Læknablaðið - des. 2019, Blaðsíða 37

LÆKNAblaðið 2019/105 573
Reynir Arngrímsson
formaður
FAL
Guðrún Ása Björnsdóttir
Ýmir Óskarsson
FÍH
Salóme Ásta Arnardóttir
Jörundur Kristinsson

FSL
María I. Gunnbjörnsdóttir
Gunnar Mýrdal

LR
Þórarinn Guðnason
Alma Gunnarsdóttir
Stjórn
Læknafélags
Íslands
Framtíðarsýn
Það er ánægjulegt að framtíðarsýn nýrrar Heil-
brigðisstefnu stjórnvalda til ársins 2030 byggist
meðal annars á að árangur heilbrigðisþjónustunnar
verði metinn skipulega. Átt er við gæði þjón-
ustunnar, öryggi hennar, hversu aðgengileg hún
er og hvað hún kostar. Einnig er lögð áhersla á
mannaflaspár, það er þörf fyrir starfsfólk, og aðra
lýðfræðilega þekkingaröflun. Þótt fyrr hefði verið
myndu sumir segja. Grundvöllur þess að verja
auknum fjármunum í heilbrigðiskerfið er að leggja
spilin á borðið og leikreglur samdar um að sjúk-
lingurinn og þarfir hans séu í fyrsta sæti. Jafnframt
þarf að gæta að þörfum þess fjölmenna hóps sem
helgar heilbrigðismálum ævistarf sitt.
Leikur að tölum
Þegar grunninnviðir samfélagsins eru bornir
saman milli landa eru hagtölur alltaf skammt
undan. Gjarnan er gripið til hlutfalls af vergri
landsframleiðslu og þá einkum þegar útgjöld eru
mæld. Þessi mælikvarði er notaður til að meta
umfang vegaframkvæmda, útgjöld til menntamála
og síðast en ekki síst útgjöld til heilbrigðismála.
Fjölmennasta undirskriftasöfnun Íslandssögunnar
var áskorun um að auka útgjöld hins opinbera til
heilbrigðisþjónustu úr tæplega 8% í 11% af vergri
landsframleiðslu.
Þessi mælikvarði er góður til að meta fjármuni
sem lagðir eru til heilbrigðisþjónustu en hann mæl-
ir ekki árangur heilbrigðisþjónustunnar. Þannig
eru Bandaríkin til að mynda sú þjóð sem ver mestu
í heilbrigðisþjónustu af ríkjum OECD en þó eru
Bandaríkjamenn langt frá því að vera heilbrigðastir
allra í flestum skilningi þess orðs. Norðurlöndin,
þar með talið Ísland, hafa varið töluvert minni
fjármunum til heilbrigðisþjónustunnar um árabil
en uppskera engu að síður mikið langlífi og færri
lífsstílssjúkdóma er flestar aðrar þjóðir. Hér hefur
aldurssamsetning þjóða einnig veruleg áhrif, enda
eru Íslendingar ung þjóð í alþjóðlegum samanburði
lýðfræðinnar þótt við eldumst tiltölulega hratt
næsta aldarfjórðunginn.
Mannaflaspá
Vegna skorts á góðum opinberum mælikvörðum á
Íslandi er hætt við að umræðan byggi á of einföld-
um viðmiðum svo sem hlutdeild framlaga af lands-
framleiðslu sem segja litla sögu um gæði, þjónustu
eða rétta mönnun kerfisins.
Í ljós kemur að heildstæð mannaflaspá fyrir heil-
brigðiskerfið var unnin af Hagfræðistofnun Há
skóla Íslands árið 2006. Það var stórt skref í rétta átt
en hefur ekki verið fylgt eftir. Því er öll umræða um
mönnun heilbrigðiskerfisins byggð á tæplega 15 ára
gömlum gögnum. Illu heilli er nánast ógerningur
að henda reiður á því hver þörfin er á sérfræðing-
um eftir einstökum sérgreinum eða á almennum
læknum til framtíðar. Skortur á grunnupplýsingum
hamlar verulega getu okkar til að ræða framtíðar-
skipan heilbrigðiskerfisins auk þess sem það veitir
ungum læknum litla leiðsögn um það hvaða kostir
eru þeim bestir til framtíðar.
Aðkoma lækna
Vandaðir mælikvarðar, gagnasöfnun og túlkun
þeirra er grunnur að árangursríkri gæðastjórnun en
við úrvinnslu gagna má ekki gleyma því sem erfitt
er að mæla; virði þekkingar, faglegar ákvarðanir,
reynslu og mannleg samskipti. Þar gegna læknar
lykilhlutverki. Heilbrigðiskerfið verður ekki skil-
virkt og öruggt án aukinnar aðkomu þeirra. Læknar
hafa gegnum tíðina haft sig of lítið í frammi þegar
kemur að stjórnun og stefnumótun í heilbrigðiskerf-
inu en það er að breytast. Læknar vilja koma meira
að skipulagi starfsumhverfis síns en koma nú oftar
en ekki að lokuðum dyrum. Allar stéttir innan heil-
brigðiskerfisins eru þjóðarverðmæti en læknirinn
er leiðtogi sem ber lokaábyrgð á sjúklingunum í því
þverfaglega teymi sem heilbrigðiskerfið byggir á.
Niðurlag
Nauðsynlegt er að meta að verðleikum reynslu og
skoðanir lækna innan heilbrigðiskerfisins í allri
framtíðarskipulagningu. Við búum að fjölmörgum
gríðarlega vel menntuðum sérfræðilæknum sem
hafa sótt þekkingu og reynslu víða að úr heiminum
og það er öllum til tekna að nýta þessa auðlind.
Það er ekkert því til fyrirstöðu og mjög mikil-
vægt að reglulega verði unnin mannaflaspá fyrir
heilbrigðisþjónustu. Vönduð þarfagreining og
mannaflaspá stuðlar að auknu öryggi sjúklinga,
byggir undir ákvarðanir ungs fólks um náms-
val auk þess að koma í veg fyrir álagstoppa við
mönnun einstakra sérgreina og annarra hópa innan
heilbrigðiskerfisins. Að sama skapi munu skýrari,
opinberir mælikvarðar um heilbrigðiskerfið stuðla
að uppbyggilegri umræðu og tillögum að úrbótum
innan þess. Heilbrigðiskerfið er of mikilvæg grunn-
stoð í samfélaginu til þess að þróun þess byggi á
úreltum upplýsingum eða götum í gagnasöfnum
sem við ættum hæglega að geta stoppað í.
Ú R P E N N A S T J Ó R N A R M A N N A L Í
Erfitt að stýra því sem illa er mælt
Guðrún Ása
Björnsdóttir
formaður Félags
almennra lækna, FAL
gudrunasa@gmail.com