Dagblaðið Vísir - DV - 22.05.2020, Blaðsíða 16

22. MAÍ 2020 DV16 EYJAN
Þ essi þáttur blaðsins er helgaður pólitík og pólitíkin er víðar en í
þingsölum. Hún birtist líka í
verkalýðshreyfingunni sem
er sterkur valdaaðili og óhjá-
kvæmilega þarf að taka tillit
til. Stéttarfélögum er ætlað
mikilsvert hlutverk að lögum,
sér í lagi sem viðsemjandi
um kjör launafólks. Umfang
verkalýðshreyfingarinnar er
mikið og til marks um það
má nefna að samanlagt bók-
fært eigið fé tveggja stærstu
stéttarfélaga landsins, VR og
Eflingar, nam rúmum 25 millj-
örðum króna í árslok 2018.
Friður og sátt í þjóðfélaginu
Á eftirstríðsárunum runnu
upp nýir tímar í samfélögum
Vestur-Evrópu. Borgaralegu
öflin færðust nær þeim rót-
tæku. Hægrimenn sættust á
víðtækan, opinberan rekstur
og stóraukin útgjöld til félags-
mála, á sama tíma og vinstri-
menn höfnuðu frekari þjóð-
nýtingu og vildu treysta að
nokkru marki á frjálst fram-
tak. Viðreisnarstjórnin, sam-
stjórn Sjálfstæðisflokks og Al-
þýðuflokks, sem sat að völdum
1959–1971, var tímanna tákn.
Á þessu tímaskeiði sáttar
í vestrænum samfélögum
hefur orðið lífskjarabylting,
líka meðal aldraðra. Með sam-
stilltu átaki verkalýðshreyf-
ingar og vinnuveitenda var
hér á landi komið á fót einu
öflugasta lífeyriskerfi heims.
Þar hefur forystufólk stéttar-
félaga og atvinnurekendur
bundist traustum böndum, við
ávöxtun fjármuna sjóðfélaga,
og gagnkvæmur skilningur
vaxið á því að öflugu félags-
legu kerfi verður ekki við-
haldið, nema með þróttmiklu
atvinnulífi.
Beinir hagsmunir
alls almennings
Með íslenska lífeyrissjóða-
kerfinu má segja að hér á
landi hafi myndast það sem
sem fyrir mörgum áratugum
voru kölluð „alþýðuvöld í at-
vinnulífinu“, en fyrir forgöngu
Guðmundar H. Garðarssonar
og fleiri forystumanna Líf-
eyrissjóðs verslunarmanna,
var lífeyrissjóðum gert kleift
að fjárfesta í hlutabréfum.
Það var óumdeilanlega mikið
heillaskref og þegar er litið er
til áranna 1980 til 2015 kemur
í ljós að raunávöxtun sjóðsins í
íslenskum hlutabréfum var að
meðaltali 10,7 prósent, sem er
mun hærra en af öðrum fjár-
festingum.
Hér meðfylgjandi er tafla
sem sýnir eignarhluti Líf-
eyrissjóðs verslunarmanna
og Gildis í nokkrum félögum
í Kauphöllinni. Verkalýðs-
hreyfingin skipar helming
stjórnarmanna í báðum þess-
um sjóðum og sömu sögu er að
segja til dæmis um Lífeyris-
sjóð ríkisstarfsmanna, Birtu,
Brú og Stapa, sem líka eru
umsvifamiklir á hlutabréfa-
markaði.
Stóryrði gagnast engum
Á umliðnum dögum hefur
Icelandair, eitt mikilvægasta
fyrirtæki landsins, róið lífróð-
ur og við öllum blasir að draga
þarf stórlega úr kostnaði, svo
hægt verði að bjarga félag-
inu. Bogi Nils Bogason, for-
stjóri þess, hefur ekki dregið
neina fjöður yfir það að launa-
kostnaður flugstétta vegi þar
þyngst og í innanhússskeyti
til starfsfólks – sem Ríkisút-
varpið sagði frá – kom fram
að á sama tíma og unnið væri
nótt og dag við að bjarga fyr-
irtækinu, fyndi hann að helsta
fyrirstaðan værum „við sjálf,
starfsfólkið sem starfar hjá
fyrirtækinu“. Drífa Snædal,
forseti Alþýðusambandsins,
sagði þessar fullyrðingar „ein-
staklega ósvífnar“. Ragnar
Þór Ingólfsson, formaður
VR, lét einnig í sér heyra og
kvaðst vera orðinn „þreyttur á
því að alltaf skuli starfsfólkið
vera aðalvandamálið þegar
illa gengur, þegar annað er
augljóst“.
