Bændablaðið - 13.12.2018, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 13. desember 20184
FRÉTTIR
Stjórnvöld og bændur í samstarf um náttúruvernd
– Samstarfsyfirlýsing undirrituð í friðlandinu á Hvanneyri
Sindri Sigurgeirsson, formaður
Bændasamtaka Íslands, og
Guðmundur Ingi Guðbrandsson,
umhverfis- og auðlindaráðherra,
skrifuðu á fimmtudag undir
yfirlýsingu um vilja til samstarfs í
að vinna að málefnum landbúnaðar
og náttúruverndar.
Í samstarfsyfirlýsingunni kemur
fram að hún eigi rætur í átaki í
náttúruvernd sem byggi á sáttmála
ríkisstjórnarinnar. Samstarfinu sé
ætlað að ná til verkefna í náttúruvernd
á jörðum bænda. Byrjað verður
á greiningarvinnu og mögulegar
aðgerðir skilgreindar að svo búnu, en
gert er ráð fyrir að Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins hafi það verk með
höndum.
Samstarfsyfirlýsingin var kynnt í
aðalbyggingu Landbúnaðarháskóla
Íslands á Hvanneyri og þar skrifuðu
þeir Sindri og Guðmundur Ingi undir
yfirlýsinguna.
Fagnar samstarfi við bændur
Dagskráin hófst með því að
Sæmundur Sveinsson, rektor LbhÍ,
bauð gesti velkomna og gaf hann
síðan ráðherra orðið. Hann sagði
að samstarfsyfirlýsingin tengdist
meðal annars verkefnum stjórnvalda
í friðlýsingum, sem nú væri unnið
að. Umhverfisyfirvöld ættu það
í sínum reynslubanka að hafa
unnið með bændum í ýmiss konar
verkefnum, eins og skógræktar-
og landgræðsluverkefnum – til
að mynda Bændur græða landið.
„Núna er komið að því að taka
næsta skrefið, með nýsköpun í
náttúruvernd í samstarfi við bændur.
Samstarfsverkefnið sem nú verður
sett í gang mun ná til eins árs og
felur það í sér að kanna erlendis hvað
bændur gera þar í náttúruvernd og
hvers konar verkefnum hægt sé að
hleypa af stokkunum hér á landi.
Þau geta verið af ýmsum toga, eins
og til dæmis umsjón með friðlýstum
svæðum, endurheimt vistkerfa eins
og votlendis eða hvað annað sem
kemur út úr þessari vinnu,“ sagði
Guðmundur Ingi, sem fagnar
samstarfi við bændur.
Hann sagði svo að sérstakt
ánægjuefni væri að skrifa undir þessa
samstarfsyfirlýsingu á Hvanneyri þar
sem til fyrirmyndar væri staðið að því
að samþætta blómlegan landbúnað
við mikilvægar aðgerðir til verndar
náttúrunni.
Bændur eru vörslumenn lands
Sindri lýsti ánægju sinni fyrir hönd
bænda með þá yfirlýsingu sem
verið væri að skrifa undir. Bændur
væru vörslumenn lands og stór
hluti landsins væri í þeirra umsjón.
„Þeir vita flestum betur að þeir hafa
skyldur gagnvart landinu. Nýtingin
þarf að vera sjálfbær og ekki ganga
á rétt komandi kynslóða til að nýta
og njóta þess. Það hafa bændur gert
meðal annars með því að taka þátt í
samstarfi við uppgræðslu lands og
ræktun skóga. Verkefnið Bændur
græða landið er gott dæmi þar sem
hundruð bænda hafa í samstarfi við
Landgræðsluna grætt upp stór svæði
nú í bráðum þrjátíu ár og gengið vel.
Það hefur vissulega stundum
verið ágreiningur í umræðu um
nýtingu á gróðurlendinu, einkum
þess sem liggur til fjalla. Þess
vegna lögðum við mikla áherslu
á það í síðustu búvörusamningum
að fjármagn yrði tryggt til mats á
gróðurauðlindum sem skilaði sér í
flottu verkefni til tíu ára sem gengur
undir nafninu GróLind og er í umsjá
Landgræðslunnar. Ég bind miklar
vonir við þetta verkefni og að það
verði til þess að til verði sterkari
faglegri grunnur til að fjalla um þessi
mikilvægu mál.
Það sem við undirritum hér í
dag fjallar um náttúruvernd í víðu
samhengi og hvernig bændur og
stjórnvöld geta unnið betur saman
að þeim. Segja má að með því sé á
vissan hátt verið að taka upp þráðinn
að nýju. Fulltrúar samtaka bænda
sátu í Náttúruverndarráði þegar það
var sett á stofn við setningu fyrstu
heildarlaga um náttúruvernd 1956 og
áttu yfirleitt fulltrúa í ráðinu allt þar
til að það var lagt niður árið 2001.
