Læknablaðið - des. 2019, Blaðsíða 13

LÆKNAblaðið 2019/105 549
R A N N S Ó K N
nýbura voru breytileg milli ára og 5 ára tímabila en engin ákveðin
mynstur hækkunar eða lækkunar sáust (tafla I). Heildarnýgengi
var hæst 2,4/1000 nýbura á tímabilinu 2012-2016 en nýgengi meðal
nýbura var aftur á móti hæst á tímabilinu 1992-1996 eða 0,8/1000
nýbura.
Tegundir meðfæddra missmíða í miðtaugakerfi
Algengasta missmíðin sem greindist var klofinn hryggur með
og án vatnshöfuðs (n=53, þar af 12 án vatnshöfuðs). Vatnshöfuð
án klofins hryggjar (n=49), heilaleysi (n=34) og aðrar missmíðar
(n=47) voru einnig algengar. Heilahaull (n=13) og samhvelun (n=10)
greindust sjaldnar.
Tímasetning greiningar
Mikill meirihluti tillfella, eða 89% (n=184), greindist á fósturskeiði.
Greiningarhlutfallið var hæst 100% fyrir samhvelun og heilaleysi
en lægst 72% fyrir aðrar missmíðar. Missmíðar sem greindust á
fósturskeiði greindust í 92% tilvika (n=169) fyrir 22 vikna með-
göngu. Heilahaular og samhvelun greindust í öllum tilvikum fyrir
22 vikna meðgöngu en hlutfallið var lægst fyrir klofinn hrygg án
vatnshöfuðs þar sem 78% tilfella greindust fyrir 22 vikna með-
göngu (tafla II). Við heilaleysi styttist meðallengd meðgöngu við
greiningu marktækt milli tímabilanna 1992-1996 og 2012-2016
(p=0,006) en hún var 19,3 vikur 1992-1996 en 11,6 vikur 2012-2016.
Meðallengd meðgöngu við greiningu hélst stöðug á rannsóknar-
tímabilinu fyrir flesta aðra flokka missmíða (tafla III).
Greining eftir heilbrigðisumdæmum
Greiningarhlutfall á fósturskeiði var metið fyrir höfuðborgar-
svæðið annars vegar og samanlögð heilbrigðisumdæmi utan höf-
uðborgarsvæðisins hins vegar. Hlutfallið var marktækt hærra á
höfuðborgarsvæðinu þar sem 94% tilfella greindust á fósturskeiði
samanborið við 80% tilfella utan höfuðborgarsvæðisins (p=0,006).
Áhættuþættir mæðra
Tíðni offitu, sykursýki, flogaveiki og notkunar flogaveikilyfja á
meðgöngu, skorts á inntöku fólínsýru og aðgerða á görn var metin
meðal mæðra. Hlutföll mæðra sem voru undir kjörþyngd, í kjör-
þyngd og yfir kjörþyngd héldust stöðug á milli 5 ára tímabila en
hlutfallslega fleiri mæður voru með offitu á tímabilinu 2012-2016
miðað við tímabilin á undan, eða 23%. Upplýsingar um líkams-
þyngdarstuðul vantaði fyrir 24% mæðra (n=49).
Hlutfall mæðra með sykursýki við upphaf meðgöngu og með-
göngusykursýki var lágt á öllum 5 ára tímabilunum og hækkaði
hvorki né lækkaði áberandi á milli tímabila. Þó voru hlutfallslega
fleiri mæður með sykursýki fyrir meðgöngu á tímabilinu 1997-
2001 og hlutfallslega fleiri mæður með meðgöngusykursýki á
tímabilinu 2012-2016, eða 10% í báðum tilvikum. Hlutfall mæðra
með flogaveiki og/eða sem notuðu flogaveikilyf á meðgöngu var
lágt á öllum 5 ára tímabilunum, eða hæst 3% á árunum 2002-2006.
Upplýsingar um notkun flogaveikilyfja á meðgöngu vantaði fyrir
21% mæðra.
Upplýsingar um hvort mæður notuðu fólínsýru í aðdraganda
þungunar eða á meðgöngu vantaði fyrir 77% tilfella. Engar mæð-
ur höfðu farið í aðgerð á görn til megrunar á fyrstu 20 árum rann-
sóknartímabilsins en á tímabilinu 2012-2016 höfðu tvær mæður,
eða 4% mæðra á því tímabili, farið í slíka aðgerð.
Afdrif meðgangna
Af 206 meðgöngum enduðu 148 (72%) með meðgöngurofi og í
einu tilviki varð sjálfkrafa fósturlát (0,5%). Þegar eingöngu voru
skoðuð tilfelli sem greindust á fósturskeiði lauk 80% þeirra með
meðgöngurofi.
Afdrif barna með meðfædda missmíð í miðtaugakerfi
Alls fæddust 57 börn með meðfædda missmíð í miðtaugakerfi
og var þriðjungur þeirra fyrirburar (n=18). Öll börnin voru á lífi
við fæðingu. Missmíðin hafði greinst á meðgöngu hjá 61% (n=35)
barnanna. Eftir fæðingu voru 46 börn (81%) lögð inn á nýbura-
gjörgæsludeild (upplýsingar vantaði fyrir þrjú börn, 5%). Hluti
barnanna, eða 20 börn (35%), fór í aðgerð á fyrsta aldursári vegna
missmíðar í miðtaugakerfi, 32 börn (56%) fóru ekki í aðgerð en
upplýsingar vantaði fyrir 5 börn (9%). Ein aðgerð var gerð á fóstri
í móðurkviði og fór sú aðgerð fram erlendis. Lítill breytileiki var
á meðalfæðingarþyngd barnanna þegar borin voru saman 5 ára
tímabil rannsóknartímabilsins (tafla IV). Af 57 lifandi fæddum
börnum voru 37 börn (65%) enn á lífi þegar rannsóknin fór fram.
Tafla III. Meðalmeðgöngulengd í vikum við greiningu meðfæddra missmíða í miðtaugakerfi á fósturskeiði, fimm ára tímabil.
Tímabil Vatnshöfuð Klofinn hryggur
m/vatnshöfði
Klofinn hryggur
án vatnshöfuðs
Heilahaull Samhvelun Heilaleysi Aðrar missmíðar
1992-1996 18,2 20,0 15,0 16,0 18,0 19,3b 24,2
1997-2001 20,2 18,0 17,5 19,0 19,0 15,8 18,3
2002-2006 21,1 21,6 0a 15,0 11,3 14,0 19,9
2007-2011 18,6 19,4 20,0 11,7 12,0 12,1 21,9
2012-2016 20,5 20,0 19,4 14,0 11,7 11,6b 21,1
aEkkert tilfelli af klofnum hrygg án vatnshöfuðs greindist á tímabilinu.
bMarktækur munur var á meðgöngulengd við greiningu heilaleysis milli áranna 1992-1996 (19,3 vikur) og 2012-2016 (11,6 vikur); p=0,006.