Bændablaðið - 20.09.2018, Blaðsíða 31

Bændablaðið | Fimmtudagur 20. september 2018 31Lífræn ræktun á Íslandi 3
Fyrir tíu árum, eftir þriggja ára aðlögun, fékk Miðhraunsbúið í Eyja-og Miklaholtshreppi á sunnanverðu
Snæfellsnesi vottun hjá Vottunarstofunni Tún
fyrir lífræna sauðfjárrækt. Það sem heillar
þau Bryndísi Guðmundsdóttur og Sigurð
Hreinsson við lífrænan búskap er að hann
felur í sér að afurðir séu framleiddar í sátt við
umhverfið. „Við jarðrækt eru engin eiturefni
né tilbúinn áburður notaður við framleiðsluna
og erfðabreytt efni eru bönnuð,“ segir
Bryndís og að þau séu með túnin í skiptirækt
þar sem tegundum er skipt eftir árum. „Sáð
er fyrir rauð- eða hvítsmára með grasfræinu
og í Miðhrauni er notaður húsdýraáburður,
skeljasandur, þörungakalk og fiskúrgangur
sem plægður er ofan í jörðina með sérstakri
niðursetningarvél. Lífrænar búfjárafurðir
okkar eru framleiddar með góðri meðferð
dýra, náttúrulegum fóðurefnum og án
hormóna,“ segir hún. Fjárstofninn þeirra eru
70-100 ær og lömbin eru seld til sláturnar í
sáturhúsinu á Blönduósi. Sauðfénu hjá þeim
er frjálst að ganga út og inn úr fjárhúsunum.
„Það fer að vísu allt eftir veðri hvort þær nýti
sér þetta tækifæri en þegar hlýtt og þurrt er
í veðri er lífið ljúft hjá rollunum og eru það
bara aðalinnipúkarnir sem hanga í hurðargátt
fjárhúsanna.
Elín Eddudóttir
LÍTIÐ LÍFRÆNT FJÁRBÚ
Einn af þeim fyrstu sem tileinkuðu sér lífræna og lífeflda ræktun á Íslandi er Guðfinnur Jakobsson. Hann kann
að yrkja jörðina, auka frjósemi hennar og
uppskera svo undrum sætir. Guðfinnur
hefur miðlað rausnarlega sínum fróðleik og
verið mörgum ómetanlegur lærifaðir
Guðfinnur er bóndasonur norðan úr
Jökulfjörðum og það síðasta sem hann gat
hugsað sér að gera var að verða bóndi.
Hann ætlaði alltaf að læra flug og byrjaði
í flugnámi 18 ára en þar voru ekki miklir
atvinnumöguleikar á þeim tíma þannig
að hann snéri sér að næsta áhugamáli,
garðyrkjunni. Áhuginn á garðyrkju kviknaði
á Ísafirði er hann var 15 ára aðstoðarmaður
um sumar í skógræktinni hjá Simson.
Guðfinnur fór utan til Svíþjóðar til að
læra lífeflda ræktun á Järna á árunum
1973-1976. Er hann kom heim fór hann í
Garðyrkjuskólann að Reykjum samhliða
vinnu hjá Niels Busk í gróðrarstöðinni á
Heilsuhælinu.
Áttu ekkert nema hugmyndina
Er honum bauðst að leigja gróðrarstöð í
Biskuptungum ásamt fjölskyldu tók hann
því boði. Svo var það1980 sem hópur af
starfsmönnum Sólheima var sagt upp
er ný stjórn tók við eftir að Sesselja féll
frá. Hópurinn tók sig saman harðákveðin
í að feta í fótspor hennar og finna jörð
þar sem þau gætu skapað heimili í anda
mannspekinnar. „Við hittumst um haustið
og ákváðum að reyna upp á nýtt á nýjum
stað. Áttum ekkert nema hugmyndina,
enga peninga eða annað,“ segir hann er
hann rifjar upp hvernig ævintýrið byrjaði í
Skaftholti. „Við fórum til fundar við Nordisk
forbund forlegapedagogic og socialterapie
og þar var hugmynd okkar vel tekið og við
fengum stuðning og síðar lán í þýskum
samfélagsbanka.“
Þroskavænlegt heimili fyrir fatlaða
Skaftholt er sjálfseignarstofnun og þar er
einstakt samfélag sem hefur það markmið
að búa fólki með fötlun þroskavænlegt
umhverfi til að halda heimili og stunda
vinnu. Frá upphafi hefur verið lögð
stund á sjálfbæra, lífræna og lífeflda
ræktun og landbúnað sem byggður er á
félagslegum grunni. Þar búa auk starfsfólks
átta einstaklingar með þroskahömlun.
Skaftholt er með lífræna vottun og þar
er rekið kúabú, hænsnabú og stundaður
fjárbúskapur. Fjölbreytt grænmetisræktun
fer þar einnig fram í gróðurhúsum og úti.
Allt þarf að virka saman
Jarðvegurinn í Skaftholti var rýr og hefur
Guðfinnur unnið að
endurbótum hans
með skiptirækt með
afar góðum árangri.
„Við lítum svo á að
við séum að gefa
jarðvegslífverunum
næringu er við
berum skít og moltu
á túnin. Örverunar
umbreyta þessu
lífræna efni og safnhaugnum í næringu.
