Dagblaðið Vísir - DV - 22.05.2020, Blaðsíða 9

Valgerður Á.
Rúnarsdóttir
yfirlæknir á Vogi
Karl Steinar
Valsson
yfirmaður mið-
lægrar rann-
sóknardeildar
lögreglunnar
Þá hafi eftirspurn eftir am-
fetamíni stóraukist og verðið
snarhækkað. Verð á grasi hafi
staðið í stað. Neysla á amfeta-
míni og rítalíni hefur að hans
sögn stóraukist og segir hann
að „veikustu fíklarnir hafi
mikið leitað í rítalínið“. Hann
segir veikustu fíklana „redda
sér einhverjum fráhvarfs-
lyfjum eða bensó-lyfjum, en
eru annars bara svakalega
veik. Það er það sem þau fara
í, þau sem eru háð kóki,“ en
bensó-lyf eru róandi lyf.
Hann segir kókaín „rosa-
lega vinsælt“ meðal allra
hópa samfélagsins, rétt eins
og gras. „Allar stéttir þjóð-
félagsins nota kókaín, allt frá
útigangsmönnum upp í stjórn-
málamenn. Háttsett fólk í at-
vinnulífinu notar það mjög
reglulega.“
Hann segist ekki hafa
orðið var við meiri hörku í
inn heimtu. „En það er meiri
harka núna á meðal fíkla,
þar sem þeir eru að ræna og
svíkja hver annan fyrir það
sem er til.“
Enginn lens
Annar söluaðili innan fíkni-
efnaheimsins segir í samtali
við DV að nóg sé til af kóka-
íni á landinu. Hækkun verðs
sé tilkomin vegna þess að:
„menn eru að nýta sér ástand-
ið og gera það þangað til menn
koma að þolmörkum.
Menn sem voru tómir eru
allt í einu komnir með nóg
aftur. Ástandið er ekki eins
slæmt og fólk heldur fram. Á
annarri viku eftir sam komu-
bann voru menn að tala um
að allt væri tómt. Auðvitað
verður ekki allt tómt á ann-
arri viku. Menn eiga kannski
ekki mikið, en ég veit að það
er enginn lens. Þessi mark-
aður hreinsar sig eins og allt
annað.“
Mest af góða kókinu búið
Þriðji aðili innan fíkniefna-
heimsins sem DV ræddi við
segir hina svokölluðu „smá-
sala“ helst finna fyrir ástand-
inu. Mest af „góða“ kókaíninu
sé búið. Á hann þar við hreint
kókaín.
Fjórði aðilinn sem DV ræddi
við, sem tengst hefur undir-
heimunum í fjölda ára, segir
stöðuna á markaðnum í dag
vera misjafna. „Það fer eftir
hver þú ert og hvern þú þekk-
ir. Það er minna um kókaín
í dag en var fyrir veiru. En
samt alveg nóg til að menn
haldi sínum tekjum gangandi
enn sem komið er. Í dag eru
að koma mun stærri sending-
ar en bara fyrir fimm árum
árum síðan og flestallt kemur
sjóleiðina. Leifsstöð er fyrir
amatöra sem eru að stíga sín
fyrstu skref í þessu eða menn
sem hafa ekki efni á að gera
þetta vel og almennilega.“
Hann segir að það muni
ekki verða skortur á amfeta-
míni eða grasi á landinu, þar
sem það sé framleitt hérna.
„Framleiðsla á amfeta-
míni á sennilega bara eftir
að aukast þegar kókið mun
verða dýrara. En þar sem
þetta kemur mest sjóleiðina
þá efast ég um að það muni
verða einhver svaka skortur
á þessu hérna.
Eftirspurnin er búin að
aukast þar sem fleiri eru
orðnir atvinnulausir og þar
með auðveldara að fara í dag-
neyslu en ella.“
Langflestir í
blandaðri neyslu
Valgerður Á. Rúnarsdóttir,
yfirlæknir á Vogi, segist ekki
hafa orðið vör við miklar
breytingar hvað varðar inn-
lagnir eða neyslumynstur, en
bendir á að meðferðarstarfið
á Vogi hafi raskast mikið
undanfarnar vikur vegna
fjarlægðartakmarkana og
samkomubanns. Það sé því
möguleiki á öðru landslagi
þegar fram líða stundir.
„En þeir sem hafa verið að
koma til okkar hafa verið að
tala um skort á stuðningi og
meiri einangrun en áður, allar
þessar breytingar sem hafa
verið í gangi. En ég hrædd
um að við eigum eftir að sjá
afleiðingar af atvinnuleysi
seinna meir, þegar uppsagn-
arfresturinn rennur út eftir
nokkra mánuði.“
Hún segir að langflestir
sem leita á Vog séu í blandaðri
neyslu, það er að segja, bæði á
áfengi og öðrum vímuefnum.
