Bændablaðið - 20.09.2018, Blaðsíða 32

Bændablaðið | Fimmtudagur 20. september 201832 Lífræn ræktun á Íslandi4
Sólheimar í Grímsnesi eru ekki einungis alþjóðlega vottað vistvænt þorp og heimili 45 fatlaðra íbúa,
heldur eru þeir upphafsstaður lífrænnar
ræktunar á Norðurlöndunum. Sesselja
Hreindís Sigmundsdóttir stofnaði
Sólheima árið 1930 sem heimili fyrir
börn í anda mannræktar og fylgdi hún
stefnu Rudolf Steiner. Í dag eru Sólheimar
samfélag þar sem heimilisfólk nýtur þess
að vinna í fjórum óháðum fyrirtækjum
sem eru öll lífrænt vottuð.
Sesselja er talin vera fyrsti íslenski
umhverfissinninn en fyrir utan rannsóknir
hennar á því hvernig væri best að sinna
fötluðum, var hún frumkvöðull á sviði
lífrænnar garðyrkju og lífelfdar ræktunar.
Sesselja kom á laggirnar hefð sem snérist
um að rækta grænmeti á vistvænan hátt
með því að nota náttúrulega frjósemi
jarðvegsins og víxlræktun lífræns
grænmetis. Sesselja lagði mikla áherslu
á ræktun í gróðurhúsum og núna er
fyrirtækið Sunna vottað lífrænt af Tún og
er einn af stærstu framleiðendum lífræns
grænmetis í gróðurhúsum á Íslandi.
Fyrirtækið framleiðir árlega um 18000 kg
af tómötum og 5000 kg af gúrkum. Annað
grænmeti sem er ræktað er innan vébanda
Sunnu eru paprika, eggaldin og kúrbítur.
Sólheimar reka einnig jurtavinnustofu
þar sem framleiddar eru í höndunum
lífrænar snyrtivörur og hreinlætisvörur.
Framleitt er meðal annars rakakrem,
varasalvi og sápur úr blöndu
staðbundinna og villtra íslenskra jurta
með lífrænum grænmetisolíum. Á
Sólheimum er lífrænt vottað kaffi brennt
og malað. Hráar kaffibaunir eru fluttar
inn frá Brasilíu, Afríku og Hondúras.
Sólheimar velja sérstaklega kaffi frá býlum
sem styðja við íbúana á hverjum stað. Auk
alls þessa er hænsnaræktin á Sólheimum
vottuð og íbúar vistvæna þorpsins að
Sólheimum njóta þess að hafa aðgang að
ferskum og lífrænum eggjum.
Maragarita Hamatsu
UPPHAFSSTAÐUR
LÍFRÆNNAR RÆKTUNAR
Á NORÐURLÖNDUM
Hraundís Guðmundsdóttir skógfræðingur er skógar- og býflugnabóndi á Rauðsgili í
Reykholtsdal í Borgarfirði.
Rauðsgil fékk lífræna vottun á um
1 hektara árið 2007 en þar var ég að
rækta vallhumal fyrir snyrtivörufyrirtæki
sem keypti hann af mér. Síðan hef ég
verið að taka meira landsvæði undir
vottun og fyrir nokkrum árum þá var öll
jörðin 310 ha lífrænt vottuð. Þetta land
skiptist í tún, skógrækt og fjalllendi.
Hraundís hóf framleiðslu á íslenskum
ilmkjarnaolíum fyrir þremur árum og þá
að mestu úr barrnálum. „Skógurinn á
Rauðsgili er ekki orðinn nógu stór til að
ég fái þar nægt hráefni í framleiðsluna og
þarf því að sækja hráefnið í aðra skóga.
Ég gerði samning við Skógræktina á
síðasta ári um að fá vottaða 533,22 ha
lands sem tilheyrir Þjóðskógunum sem
eru nú í lífrænni aðlögun. Fyrir mér er
það metnaðarmál að vera með alla mína
framleiðslu vottaða og það ætti að nást
haustið 2019.“
Ilmkjarnaolíur með breiða virkni
Til að búa til ilmkjarnaolíur segir
Hraundís að eima þurfi plöntur í
sérstökum eimingartækjum þar sem
gufa er leidd í gegnum plönturnar til
að ná olíunni úr þeim. „Gufan er kæld
niður í vökva og þar sem olían er léttari
en vatnið flýtur hún ofan á. Þannig er
auðvelt að ná hreinni olíu frá vatninu.
Ilmkjarnaolíur eru notaðar í snyrtivörur,
ilmvötn, baðsölt, nuddolíur, til lækninga
og ýmislegt fleira. Þær hafa mismunandi
lykt, efnasamsetningu og virkni eftir
því úr hvaða plöntum þær eru unnar en
olían er varnarkerfi plantnanna,“ segir
hún og að þær séu taldar vera ýmist
bakteríurdrepandi, sótthreinsandi,
róandi, örvandi, blóðþrýstingslækkandi
eða græðandi svo eitthvað sé nefnt.
Ilmkjarnaolíurnar hennar Hraundísar
eru seldar á heimasíðu fyrirtækisins;
hraundis.is og víða um land. Hjá Frú
Laugu í Reykjavík, Landnámssetrinu og
Ljómalind Borgarnesi. Húsi Handanna
á Egilsstöðum og hjá Hitt og Þetta
Handverki á Blönduósi.