Ég þekki ekki forsendur þeirrar
ákvörðunar en það er í það minnsta
ljóst að í náttúruverndarráði var
tryggð bein tenging samtaka bænda
við náttúruverndarstarf sem síðan
slitnaði,“ sagði Sindri meðal annars
í ávarpi sínu.
Ragnhildur Helga Jónsdóttir,
bóndi í Ausu í Andakíl og
umhverfisfræðingur við Land-
búnaðar háskóla Íslands, flutti að
síðustu erindi um reynslu sína af
náttúruvernd og landbúnaði.
Hún ræddi hvernig landbúnaður
og friðlýsingar geti vel unnið
saman og stutt hvort við annað,
þótt oft væri talað um að þetta
væru ósamrýmanlegir þættir. Hún
hefur reynslu af því í Andakílnum
hvernig tekist hefur að blandað þessu
vel saman. „Hérna er gott dæmi
um það; ekki önnur landnýtingin
á kostnað hins, heldur spila þær
saman og styður hvor hlutinn hinn.
Mikilvægasti hluti friðunar lands
getur falist í því að þar sé dagleg
umgengni, land sé hirt og nýtt, fyrir
utan það að þeir sem eiga og nýta
landið tryggja ákveðna verndun svo
óviðkomandi séu ekki á þvælingi
hingað og þangað og geti þannig
spillt lífríkinu,“ sagði Ragnhildur.
Ekki má vanmeta staðbundna
þekkingu heimafólks
Hún sagði að þegar friðlandinu
í Andakílnum var komið á legg
hafi það verið gert að frumkvæði
heimamanna. Alla tíð hafi það
verið mikill vilji landeigenda
að styðja friðlýsinguna. Innan
friðlýsingarinnar sé eitt stórt kúabú,
nokkur sauðfjárbú og hrossabú,
auk þess sem þar sé þéttbýlisstaður
og háskólasamfélag. Því sé þetta
einstakur staður á Íslandi.
Fuglalíf á svæðinu sé gjarnan rætt
þegar fólk hittist á förnum vegi og
bændur njóta fuglaskoðunar um leið
og búverkunum er sinnt. Það megi
alls ekki vanmeta þau verðmæti sem
felast í hinni staðbundnu þekkingu
heimafólks á slíkum svæðum. Fólk
sem lifi í hinum dreifðu byggðum
ætti í mun meira mæli að horfa til
náttúruverndar sem leið til að auka
tekjur sínar. Friðlýst svæði njóti
mikilla vinsælda ferðamanna og þá
þurfi að þjónusta með ýmsum hætti;
til dæmis þurfi þeir að borða og sofa.
Hægt sé að selja vörur beint frá býli
en einnig ætti staðkunnugt heimafólk
að íhuga þann möguleika að taka á
móti ferðamönnum og veita þeim
leiðsögn um sitt nágrenni og fræða
um lífríkið út frá sínu sjónarhorni.
Þetta myndi gefa ferðamönnum enn
sterkari upplifun af svæðinu.
Ríkið gæti liðkað fyrir
Ríkið gæti hæglega liðkað fyrir og
stutt þá landeigendur sem eru til í
að þeirra land fari undir friðun af
ýmsu tagi. Ragnhildur spurði í því
sambandi af hverju ekki væri búið
að koma á svipuðu fyrirkomulagi og
þekkist í sumum nágrannalöndum
okkar, þar sem landeigendur fá greitt
fyrir það tjón sem verður á ræktuðu
landi af völdum friðaðra fugla.
Ef slíkt fyrirkomulag væri hér þá
væri mun líklegra að bændur ættu
auðveldara með að umbera til dæmis
ágang álfta og gæsa.
Ragnhildur sagði að lokum að
það væri hennar einlæga von að
hægt verði að horfa á landbúnað og
náttúruvernd saman og sem greina
sem vinni saman. Hætta verði
að hugsa um þær sem andstæðar
fylkingar þar sem hver klórar augun
úr hinum. Það eigi jafnt við um hvers
konar nýtingu lands; hvort sem það
er til beitar, skógræktar, túnræktar,
sem friðland fugla eða hvaða aðrar
nytjar sem er. Ábyrgð á hinni villtu
náttúru sé á allra herðum og því
þurfum við að hugsa um þetta sem
tækifæri en ekki sem hömlur og
takmarkanir. Til þess þurfi að eiga sé
stað samtal og samvinna milli ólíkra
aðila sem nýta landið og því voni hún
að samstarfsyfirlýsingin sé vegvísir
á þeirri leið. /smh
Guðmundur Ingi Guðbrandsson.
Sindri Sigurgeirsson.
Myndir / smh