Sveppir, gerlar, bakteríur, smálífverur upp
í ánamaðka gegna gífurlega mikilvægu
hlutverki í jarðveginum. Við erum með
safnhauga og erum að framleiða mjög
frjósama gróðurmold,“ segir Guðfinnur
og bætir við að hann sé ekki mikið fyrir
að vitna í Rudolf Steiner en hann segir á
einum stað í sambandi við landbúnað að
við verðum að læra að líta á bújörðina sem
lifandi veru, lifandi heild. „Til skilja hvað
hann var að fara þá getum við líkt þessari
hugmyndafræði við líkama okkar. En við
höfum gróðurinn, skepnur, mannfólkið og
jörðina. Allt þetta þarf að virka saman. Hver
lífvera þarf næringu til að lifa. Orkan sem
við höfum umfram það sem við þurfum
til að lifa, er afurð sem við getum selt frá
okkur. Mjólkurkýrin getur gefið okkur það
sem er umfram það sem
kálfurinn þarf að nota, umfram
það sem hún þarf til að halda
sinni lífsstarfsemi og kálfsins.
Það er eins með grænmetið og
allt annað.“
Áhersla á gæði frekar en
magn
Náðst hefur góður árangur
í ræktunni í Skaftholti og
búið er sjálfbært með margt.
„Eftirspurnin er langt umfram
framleiðslugetuna hjá Skaftholti
sem er góður vinnustaður fyrir
heimilisfólkið okkar. Áherslan
hjá okkur hefur alltaf verið
á gæði frekar en magn. Við
erum einna þekktust fyrir ostinn okkar,
við búum til skyr og jógúrt fyrir heimilið
og helminginn af mjólkinni okkar seljum
við í Bíóbú. Við höfum alltaf selt eitthvað
af grænmeti, aðallega gulrætur, púrrur,
kartöflur og rauðrófur,“ segir Guðfinnur
og að þau í Skaftholti selji vöruna sína í
Bændur í bænum og í Brauðhúsið.
Auður I. Ottesen
Hrísey er í utanverðum Eyjafirði og er önnur stærsta eyjan við Ísland. Þar hefur starfsemi í
tengslum við nýtingu á hvönn og kerfli
byggst upp. Í fyrirtækinu Hrísiðn í
Hrísey er unnin hvönn og þar er hægt
að kaupa þurrkaða hvönn vottaða
frá vottunarstofunni Tún fyrir lífræna
og sjálfbæra framleiðslu við vinnslu
náttúrulegra afurða. Hrísiðn er í
eigu Bjarna Thorarensen og Sigríðar
Magnúsdóttur.
Hvönnin hefur sögulega þýðingu og
hefur skipað stóran sess í samfélaginu
sem lækningajurt allt frá landnámi.
Fyrirtækið safnar hvannalaufum og
þurrkar þau fyrir SagaMedica sem
er íslenskt þekkingarfyrirtæki sem
sérhæfir sig í rannsóknum á íslenskum
lækningajurtum og framleiðslu á
náttúruvörum úr þeim.
Ætihvönn er áberandi jurt þegar
gengið er um Hrísey. Í þessum miklu
breiðum hefur í sumar verið stór hópur
ungs fólks að tína hvannalauf. Handaflið
er það sem gildir því lítið er hægt að
koma vélum að. „Við reynum að ná
laufinu hreinu og að sem minnst sé af
stilkum með,“ segir Bjarni hjá Hrísiðn
og að vegna góðrar veðráttu í vor hafi
hvönnin verið snemma tilbúin og hann
hafi getað byrjað hálfum mánuði fyrr en
gert var ráð fyrir eða um miðjan júní.
„Við stefnum að því að ná að tína 1.600
kíló á þessu sumri.“
Hvönn hefur lengi verið nýtt til
matargerðar á norðlægum slóðum og
þykir einstaklega bragðmikil. Það má
segja að hvönnin frá Hrísey komi víða við.
Ölið Stinnings Kaldi inniheldur hvönn sem
skorin er í Hrísey. Heitreykt Hólableikja
er bragðbætt með Hríseyjarhvönn. Í
Bakaríinu við Brúna á Akureyri er hægt að
fá Hvannarbrauð, sem er mjög gott og
inniheldur hvönn frá Hrísiðn og Hvannar
te og krydd frá Hrísiðn rata reglulega í
afmælis- og jólagjafir.
Elín Eddudóttir
Hríseyjarhvönnin
Guðfinnur
í Skaftholti
Ein þeirra sem hefur náð færni í ræktun gulróta er Svanhvít Konráðsdóttir á Gróðurstöðinni Hæðarenda í
Grímsnesi. Hún er garðyrkjufræðingur
og ræktun er hennar ástríða. Eftir nám í
Garðyrkjuskólanum vann hún við fagið í
Reykjavík og í janúar 1989 urðu tímamót er
hún fór til starfa á Sólheimum og vann þar
við lífræna ræktun í þrjú ár. „Ég kynntist
lífrænni ræktun á Sólheimum og þegar ég
hætti þar langaði mig ekkert til Reykjavíkur
aftur. Ég fór að rækta hérna í hreppnum
ásamt vinkonu minni. Við byrjuðum með
hálfan hektara og þá var ekki spurning um
að rækta annað en lífrænt. Við vorum ein
af þeim fyrstu sem fengum vottun 1996,“
Gulrótafræunum sáir Svanhvít í maí og
vaxa þær í upphituðu garðlandi. Í ágúst
og fram í október eru uppskorin allt frá
8-12 tonn úr um 10 hektara landi. Aðrar
grænmetistegundir sem hún ræktar, sellerí,
rauðrófur, rófur, hnúðkál og grænkál
forræktar hún í plastgróðurhúsi sem hún
heldur yli í á vorin. Afurðirnar selur hún í
Brauðhúsið, Bændur í bænum, Heilsuhúsið,
Fjarðarkaup, Melabúðina og Frú Laugu.
„Ég hef verið í mörg ár með mitt grænmeti
í sölu í þessum búðum og ef uppskeran er
góð höfum við fengið að selja frá okkur í
Nóatún og Krónunni.“
Auður I. Ottesen
Hæðarenda-
gulræturnar
gómsætu