Læknablaðið - nov 2019, Qupperneq 22

494 LÆKNAblaðið 2019/105
R A N N S Ó K N
íhlutun sem byggðist á daglegri þolþjálfun og styrktarþjálfun
tvisvar í viku bætti hreyfifærni og líkamlega afkastagetu. Inngrip-
ið hafði einnig jákvæð áhrif á heilsutengd lífsgæði.20 Niðurstöður
rannsóknar Vidan og félaga (2014) á hrumleika einstaklinga yfir
70 ára með hjartabilun bentu til að hrumleiki væri til staðar hjá
yfir 70% fólks yfir áttræðu.22 Hjartabiluðum sem skoruðu hátt á
hrumleikaskala gagnaðist vel að vera í auknu eftirliti hjá sérhæfðu
hjartabilunarteymi.22 Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að
líkamleg afkastageta eldra fólks (65-83 ára) eykst með hjartaend-
urhæfingu. Því má gera ráð fyrir að þátttakendur eigi auðveldara
með að sinna athöfnum daglegs lífs að lokinni markvissri þjálfun.
Tíðni hjartabilunar eykst með hækkandi aldri.5,6 Ein af þeim
breytum sem hafa neikvætt forspárgildi fyrir meðferðarheldni
hjartaendurhæfingar er hækkandi aldur.8,15 Heilbrigðisstarfsfólk
ætti að mæla eindregið með hjartaendurhæfingu, kynna hana vel
fyrir þeim sem eldri eru og hvetja þá til þátttöku.8
Hjartaendurhæfing hefur verið ráðlögð fyrir hjartabilaða óháð
því hvort útstreymisbrot er skert eða varðveitt.11 Fáar rannsókn-
ir hafa verið gerðar á árangri hjartaendurhæfingar hjá þeim sem
eru með hjartabilun þar sem samanburður er á þjálfun með tilliti
til útstreymisbrots hjarta. Í rannsókn Pandey og félaga frá 2017
reyndist aukning á hámarksafkastagetu marktækt meiri hjá hópi
með varðveitt útstreymisbrot hjarta en hópi með skert útstreym-
isbrot þó báðir hópar hafi bætt sig á þjálfunartíma. Báðir hópar
æfðu undir eftirliti þrisvar sinnum í viku í 16 vikur, klukkutíma
í senn, þar sem ákefð og lengd þolþjálfunar var aukin er leið á
tímabilið.23 Þeir sem hafa útstreymisbrot hjarta undir 40% flokkast
í háa áhættu við þjálfun.18 Í þessari rannsókn var samanburður
milli þeirra sem voru með útstreymisbrot hjarta undir 40% og
þeirra sem voru með útstreymisbrot 40% og hærra. Niðurstöður
rannsóknarinnar sýndu að þeir sem voru með lægra útstreymis-
brot bættu líkamlega afkastagetu marktækt eins og þeir sem voru
með útstreymisbrot hjarta 40% og hærra. Ekki reyndist vera mun-
ur á hlutfallslegri bætingu eftir útstreymisbroti hjarta. Evrópsku
hjartasamtökin (2016) skipta fólki með hjartabilun í hóp með varð-
veitt útstreymisbrot hjarta, hóp með skert útstreymisbrot (undir
40%) og miðhóp sem er með útstreymisbrot milli 40-49%.11 Áhuga-
vert væri að bera saman árangur hjartaendurhæfingar á afkasta-
getu með tilliti til þeirrar skiptingar í stærra úrtaki.
Ein af rannsóknarspurningunum snéri að því hvort mun-
ur væri á árangri hjartaendurhæfingar milli kynja. Vegna lágs
hlutfalls kvenna sem sóttu þjálfun á rannsóknartímabili (9%) er
varhugavert að draga ályktanir um mun milli kynja. Gögn kvenna
sem skoðuð voru gefa vísbendingar um að þeim gagnist þjálfun-
in jafn vel til þess að bæta líkamlega afkastagetu sína og körlum.
Meðal fólks 66 ára og eldri á Íslandi er algengi hjartabilunar hærra
hjá körlum.5,6 Það skýrir að hluta þann mun sem er á kynjahlutfalli
skjólstæðinga í þessari rannsókn.
