Bændablaðið - 19.03.2020, Síða 34

Bændablaðið | Fimmtudagur 19. mars 202034
Brasilía:
Nautakjötseldi og manndráp
Mikil flóð í Missisippi og hliðarám
fljótsins í Bandaríkjunum byrj­
uðu að stíga í þriðju viku febrúar
vegna mikilla rigninga. Fyrirséð er
að flóðin munu hafa áhrif á land­
búnað á mjög stóru landsvæði þar
sem búist er við að sáningu í akra
seinki töluvert.
Þann 17. febrúar var flóðahæðin
komin í 36,8 fet, eða 11,4 metra, og
var þá víða farið að flæða inn í hús.
Áfram hélt að rigna og í byrjun mars
voru flóðaviðvaranir gefnar víða á
svæðinu.
Þann 4. mars var greint frá
rafmagnsleysi nærri 20 þúsund
heimila og varað við flóðum yfir
vegi.
Mesta úrkoma í Starkville
síðan mælingar hófust
Mikið hefur rignt í Missisippidalnum
og sló úrkoman met í febrúar með
rúmar 14,72 tommur, eða um 37,4
sentímetrar, í Starkville, en fyrra met
var sett í febrúar 2003 en þá mældist
úrkoman 10,79 tommur, eða nærri
28 sentímetrar. Var úrkoman í febr­
úar 2020 sú mesta síðan mælingar
hófust 1891.
Áhrifasvæði Mississippi er
gríðarlega stórt og víða er þéttbýlt
meðfram fljótinu og þar er líka að
finna gríðarmikið ræktarland. Undir
lok febrúar voru um hálf milljón ekra
undir vatni nærri Greenwood og
búist er við að sáningu í akra seinki á
komandi vori vegna flóðanna. Mestu
áhyggjurnar virðast nú vera vegna
flóða í Nebraska, Iowa, Kansas og
Missouri.
Mestu flóðahæð í fljótinu var
náð í apríl 1979 þegar flóðahæðin
mældist 43,3 fet, eða 13,4 metrar.
Næstmesta flóðið varð síðan í maí
1983 þegar flóðahæðin náði 39,6
fetum, eða tæpum 12,3 metrum.
Mikilvæg landbúnaðarsvæði
Landbúnaður á áhrifasvæðum
Missisippi og gríðarmikils vatna­
svæðis sem fljótinu tengist nær til
fjölda ríkja. Þar má nefna Missisippi,
Louisiana, hluta af Alabama,
Georgíu, Norður­Karolínu, Virginíu,
Pennsylvaníu, Ohio, Texas og Nýju
Mexíkó. Síðan Oklahoma, Colarado,
Kansas, Missouri, Illinois, Indiana,
Wisconsin, Iowa, Minnesota,
Nebraska, Norður­ og Suður­
Dakota, Wyoming og Montana.
Á verulegum hluta þessara svæða
er helsta kornrækt Bandaríkjanna
jafnframt því að þar fer fram mesta
ræktun nytjajurta sem nýttar eru til
etanol­framleiðslu í lífræn eldsneyti.
Kjúklingaræktin mest
í Missisippi
Landbúnaður og tengdar greinar í
Missisippiríki einu og sér tekur til
sín um 29% vinnuafls og veltir um
7,7 milljörðum dollara. Um 34.700
bændur starfa í ríkinu og hafa um
4,2 milljónir hektara til umráða.
Kjúklingarækt og eggjaframleiðsla
eru stærstu greinarnar með samtals
tæplega þriggja milljarða dollara
veltu. Samt er Missisippi aðeins
fimmta öflugasta ríki Bandaríkjanna
í kjúklingarækt. Þar á eftir kemur
skógariðnaður með 1,25 milljarða
dollara veltu og sojaframleiðslan
skilar rúmum einum milljarði
dollara. Síðan kemur kornrækt og
12 aðrar landbúnaðargreinar með
mismikla framleiðslu og veltu.
