Bændablaðið - 20.09.2018, Síða 44

Bændablaðið | Fimmtudagur 20. september 201844
Möndlur eru með elstu ræktunar-
plöntum og hafa fundist í
grafhýsum egypskra faraóa og
þær eru nokkrum sinnum nefndar
í Biblíunni. Þær eru sagðar ríkar
af B- og E-vítamíni og steinefnum.
Í Mið-Austurlöndunum eru
möndlur vinsælt snakk ásamt
döðlum og í Íran þykir gott að
dýfa þeim í sjávarsalt.
Framleiðsla og neysla á möndlum
í heiminum hefur aukist um 30%
á síðastliðnum áratug. Samkvæmt
FAOSTAD, tölfræðideild Matvæla-
og landbúnaðarstofnunar Sameinuðu
þjóðanna, var heimsframleiðsla á
möndlum ríflega 3,2 milljónir tonna
árið 2016.
Mest er neysla þeirra í Banda-
ríkjum Norður-Afríku, Indlandi,
Þýskalandi, Spáni og Kína.
Bandaríki Norður-Ameríku eru
langstærsti ræktandi mandlna í
heiminum og framleiddu árið 2016
rúmlega tvö milljón tonn, eða um
63% heimsframleiðslunnar. Áætluð
landnotkun undir möndlurækt í
Bandaríkjunum árið 2016 var 400
þúsund hektarar. Spánn sem var í
öðru sæti framleiddi sama ár rúm
202 þúsund tonn sem var tæp 10% af
framleiðslu Bandaríkjanna. Íran var
í þriðja sæti með tæp 148 þúsund,
Marokkó í því fjórða með tæp 123
þúsund tonn, Ítalía í fimmta sæti
með 74,6 og Ástralía því sjötta með
framleiðslu á um 73 þúsund tonnum.
Í kjölfarið koma Alsír, Túnis og Kína
með framleiðslu á 66,61 niður í 48
þúsund tonn af möndlum árið 2016.
Eins og gefur augaleið eru
Bandaríki Norður-Ameríku stærsti
útflytjandi mandlna í heiminum
með um 67% markaðshlutdeild.
Spánverjar eru með um 11%
markaðshlutdeild í útflutningi á
möndlum, Ástralía 8% og Kína 4%.
Það eru svo Spánn, Þýskaland og
Indland sem flytja þjóða mest inn
af möndlum.
Samkvæmt upplýsingum á vef
Hagstofu Íslands voru flutt inn rúm
142,6 tonn af nýjum eða þurrkuðum
möndlum með hýði og rúm 48,3 tonn
af nýjum eða þurrkuðum afhýddum
möndlum, eða samanlagt rétt tæp
191 tonn árið 2017. Langmestur er
innflutningurinn frá Bandaríkjunum,
rúm 125 tonn, Víetnam 40,5 tonn og
tæp 8,7 tonn frá Spáni.
Auk þess sem töluvert er flutt
inn af möndlum í sælgæti, tilbúnum
matvælum og sem möndlumjólk.
Ættkvíslin Prunus
Um 430 tegundir trjáa og runna
sem eru sígrænir eða lauffellandi
tilheyra ættkvíslinni Prunus sem
er af rósaætt. Þar á meðal heggur,
plómur, kirsuber, ferskjur, perur,
apríkósur og möndlur sem allt eru
plöntur sem vaxa á norðurhveli
jarðar.
Möndlutré
Latneskt heiti möndlutrjáa er Prunus
dulcis. Náttúruleg heimkynni
möndlutrjáa liggja frá Indlandi til
landanna við botn Miðjarðarhafsins
og þau finnast meðal annars villt
í Sýrlandi, Tyrklandi og Pakistan,
auk þess sem þau eru ræktuð víða
um heim. Líklegast er talið að
möndlutré séu ræktunarafbrigði P.
fenzliana sem finnast villt í Armeníu
HELSTU NYTJAJURTIR HEIMSINS
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is