Hún segir umræðuna um
skort helst litaðan af því að
það sé ákveðinn, lítill hópur,
sem hefur það verra en áður.
„En það á ekki við um flesta
sem eru í neyslu. Þeir sem eru
að drekka og neyta áfengis í
miklum mæli virðast hafa
alveg nóg af efnum. Það er
ekki skortur, eins og lögregl-
an hefur tekið fram. Það eru
engar breytingar á tölum sem
fólk segist borga fyrir lyfin.
Það kemur ekki endilega fram
í heildartölum þó að einhver
einn afmarkaður hópur hafi
versnað. Þessi hópur er háður
ákveðnu framboði, það eru
ákveðnir einstaklingar sem
hafa það verra út af þessu.
Það er mikilvægt að hafa
puttann á púlsinum næstu
mánuðina.“
Aðeins lítill hluti
notast við flugið
„Ef þú ert söluaðili þá er auð-
vitað voða fínt að geta sagt að
það sé skortur, og kýla upp
markaðsverðið,“ segir Karl
Steinar Valsson, yfirmaður
miðlægrar rannsóknardeildar
lögreglunnar, í samtali við
DV.
FRÉTTIR 9DV 22. MAÍ 2020
Eftirspurnin er búin að
aukast þar sem fleiri eru
orðnir atvinnulausir og þar
með auðveldara að fara í
dagneyslu en ella.
„En við höfum ekki beint
verið að sjá þetta og Vogur er
að segja það sama. Þeir sem
eru að koma inn á Vog eru
ekki að tala á þessum nótum.
Það hafa verið að koma tíma-
bil þar sem eitthvað er um
skort, helst þá skort á kóka-
íni, en það er ekki langvar-
andi. Það hefur aldrei verið
viðvarandi ástand. Menn fara
þá að framleiða amfetamín í
staðinn, þó að það sé kannski
ekki fyrir minnstu neyslu-
hópana,“ segir hann.
„Þeir sem eru að notfæra
sér skemmtanahaldið til að ná
sér í efni eins og kókaín, sem
er hluti af neyslumódelinu,
það getur vel verið að þeir
eigi ekki kost á því núna þeg-
ar skemmtistaðir hafa verið
lokaðir. Það er kannski hægt
að tala um skort á efnum
að því leyti. Það þýðir ekki
að það sé skortur á efnum
almennt. Það er aðgengis-
skorturinn sem hefur breyst.
Þeir sem eru í stöðugri neyslu
á til dæmis kókaíni eru nátt-
úrulega með sína tengiliði,
tengiliði sem hafa leiðir til
að útvega efni,“ segir Karl
Steinar jafnframt.
Hann bendir á að síðasta ár
hafi verið óvenjulegt að því
leyti að þá komu upp óvenju
mörg mál á Keflavíkurflug-
velli, þar sem verið var að
smygla inn miklu magni í
einu.
„Venjulega eru burðardýr
að koma inn með nokkur
hundruð grömm en á seinasta
ári komu upp nokkur mál á
Keflavíkurflugvelli þar sem
einstaklingar voru að flytja
inn efnin í kílóatali.“
Karl Steinar segir stærstu
birgjana nota sjóleiðina til að
koma efnum til landsins. Það
sé aðeins „að hluta til“ sem
efni komi inn til landsins með
flugi, það er að segja, með
burðardýrum. Mörg stærstu
smyglmál síðustu ára hafa
tengst komu Norrænu. Hann
segir 90 prósent af öllum
efnum sem fara milli Suður-
Ameríku og Evrópu fara sjó-
leiðina.
„Þeir sem eru mest í inn-
flutningi á fíkniefnum og eiga
mesta magnið, eru að nota
aðrar leiðir heldur en flugið.
Flugið er yfirleitt reddingar.
Þeir sem eru með magninn-
flutninginn, þeir halda áfram
að nota sömu leiðir og áður.
Þannig að flugið er ekki að
hafa stórvægileg áhrif á þá.
Þetta er einnig að koma fram
í nýjustu skýrslum Europol.
Yfirleitt er sjóleiðin grund-
völlur að öllu. Tækifærin til
að fela efnin eru miklu meiri
en í flugi,“ segir Karl Steinar
jafnframt, en hann vill þó
ekki svara því hvort eftirlit
sé meira með skipunum nú
en áður. „Það er bara sama og
áður, það er mikil samvinna
á milli lögreglu og tollyfir-
valda. Það er okkar hlutverk
að gera það sem við getum til
að stöðva innflutning.“ n
MYND/EYÞÓR