Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2018, Page 207

um skilningi og síðan í þrengri merkingu, þ.e. málstefnu sem stjórnvöld, fyrir-
tæki, skólar o.s.frv. setja sér. Loks er aftur vikið að duldum og sýnilegum þáttum
í málstefnu. Hér er í sjálfu sér lítið út á umfjöllunina sem slíka að setja; hún er
víðast skýr og skilmerkileg en spyrja má hvers vegna hún er ekki höfð í beinum
tengslum við upphaf kaflans, eins og virðist liggja beinast við. Þannig hefði mátt
skapa skýrari samfellu innan hans og losna um leið við ýmsar endurtekningar
sem skjóta upp kollinum í þessari seinni umferð um sama eða svipað efni.
Kaflinn kemst hins vegar aftur á beinni braut þegar vikið er að þeirri íslensku
málstefnu sem samþykkt var árið 2009 og lögum um stöðu íslenskrar tungu og
íslenska táknmálsins frá 2011. Gerð er grein fyrir megininntaki stefnunnar og
gefin dæmi um þau áhrif sem hún hefur haft. Að þessu yfirliti loknu er fjallað um
málakademíur eða málnefndir og hvernig þær geta og hafa haft áhrif á málstefnu
og málstýringu, bæði í íslensku og alþjóðlegu samhengi. Síðan er greint sérstak-
lega frá stofnun og störfum Íslenskrar málnefndar sem og mótun íslenskrar mál -
stefnu fyrir daga hennar. Þessi umfjöllun rennur síðan með eðlilegum hætti yfir
í greiningu á því sem heita má helsta viðfangsefni núgildandi málstefnu, þ.e. sam-
spili íslensku og ensku í íslensku málsamfélagi. Hér bendir Ari Páll réttilega á
hina nokkuð klofnu afstöðu Íslendinga til ensku. Hún er okkur nauðsynleg til
samskipta við umheiminn og nýtur jafnvel talsverðrar virðingar meðal íslenskra
málnotenda í krafti stöðu sinnar í þeim víðari menningarheimi sem við lifum og
hrærumst í en um leið virðist ríkja samstaða um að ekki mega hleypa henni um
of inn á gafl þar sem það geti leitt til hnignunar íslenskunnar. Ari Páll tiltekur
einnig að áhyggjur Íslendinga af áhrifum ensku hafi fram á síðustu ár einkum
beinst að forminu en að nú þurfi ekki síður að huga að stöðutengdum áhrifum þar
sem það sé að mörgu leyti hagkvæmara að nota einfaldlega ensku á ákveðnum
sviðum. Kaflanum lýkur svo á umfjöllun um greiningu Einars Haugens frá 1966
á því hvernig stöðluð þjóðtunga verður til í fjórum skrefum, þ.e. vali á málbrigði
(e. selection of norm), málstöðlun (e. codification of form, standardization proce-
dures), framkvæmd (e. implementation) og málauðgun (e. elaboration). Þessi grein -
ing er tengd með prýðilegum hætti við íslenskt málsamfélag, auk dæma úr öðrum
áttum, en virðist þó fyrst og fremst þjóna þeim tilgangi að mynda eins konar brú
yfir í næsta kafla, „Málræktarfræði“, og það er álitamál hvort hún hefði ekki átt
betur heima þar hafi á annað borð verið ástæða til að hafa þann kafla sem sjálf -
stæðan meginkafla, eins og nú verður nánar vikið að.
Sem áður segir er málræktarfræði viðfangsefni fjórða kafla bókarinnar. Í upp-
hafi hans er gerð nokkur grein fyrir fræðigreininni og helstu viðfangsefnum og
afrakstri hennar. Hins vegar er nokkuð erfitt að átta sig á tilgangi þessa kafla að
öðru leyti og stöðu hans sem eins meginkaflanna. Að loknum fyrrnefndum inn-
gangsorðum samanstendur hann annars vegar af eins konar lista með spurning-
um sem leitað er svara við í málræktarfræði og hins vegar af upptalningu á helstu
viðfangsefnum hennar sem eftir standa þegar spurningunum sleppir. Hins vegar
eru engin dæmi um svör við spurningunum og ekki er vísað með beinum hætti
til þess að þær — og möguleg svör við þeim — koma víða við sögu annars staðar
í bókinni. Svipaða sögu er að segja af upptalningunni á frekari viðfangsefnum,
Ritdómar 207