Læknablaðið - nóv. 2018, Blaðsíða 45

LÆKNAblaðið 2018/104 525
Þórólfur Guðnason sóttvarnalæknir
skrifar sérstaka athugasemd við leiðar­
ann „Aldarafmæli spænsku veikinnar og
viðbrögð við skæðum farsóttum á 21. öld“
sem birtist í októberhefti Læknablaðsins.1
Það er ánægjulegt að þessi stuttu skrif
mín hafi vakið athygli sóttvarnalæknis.
Það er þó nauðsynlegt í málefnalegum
skoðanaskiptum að rétt sé eftir manni
haft. Í athugasemdum sínum hér í blaðinu
og á heimasíðu Embættisins leggur hann
undirrituðum fyrst orð í munn en beinir
síðan athugasemdum sínum (og „leið­
réttingum“ eins og það er orðað á heima­
síðu Embættisins) að eigin orðum: Hann
segir að ég „láti að því liggja að viðbúnað­
ur í dag hér á landi sé lítill sem enginn“.
Þetta er rangt. Ég skrifaði hins vegar að
við séum „furðulega illa undir slíka vágesti
búin í margvíslegu tilliti“. Þetta eru ekki
fullyrðingar sem leggja má að jöfnu.
Í framhaldi af þessu telur sóttvarna­
læknir upp nokkur mikilvæg atriði úr
viðbragðsáætlun gegn heimsfaraldri in­
flúensu sem endurskoðuð var 2016. Mér
er ljúft að segja það hér að ég hef gott eitt
að segja um viðbragðsáætlunina og geri
hvergi lítið úr henni. Leiðarinn fjallar þó
ekki aðeins um inflúensu heldur einnig
skæða smitsjúkdóma, til dæmis Ebola eins
og ljóslega má sjá af yfirskrift hans og efni.
Fullnægjandi aðstaða til að taka á móti
slíkum sjúklingum á Landspítala er ein­
faldlega ekki til staðar, enda þótt starfsfólk
hafi reynt að gera eins gott úr stöðunni og
kostur er í síðasta stóra faraldri.2
Í annan stað ýja ég að þeirri spurningu
hversu vel Landspítali, þar sem langflest­
um af veikustu sjúklingum landsins er
sinnt í dag, sé fær um að takast á við við­
bótarálag þegar spítalinn er á viðbúnaðar­
stigi langtímum saman, jafnvel í venjulegu
árferði þegar engin óvenjuleg veikindi eru
á sveimi í þjóðfélaginu.
Í þriðja lagi liggur það í eðli skæðra
sýkinga að oft þurfa sjúklingar á einangr­
un og gjörgæslumeðferð að halda. Ísland
er meðal þeirra landa í Evrópu sem hafa
hlutfallslega fæst gjörgæslurúm.3 Ætti
þessu ekki að vera öfugt farið í fámennu
eyríki (með einna hæstu þjóðartekjur á
mann í heimi) sem ekki getur leitað yfir
landamærin með aðstoð og sjúkraflutn­
inga þegar þörfin er brýnust? Reynslan á
Íslandi af síðasta heimsfaraldri inflúensu
2009 sýnir að af þeim sem lögðust inn á
sjúkrahús þurfti hátt hlutfall meðferð á
gjörgæslu.4 Þrátt fyrir þetta hefur rúmum
á gjörgæsludeildum hérlendis fækkað frá
þeim tíma og þar skortir mannskap eins
og víðar.3
Í leiðara mínum voru lyf einnig nefnd
til sögunnar: „Aðrir veikleikar hjá okkur
lúta að takmörkuðu birgðahaldi margra helstu
nauðsynja og má þar nefna bæði lífsnauðsynleg
lyf og ýmsa einnota hluti sem notaðir eru í
meðferð fjölveikra.“ Hér er undirritaður að
vísa til þess að reynslan af Ebolafaraldrin­
um sem hófst árið 2014 sýnir að veruleg töf
(hálft ár) getur skapast á að fá ýmiss konar
búnað þegar margar þjóðir eru samtímis
um hituna.2 Það er ekki alltaf augljóst eða
fyrirsjáanlegt hvaða búnað þarf næst.
Hvað lyfin varðar eru fylgisýkingar af
völdum baktería algengar í sjúklingum
með inflúensu. Læknar hafa oft mátt búa
við það undanfarin ár að hafa ekki aðgang
að mjög mikilvægum sýklalyfjum handa
skjólstæðingum sínum, jafnvel vikum og
mánuðum saman. Sem dæmi má nefna
kloxacillín, trimetoprím­sulfametoxazól og
nítrófúrantoín, ­ allt algeng og mikilvæg
lyf. Sá skortur er viðbragðsáætlun gegn
heimsfaraldri óviðkomandi eftir því sem
ég best veit, en jafnraunverulegur fyrir
sjúklinga engu að síður og því gerður að
umtalsefni.
Vonandi verður þetta aldarafmæli
hörmunganna frá 1918 okkur hvatning til
að bæta þá umgjörð sem bæta þarf.
Magnús Gottfreðsson
ritstjóri Læknablaðsins
Heimildir
1. Gottfreðsson M. Aldarafmæli spænsku veikinnar og við­
brögð við skæðum farsóttum á 21. öld. Læknablaðið 2018;
104: 435.
2. Guðlaugsson Ó, Elfarsdóttir Á, Helgadóttir H,
Guðmundsson. Landspítalinn og ebóla, lærdómur og
framtíðin. Læknablaðið 2016; 102: 306­9.
3. Kárason S. Tólf gjörgæslurúm á Landspítala ­ dugar það
til? Læknablaðið 2018; 104: 333.
4. Sigurðsson GH, Möller AD, Kristinsson B, Guðlaugsson
Ó, Kárason S, Sigurðsson SE, et al. Gjörgæslusjúklingar
með inflúensu A (H1N1) á Íslandi 2009. Læknablaðið
2010; 96: 83­90.
Furðulega illa undir búin í margvíslegu tilliti –
svar við athugasemd sóttvarnalæknis
Lyflæknaþing 2018

XXIII þing Félags íslenskra lyflækna verður haldið í Hörpu
30. nóvember -1. desember næstkomandi.

Dagskrá þingsins, sem er fjölbreytt að vanda,
er að finna á fésbókarsíðu Félags íslenskra lyflækna
og á vef Athyglisráðstefna (athygliradstefnur.is)