Missisippi er aðeins eitt af fjöl­
mörgum ríkjum sem tengjast vatna­
svæði Missisippi­fljótsins en síðan
koma öll hin ríkin og sum hver
með enn meiri landbúnað, en áhrif
úrkomu undanfarinna vikna er þar
líka æði misjöfn. /HKr.
Metúrkoma við Missisippi og þverár fljótsins:
Flóð valda bændum vandræðum í mestu
landbúnaðarhéruðum Bandaríkjanna
Úrkomumet var sett í Starkville í síðasta mánuði.
Vatn flæddi um götur í Jackson 17. febrúar úr ánnni Pearl River.
UTAN ÚR HEIMI
Skordýraútrýming heimsins áhyggjuefni
Heimurinn er í skordýra­
krísu og afleiðing arnar
geta orðið hrikalegar fyrir
mannfólkið segja vísinda­
menn. Ein milljón dýra­
tegunda er í hættu á að
deyja út og er helmingur
þeirra skordýr. Á bilinu
fimm til tíu prósent af öllum
skordýrategundum hefur
dáið út síðan iðnbyltingin
hófst fyrir um 200 árum
síðan.
„Þetta er mjög truflandi að
horfa upp á svona mikið af skor­
dýradauða og við erum ekki einu
sinni komin á toppinn af fjallinu
svo þetta er alvarlegt mál,“ segir
Pedro Cardoso líffræðingur, sem
vinnur á náttúrusagnasafninu í
Helsingfors í Finnlandi. Hann er
aðalhöfundur rannsóknar sem var
kynnt í tímaritinu Conservation
Biology á dögunum.
Margir þættir hafa áhrif
Á síðustu 500 milljónum ára hefur
jörðin upplifað stórfellda útrým­
ingu á tegundum fimm sinnum áður.
Síðast gerðist það fyrir 66 millj­
ón árum síðan þegar jörðin varð
fyrir kröftugum smástirnaárekstri
þegar risaeðlurnar dóu út. Nú upp­
lifir jörðin í sjötta sinn stórfellda
útrýmingu af tegundum og nú segja
fræðimenn að það sé mannfólkinu
um að kenna. Aðalorsök þess er
að þau svæði sem skordýrin lifa
á hverfa af mannavöldum, meng­
un spilar einnig inn í og notkun á
skordýraeitri. Einnig lætur mann­
fólkið nýjar tegundir inn á svæði
þar sem þau eiga ekki heima og allt
hefur þetta áhrif á skordýr heimsins.
Loftslagsbreytingarnar hafa einnig
áhrif ásamt ofnýtingu en yfir tvö
þúsund skordýrategundir eru not­
aðar til manneldis.
Þegar fiðrildi, bjöllur, maur­
ar, býflugur, flugur, geitungar og
krybbur hverfa hefur það meiri
áhrif en að ein og ein tegund hverfi
vegna þess að skordýrategundirnar
eru mikilvægur liður í vistkerfinu
og framkvæma mikilvæg verkefni
sem aðrar tegundir geta ekki. Þau
fræva, taka þátt í næringarhringrás
og berjast gegn skaðlegum skor­
dýrum í landbúnaði. Samkvæmt
rannsóknum er talið að
þessar tegundir skordýra
spari Bandaríkjamönnum
sem samsvarar 57 millj­
örðum dollara árlega og á
heimsgrundvelli í kringum
500 milljarða dollara árlega.
Viðvörun sem ber
að taka alvarlega
Margar dýrategundir eru
einnig háðar því að hafa nóg
af skordýrum til að lifa af og
þannig hefur fjöldi fugla í Evrópu
og Bandaríkjunum minnkað töluvert
undanfarin ár sem rakið er til fækk­
unar skordýra.
Fræðimenn áætla að það séu
um 5,5 milljónir skordýrategunda
á jörðinni en einungis einn fimmta
af þeim er búið að greina og gefa
nafn. Því telja þeir að útrýming
skordýra sé mun meiri en vitað
sé. Á bilinu fimm til tíu prósent af
öllum skordýrategundum hafa dáið
út síðan iðnbyltingin hófst fyrir um
200 árum síðan.