Digurbarkalegar yfirlýs-
ingar koma engum að gagni
þegar svo miklir þjóðhagsleg-
ir hagsmunir eru í húfi. Öllum
er ljóst að draga þarf verulega
úr kostnaði eigi Icelandair að
lifa af.
Lífeyrissjóðirnir
komu til bjargar
Hið opinbera getur ekki leitt
okkur úr þeirri djúpu kreppu
sem þjóðfélagið stendur
frammi fyrir. Ríkisvaldið
ráðstafar eingöngu þeim fjár-
munum sem atvinnulífið hefur
látið því í té með sköttum.
Eina bjargræðið er arðvænleg
fyrirtæki. Icelandair hefur
verið þar í lykilhlutverki og
rétt að rifja upp að það voru
lífeyrissjóðir landsmanna
sem endurreistu það í kjölfar
bankahrunsins.
Sjóðirnir létu þá til sín taka
með myndarlegum hætti og
stofnuðu Framtakssjóð Íslands
sem hafði grundvallarþýðingu
við uppbyggingu atvinnulífsins
í kjölfar bankahrunsins. Ice-
landair hafði lent í eignarhaldi
banka, sem ekki gat gengið.
Framtakssjóðurinn hafði afl
til að koma félaginu á rétta
braut, studdur af Lífeyrissjóði
verslunarmanna og Lífeyris-
sjóði starfsmanna ríkisins.
Framtakssjóðurinn hagnaðist
um alls 47,7 milljarða króna,
en það var hvorki meira né
minna en 110 prósenta ávöxtun
á stuttum líftíma sjóðsins. Í nú-
verandi ástandi í þjóðfélaginu
vantar tilfinnanlega öflugan
fjárfestingasjóð af þessu tagi.
Að verja störfin
Þjóðfélagið er ein órofa heild
og hagsmunir rækilega sam-
tvinnaðir, sér í lagi í ljósi
beinna ítaka sjóða launafólks
í stærstu fyrirtækjum lands-
ins, og þegar eitt mikilvægasta
fyrirtæki landsins rær lífróð-
ur, skiptir máli að talsmenn
launafólks leiti allra leiða til
verja tilverugrundvöll þess.
Alvöruforystufólk verður að
geta hafið sig yfir sífellt karp
á götuhornum um allt og ekki
neitt. n
GÍFURYRÐI GAGNAST ENGUM
Á ÞINGPÖLLUM
Björn Jón
Bragason
eyjan@eyjan.is
Rétt er að líf-
eyrissjóðir
landsmanna
kanni stofnun
nýs Framtaks-
sjóðs Íslands.
Stærstu eigendur Icelandair
Par Investment 12,50%
Lífeyrissjóður verslunarmanna 11,81%
Gildi lífeyrissjóður 7,24%
Birta lífeyrissjóður 7,07%
Lífeyrissj. starfsm. rík. A-deild 6,24%
HEIMILD: HEIMASÍÐA ICELANDAIR
Hlutur Lífeyrissjóðs verslunarmanna og
Gildis í fyrirtækjum í Kauphöll Íslands
Lífeyrissjóður verslunarmanna Gildi lífeyrissjóður
Marel 8,20% 4,98%
Arion banki 5,33% 9,14%
Hagar 10,05% 14,56%
Síminn 12,11% 9,29%
Festi 11,29% 9,81%
Reitir 13,11% 14,84%
Reginn 10,14% 8,66%
Sjóvá 8,57% 9,49%
Eimskip 14,86% 13,43%
TM 9,58% 9,25%
VÍS 8,90% 7,78%
Sýn 10,74% 13,63%
HEIMILD: TÍMARITIÐ FJÁRMÁL OG ÁVÖXTUN
Lykiltölur úr rekstri og efnahag
tveggja stærstu stéttarfélaganna
Tekjur á árinu 2018 Bókfært eigið fé í árslok 2018
VR 375 m. kr. 12,3 milljarðar kr.
Efling 2,4 milljarðar kr.* 13 milljarðar kr.
*Aðeins tekjur af iðgjöldum.
HEIMILD: ÁRSSKÝRSLUR VR OG EFLINGAR
Þegar eitt mikilvægasta fyrirtæki landsins rær lífróður skiptir máli að forysta launafólks leiti allra leiða til verja tilverugrundvöll
fyrirtækisins. MYND/VILHELM GUNNARSSON