Hraundís Guðmundóttir
Ilmkjarnaolíur úr
íslenskum skógum
Margir eiga minningar rammvilltir í völundarhúsinu sem garðyrkjufræðingarnir Ingólfur
Guðnason og Sigrún Reynisdóttir gerðu
úr klipptu víðilimgerði í Gróðrarstöðinni
Engi í Laugarási í Bláskórgarbyggð sem
þau ráku um árabil. Enn aðrir hafa gengið
upplifunarstígana í Berfótagarðinum.
Hvorutveggja er einkennandi fyrir
hugmyndaflug þeirra hjóna. Auk afþreyingar
starfræktu þau bændamarkað á sumrin
við góðan orðstír þar sem þau seldu
afurðir sínar, grænmeti, krydd, ber og
aldin. Ingólfur er vel kunnur fyrir skrif
sín um lífræna ræktun og eru þau hjón
brautryðjendur í faginu, bæði í krydd- og
matjurtarækt. Fyrir einu ári kvöddu þau
Ingólfur og Sigrún Engi og við boltanum
tóku þau Bethan og Peter Cole sem halda
uppi merki lífrænnar ræktunar í Engi.
Fyrirtækið er þekkt fyrir fjölbreytt úrval
af kryddjurtum sem fást í verslunum og
stórmörkuðum en plönturnar eru seldar í
pottum sem síðan má setja út í garð. Engi hefur
og er með mjög fjölbreytta ræktun á grænmeti
og þar voru fyrst ræktaðar ýmsar tegundir af
grænmeti sem þóttu framandi á Íslandi kúrbít,
melónur og eggaldin. Um 45 tegundir og yrki af
Chilipipar, ertur og baunir. Grænmetið frá Engi
er víða til sölu í stórmörkuðum, sérverslunum
og á bændamarkaðinum á hlaðinu í Engi. Þar
eru auk krydds og grænmetis á boðstólum
Pickled chili, heimagarðar sultur og sóstur og
ýmsar berjasortir og eru kirsuber þar ræktuð í
óupphituðum gróðurhúsum.
Auður I. Ottesen
Kryddmenning og frumkvöðlar
Ólafsdalur í Gilsfirði er meðal merkustu sögu- og minjastaða við Breiðafjörð. Þar hóf fyrsti
bændaskóli landsins starfsemi í júní
árið 1880 og var starfræktur til ársins
1907 undir stjórn frumkvöðulsins og
hugsjónamannsins Torfa Bjarnasonar
og Guðlaugar Zakaríasdóttur. Í Ólafsdal
var mikið brautryðjendastarf unnið,
ekki síst á verklega sviðinu. Torfi og
Guðlaug voru með matjurtarækt á sínum
tíma þar sem þau ræktuðu kartöflur,
sykurnæpur, bortfelskar rófur, gulrófur,
hafra, fóðursinnep og bygg. Nú hefur
Ólafsdalsfélagið, sem var stofnað í júní
2007, tekið á ný í notkun matjurtagarð og
ræktar þar með lífrænum hætti.
Vorið 2010 var fyrst sett niður í garðinn
sem er 500 fermetrar og árlega síðan. Nýr
garður var unninn til sáðskipta og sett var í
hann í vorið 2013 og hinn hvíldur. Settur var
niður fjöldi tegunda og ýmsar kryddjurtir
í vermireiti. Eingöngu er notaður lífrænn
áburður; þörungamjöl frá Reykhólum, kalk
úr Arnarfirði og fiskimjöl frá Neskaupstað.
Sumarið 2013 fékkst lífræn vottun á
Ólafsdalsgrænmetið frá vottunarstofunni
Túni. Þá voru einnig í fyrsta skipti
starfræktir skólagarðar í Ólafsdal í
samstarfi við Grunnskóla Hólmavíkur.
Grænmetið hefur verið mjög vinsælt meðal
gesta í Ólafsdal, á Ólafsdalshátíðum,
veitingastöðum í Dalabyggð og í Reykjavík,
til að mynda hjá Gló og Frú Laugu.
Auður I. Ottesen
ENDURVEKUR MAT-
JURTARÆKT Í GILSFIRÐI
Nálægðin við stórbrotna náttúru Vestfjarða hefur alltaf haft
áhrif á Aðalheiði
Þorsteinsdóttur
sem hefur um árabil
framleitt smyrsl og olíur
úr lífrænt vottuðum
olíugrunni og útlenskum
jurtum. Á vorin og fram eftir
sumri fer hún á fjall og tínir
jurtir sem hún notar í galdrana sína undir
vöruheitinu Villimey síðan 1990.
Alla hefur þróað uppskriftirnar sjálf
og prófar þær í lengri tíma áður en
kremin og olíurnar fara á markað. Hún
gætir þess í hvívetna að velja villtar jurtir
sem vaxa í næringarríkum jarðvegi og
fá hreint loft og tært vatn, þannig að
bestu eiginleikar og einstök virkni nýtist
til fullnustu.
Vörurnar eru lífrænt vottaðar og
án allra rotvarna-, ilm- og litarefna.
Niðurstöður rannsókna frá Matís sýna að
„framleiðsla smyrslanna frá Villimey er í
samræmi við ströngustu kröfur varðandi
hreinlæti og vönduð vinnubrögð. Engum
rotvarnarefnum er bætt í smyrslin, þau
innihalda náttúrulega rotvörn sem
kemur frá jurtunum.
www.villimey.is
Galdrar frá Villimey