Læknablaðið - nov. 2019, Side 57

LÆKNAblaðið 2019/105 529
Sjúkraskrá á tækniöld
Davíð B.
Þórisson
sérfræðilæknir
á bráðamóttöku
Árni Johnsen
læknakandídat
Sú var tíðin að læknar notuðu blað, penna
og diktafón og gátu með þessum gamal-
dags tólum komið sér upp hröðu vinnu-
lagi sem stenst samanburð við jafnvel
bestu sjúkraskrárkerfi í dag. Rafvæðing
sjúkraskrár markaði endalok þessa gull-
skeiðs og hefur skráning síðan orðið að
dragbít á vinnuhraða lækna og samkvæmt
erlendum könnunum ein helsta ástæða
gremju og kulnunar. Margar ástæður
koma þar við sögu.
Kerfin eru hönnuð til að mæta kröfum
þeirra sem þau kaupa, ekki notendanna
sjálfra. Öll áhersla á notendavænleika,
straumlínulögun og hraða aðgerða er
neðarlega á listanum enda óskir stjórn-
enda aðrar en þarfir þeirra sem nota
kerfin. Afleiðingin er ótal tímaþjófar til að
framkvæma einfaldar aðgerðir, það sem
áður var einn kross og nokkur handskrif-
uð orð á blaði eru orðnir ótal músasmellir
og töf á meðan tölvan er að sækja gögn.
Óánægja klínískra starfsmanna eykst enn
frekar og þeir nálgast í dag sjúkraskrár-
kerfi sem „ríkislausn“ og vænta einskis
nema vonbrigða. Þannig hafa læknar
misst allan áhuga á tóli sem þeir samt
nota hvað mest í vinnudeginum og snerta
það ekki nema tilneyddir.
Á sama tíma hefur þróun í tölvu- og
upplýsingatækni verið hreint ótrúleg og
á fáeinum árum gjörbreytt samfélaginu.
Tæknifyrirtæki hafa sprottið upp, vaxið
gríðarlega og velt rótgrónum fyrirtækjum
úr sessi sem þau stærstu í heimi. Marel
er dæmi um íslenska sólskinssögu en
vöxtur þess byggir á því að hámarksnýta
afurðina með tækni fremur en að veiða
meiri fisk úr sjónum. Þá nálgun sárvantar
í heilbrigðisrekstur þar sem starfsfólk
hleypur allan daginn til að reyna að halda
boltunum á lofti.
Fjórða iðnbyltingin hefur hafið innreið
sína en heilbrigðisgeirinn er langt á eftir.
Dýr tækjabúnaður, svo sem skurðróbót-
ar og greiningartæki eru sjálfgefin en
mest notaða tólið, sjúkraskrárkerfið, er
látið mæta afgangi og þannig glatast
sóknarfæri daglega. Tölvur skáka manns-
huganum í öllu nema sköpunargáfu og
samskiptum. Hraði, öryggi og nákvæmni
er þeirra aðalsmerki og ekkert annað sem
hefur jafnmikla getu til að auka afkasta-
getu heilbrigðiskerfisins en á sama tíma
veita starfsfólki kærkomið svigrúm til
að njóta starfsins og einblína á það sem
mestu skiptir - sjúklinginn sjálfan.
Mikilvægi góðs sjúkraskrárkerfis
Gott sjúkraskrárkerfi er svo miklu meira
en tól til að skrá niður upplýsingar eins og
löggjöf gerir kröfu um. Gott sjúkraskrár-
kerfi á að aðstoða lækni í sínu klíníska
starfi og flýta fyrir störfum hans, fremur
en hitt. Vegna þess hve miklum tíma
læknar eyða fyrir framan tölvu, er um-
ræðan um sjúkraskrárkerfi í raun hluti af
umræðu um vinnuumhverfi lækna.
Á tækniöld þar sem hvert mannsbarn
gengur með að lágmarki eitt snjalltæki í
vasanum virðist fráleitt að vasar lækna
séu fylltir af útkrotuðum flettilistum
eða tossamiðum með upplýsingum um
sjúklinga og ókláruð verkefni. Þetta stafar
ekki af því að það sé ómögulegt að þróa
tæknilausnir til að leysa þessi vandamál,
heldur að þau sem smíða kerfin, þau sem
kaupa kerfin og þau sem taka ákvarðanir
um hvernig á að fjármagna þau kaup,
þurfa ekki að takast á við afleiðingar þess
að kerfin vinni ekki fyrir notendur þeirra.
Að láta lækna vinna með sjúkraskrár-
kerfi sem vinnur ekki með þeim leiðir til
þess að þeir finna sér aðrar leiðir til að
leysa verkefni sem sjúkraskrárkerfið gæti
leyst. Vinnulag sem menn temja sér vegna
þessa getur verið óskilvirkt og óöruggt.
Hætt er við að mikilvægar upplýsingar
sem skráðar eru á blað rati aldrei inni
sjúkraskrárkerfið, rannsóknarniðurstöður
týnist eða gleymist að fylgja þeim eftir.
Þar glatast einnig tækifæri við að staðla
vinnulag og skráningu upplýsinga. Í
versta falli getur slæmt sjúkraskrárkerfi
ýtt læknum í þá átt að skrá upplýsingar
illa eða skrá þær alls ekki.
Það er aðeins ein leið til að þróa sjúkra-
skrárkerfi sem aðstoðar notendur við störf
þeirra. Hún er að hafa lækna og heilbrigð-
isstarfsfólk með í þróun kerfanna frá upp-
hafi, og að hafa þau með í ráðum við inn-
kaup og innleiðingu á nýjum kerfum. Það
er ekki vænlegt til árangurs ef þeir sem
smíða kerfin sitja öllum stundum á skrif-
stofu úti í bæ, hitta sjaldan lækna og hitta
aldrei nokkurn tíma sjúklinga. Í fluggeir-
anum eru sérstakir flugverkfræðingar sem
starfa í náinni samvinnu við flugstjóra og
hanna flugstjórnunarklefann. Flugstjór-
inn getur flogið nánast með bundið fyrir
augun þar sem hann þekkir staðsetningu
og virkni hvers einasta takka. Flugstjóri
myndi seint láta bjóða sér frosið kerfi eða
tugi músasmella í miðju aðflugi. Læknar
ættu að gera sömu kröfur.
Framhald í næsta blaði.