Fjölrit RALA - 15.02.1995, Qupperneq 9

Inngangur
7
einæru tegundanna. Fjölærar lúpínur hafa helst verið nýttar sem áburðargjafar við
ræktun barrtrjáa á rýru landi og til uppgræðslu lands. í skógrækt hefur Lupinus
polyphyllus lengi verið notuð í Þýskalandi og Austur-Evrópu (Mikola o.fl. 1983). Á
Nýja-Sjálandi hefur Lupinus arboreus verið ræktuð með góðum árangri í uppgræðslu
og skógrækt á sandsvæðum (Gadgil 1971; Sprent & Sprent 1990) og þar í landi hefur
Russel-lúpína (blendingur af L. polyhyllus, L. arboreus og L. nootkatensis) einnig
verið notuð til uppgræðslu (Scott 1989; Kitessa 1992). í Bretlandi hefur Lupinus
arboreus gefist vel við uppgræðslu námuhauga (Palaniappan o.fl. 1979).
í heildina tekið er lúpínuræktun í heiminum mjög lítil í samanburði við ræktun
annarra belgjurta og eru fá teikn á lofti um að það sé að breytast. Fyrir um 10 árum
nam heildaruppskera lúpínufræs aðeins 0,5% af uppskeru alls belgjurtafræs
(Williams 1986). Lúpínur voru þá ræktaðar á um tveimur milljónum hektara og var
um helmingur ræktunarinnar til fræs en hinn til beitar og áburðar (Lopez-Bellido &
Fuentes 1986). Umfangsmest er ræktunin í Ástralíu þar sem lúpínur eru ræktaðar á
um einni milljón hektara lands. Ræktunin hefur farið vaxandi þar síðustu áratugi
(Loss o.fl. 1993). Önnur lönd þar sem nokkuð kveður að lúpínuræktun eru Pólland og
fyrrum Sovétríkin, en þar og annars staðar í Evrópu hefur ræktunin dregist mjög
saman (Baylis & Hamblin 1986; Williams 1986).
Rannsóknir og ræktunarstarf hér á landi hefur orðið til þess að alaskalúpínan hefur
bæst í hóp lúpínutegunda sem teknar hafa verið til ræktunar. Segja má að rannsóknir
á alaskalúpínu hefjist árið 1976 á Rannsóknastofnun landbúnaðarins. Þá voru gerðar
nokkrar athuganir og tilraunir með smitun, sáningu og áburðargjöf við ræktun
lúpínunnar, nýtingu hennar til sauðfjárbeitar og kannað var landnám hennar og áhrif á
gróður (Andrés Arnalds 1979, 1980). Niðurstöður þessara rannsókna voru dregnar
saman í Fjölriti RALA nr. 59, en líta má á þær sem grunn að frekari prófunum og
tilraunum. Árið 1985 var þráðurinn tekinn upp að nýju er Rannsóknastofnun
landbúnaðarins og Landgræðsla ríkisins hófu athuganir og undirbúning að því að
rækta alaskalúpínuna til frætekju. Þá um haustið var safnað fræi af lúpínunni í
Heiðmörk sem var hreinsað um veturinn. Ennfremur voru gerðar tilraunir til að auka
spírun þess og smita með rótarhnýðisbakteríum sem ræktaðar voru á Iðntæknistofnun.
Vorið 1986 var síðan sáð í fyrsta fræakurinn og var hann 12 ha að stærð. Akurinn fór
að gefa fræ haustið 1988 og stóð hann undir mest allri fræframleiðslunni á næstu
árum. Vel hefur gengið að leysa flest vandamál í fræræktinni, hvað varðar hreinsun
fræsins, smitun, sáningu, meðferð akranna og frætekju (Jón Guðmundsson 1991).
Hefur ræktun lúpínunnar og notkun til landgræðslu aukist jafnt og þétt undanfarin ár.
Hjá Landgræðslu ríkisins er lúpína nú ræktuð til frætekju á yfir 400 ha lands og hjá
bændum er lúpína ræktuð á yfir 200 ha. Haustið 1994 nam frætekja af lúpínu um
7500 kg, en þess má geta að um 3 kg af fræi eru notuð í hvern hektara lands við
uppgræðslu (Jón Guðmundsson, munnlegar upplýsingar).