Rannsóknin sem Cardoso og
félagar hans unnu hefur fengið
nafngiftina „Viðvörun fræðimanna
til mannfólksins um útrýmingu
skordýra“. Í henni fylgja þeir eftir
viðvörun fræðimanna fyrir 25 árum
síðan og viðvörun sem gefin var út
árið 2017 sem 15 þúsund fræðimenn
um allan heim undirrituðu. /ehg/BT
Mikill býflugnadauði hefur valdið vísindamönnum
sérstökum áhyggjum vegna mikilvægis þeirra við
frjóvgun nytjajurta.
Brasilískt nautakjöt.
Rannsóknir benda til að JBS og
Marfrig, sem eru með stærstu
kjötvinnslum í heimi, hafi tengsl
við eigendur á landi þar sem inn­
fæddir íbúar hafa verið myrtir
eða þvingaðir til að yfirgefa til
að ryðja skóga og auka naut­
griparækt.
Morðin sem um ræðir eru sögð
með þeim grimmilegustu í Amasón
í mörg ár og áttu sér stað 19. apríl
2017. Níu manns voru drepnir
og fundust lík þeirra illa útleikin
í skóglendi skammt frá heimili
þeirra og sýndu sum greinileg
merki um pyntingar.
Talið er að gengi sem kallast
Hinir huldu hafi drepið mennina
en gengið er þekkt fyrir að reyna
að ná yfirráðum á landi með
valdi og þvinga innfædda til að
yfirgefa heimili sín svo hægt sé
að taka landið til nautgriparæktar,
skógarhöggs eða námuvinnslu.
Skjöl sýna að stórar kjötvinnsl­
ur, eins og JBS og Marfrig, hafa
keypt gripi af landi sem innfæddir
hafa verið þvingaðir til að yfirgefa
á undanförnum árum og hefur verið
nýtt til nautgripaeldis. Einnig eru
dæmi um að skógar á náttúru­
verndarsvæðum séu ruddir til að
ala nautgripi. Gripirnir eru síðan
seldir til „löglegra“ nautgripa­
bænda og þaðan til afurðastöðva
til að hylja ræktunarsögu þeirra.
Bæði JBS og Marfrig hafa skrif­
að undir yfirlýsingu þar sem fyr­
irtækin segjast ekki styðja eldi né
kaupa gripi sem aldir eru á friðlandi
eða svæðum þar sem slíkt er ólög­
legt. Fyrirtækin hafa bæði verið
sektuð fyrir brot á samningnum á
undanförnum árum. /VH
Lífið í jarðveginum:
Ánamaðkar þrífast illa í jarðvegi
með miklu plasti
Rannsóknir á ánamöðkum sýna
að þeir þrífast illa í jarðvegi
sem er mengaður af plasti eða
míkróplastögnum.
Ánamaðkar eru nauðsynlegir í
jarðvegi til að brjóta niður lífræn
efni í næringu fyrir gróður, auk
þess sem þeir auðvelda loftskipti og
vatnsrennsli. Ný rannsókn sýnir að
ánamaðkar í jarðvegi þar sem er að
finna mikið plast eru minni en ána­
maðkar í hreinum jarðvegi. Ýmislegt
bendir einnig til að starfsemi þeirra
sé minni í jarðvegi sem mengaður
er plasti en þar sem minna af plasti
finnst.
Höfundur skýrslu í kjölfar
rannsóknarinnar sagði að ekki
væri vitað fyrir víst hvers vegna
ánamaðkar í jarðvegi með mikið af
plastögnum væru léttari en í jarð­
vegi lausum við plastefni. Hann
sagði samt líklegt að plastagnirnar
hefðu slæm áhrif á meltingarkerfi
ánamaðkanna.
Í skýrslunni segir einnig að
ekki sé nóg með að plast í jarðvegi
dragi úr frjósemi þeirra heldur séu
litlir ánamaðkar ekki eins afkasta­
miklir þegar kemur að því að auka
frjósemina og auðga vistkerfið.
/VH
Ánamaðkar eru nauðsynlegir í jarðvegi til að brjóta niður lífræn efni í næringu
fyrir gróður auk þess sem þeir auðvelda loftskipti og vatnsrennsli.