurfa að treysta á
aðra, og það að tilheyra slíku sam-
hengi er hið órökrétta undur sem
verður að mæta í æðruleysi til að
lifa af. Það er því ráð að fasta að-
eins á efann og hafa hugrekki til að
hleypa traustinu og trúnni að. Því
það að vera manneskja er að muna
að maður þarf ekki að vita allt til að
vera til.
Arnaldur Máni Finnsson
Höf. er sóknarprestur á Staðastað.
Að vita eða vera?
Krossgáta Skessuhorns
Hér er ný krossgáta fyrir lesendur að spreyta sig á. Athygli er vakin
á því að ný krossgáta er birt í blaðinu aðra hverja viku. Þeir sem vilja
geta sent Skessuhorni lausnarorð/in á netfangið: krossgata@skessu-
horn.is fyrir klukkan 15:00 á mánudögum, 12 dögum eftir að hún
birtist. Athugið að fullt nafn og heimilisfang þarf að fylgja með lausn-
inni. Þeir sem ekki hafa aðgang að tölvupósti sendi lausnir á: „Skessu-
horn - krossgáta, Kirkjubraut 56, 300 Akranesi (póstleggja þarf lausnir
í síðasta lagi á fimmtudegi í vikunni eftir að hún birtist). Dregið verð-
ur úr réttum innsendum lausnum og fær vinningshafinn bókargjöf frá
Skessuhorni.
Lausnin á síðustu krossgáta var: „Dægradvöl“. Heppinn þátttakandi
er: Guðrún Sigvaldadóttir, Jörundarholti 18a, 300 Akranesi.
Máls-
háttur
Óhóf
Röð
Skráir
Úrræði
Matar-
poki
Lokað
Plata
Upphr.
Klafi
Væta
Prik
Málmur
Aga-
semi
Hjarir
Skjól
Hæga-
gangur
Flos
Reykur
Harpa
Tvíhlj.
Hæð
Ókunn
Kylfan
Fór
Pot
Stafur
Fjöldi
Kúgun
Grind
Hljóp
Magur
Tryggð
Vitaður
Spann
Eyðslu-
semi
Léði
Mjög
Álög
7
Þaut
Græsku-
laus
4 Blóm
Askur
Ósáttar
Elska
Einatt
Þakbrún
Smáger
Kriki
Ugga
Hress
Skjóta
Spor
2
Rausn
Rölt
Vagga
Band
Suddi
Spil
Mynnið
Strang-
ir
Nögl
Skelin
Kátur
Mein-
illur
Orka
Hetjur
Illæri
Nes-
oddi
Röð
Kall
Kofi
6 Numið
Í tafli
Skófla
Í kirkju
Spurn
1 Skipa
Nói
Birting
Hætta
Hryggð
Tvíhlj.
Aum
Þessi
Rösk
Afar
Sómi
Vendi
Kvað
Veisla
Dráttur
Art
Lita
Sam-
sull
Urga
Ræna
Samhlj.
Gagn
Mæli-
eining
Svar
Púki Húsdýr
Næga
Athygli
Fægja
Sk.st.
3
Málmur
Sátt
Hljóð-
færi
Dropinn
Fölir
Kaka
5
1 2 3 4 5 6 7
A U G A S K A P B R I G Ð I
U M L R Á Y R J A L Á Ð
G R Æ Ð I R M A K I M E N N
A A R A R R Ó T K A R A
D A U S F L A T T T R Á S S
R U S K L Á R Ó L A S K A
E R L A Ú T G Á F A N A T
G Ú A N R M A N A K O R T
S T A K A N A R F I K T A
T K A N Æ S I R A R T
A L U R D Á T T S Ó T Ú T
Ú Ð A R V I T A M R A R I
Y S V A R F R Ú I N O
N K A R S A L A S N Æ R
D A N S I N N Ó L S Ó K N
I U Á I Ö Ý A I A U A I I A
D Æ G R A D V Ö L
L
A
U
S
N
Ú
R
S
ÍÐ
A
S
T
A
B
L
A
Ð
I
Fréttaveita Vesturlands
www.skessuhorn.is