Meðal þeirra þátta sem taldir eru hafa neikvætt forspárgildi
fyrir meðferðarheldni hjartaendurhæfingar er það að vera kona.10,15
Í íhlutunarrannsóknum hjartabilaðra hafa konur verið í miklum
minnihluta og er þessi rannsókn gott dæmi um það. Rannsóknir
sem hafa skoðað áhrif þjálfunar á heilsutengda útkomu kvenna
benda til að þol- og styrktarþjálfun auki hámarkssúrefnisupptöku,
heilsutengd lífsgæði og vöðvastyrk líkt og hjá karlmönnum.24,25
Umhugsunarefni er hvers vegna konur sækja síður hjartaendur-
hæfingu á HL-stöðinni en karlar. Gagnlegt væri að rannsaka það
og finna leiðir til að auka þátttöku þeirra. Skoða mætti hvort þeim
hentaði mögulega betur að þjálfa í hóp sérsniðnum fyrir konur,
sérstaklega eldri konum.
Rannsóknin leiddi í ljós að ástundun þjálfunar skiptir miklu
máli þegar auka á líkamlega afkastagetu. Í rannsókn (2015) á
kransæðasjúklingum í hjartaendurhæfingu (stig ll) á HL-stöðinni
reyndust þeir sem mættu oftar en tvisvar til þrisvar sinnum í viku
bæta sig meira en þeir sem mættu sjaldnar. Þjálfunartímabilið var
mislangt hjá einstaklingum í þessari rannsókn, að meðaltali 8 vik-
ur.13 Í stórri afturskyggnri hóprannsókn voru skoðuð áhrif fjölda
þjálfunartíma í hjartaendurhæfingu (stig ll) hjá þeim sem höfðu
farið í kransæðavíkkun. Einstaklingum var skipt í hópa eftir því
hvort æft hafði verið 5, 10 eða 24 sinnum þar sem hver æfinga-
tími var klukkustund. Allir bættu sig marktækt í þáttum sem
tengdust hjartslætti en eftir því sem þjálfunartímarnir voru fleiri
varð bætingin meiri.14 Gerð var slembiröðuð og viðamikil rann-
sókn á hefðbundinni hjartaendurhæfingu þar sem þátttakendur
voru annaðhvort með hjartabilun eða kransæðasjúkdóm. Annar
hluti hópsins fékk auk hjartaendurhæfingar kennslu í að takast
á við meðferðarheldni. Niðurstöður sýndu að kennsla varðandi
meðferðarheldni gagnaðist betur einstaklingum með hjartabil-
un, litla menntun og lágar tekjur heldur en einstaklingum með
kransæðasjúkdóm, betri innkomu og hærra menntunarstig.26 Þrátt
fyrir að þjálfun sé ráðlögð í leiðbeiningum fyrir hjartabilaða er
meðferðarheldni verulegt vandamál.27 Breytur sem hafa neikvætt
forspárgildi fyrir meðferðarheldni hjartaendurhæfingar eru meðal
annars hækkandi aldur og það að vera kona.10,15 Einnig hafa þættir
eins og það að búa við andlega vanlíðan og að hafa slaka félagslega
stöðu neikvætt forspárgildi. Ástæður sem gefnar hafa verið fyrir
Tafla III. Afkastageta skipt eftir fjölda (n), stærð útstreymisbrots hjarta (EF), meðaltal og fjórðungsmörk.
Útstreymisbrot (EF) Grunnmæling (w/kg) Lokamæling (w/kg) Breyting Hlutfallsleg breyting
Allir EF <40% (n=26) 1,46 [1,15-1,7] 1,71 [1,4-2,0] 0,25 [0,1-0,37] 0,18 [0,08-0,27]
Allir EF ≥40% (n=50) 1,68 [1,3-2,08] 1,92 [1,52-2,3] 0,24 [0,1-0,4] 0,15 [0,06-0,23]
Karlar EF <40% (n=25) 1,48 [1,3-1,7] 1,75 [1,4-2,0] 0,27 [0,1-0,4] 0,19 [0,09-0,27]
Karlar EF ≥40% (n=44) 1,76 [1,48-2,12] 2,01 [1,7-2,35] 0,25 [0,1-0,4] 0,14 [0,06-0,22]
Konur EF <40% (n=1) - - -
Konur EF ≥40% (n=6) 1,07 [0,9-1,12] 1,30 [1,05-1,28] 0,23 [0,07-0,38] 0,24 [0,04-0,42]
w = vött