Fjölrit RALA - 15.02.1995, Qupperneq 24

22
l.kafli
Umræður
Yaxtar- og þroskaferill lúpínu yfír sumarið
Lúpínan tekur snemma við sér á vorin. Vöxtur fullorðinna plantna hefst oft um
miðjan maí suðvestanlands og plönturnar halda áfram að vaxa fram í fyrstu frost (10.
mynd). Lúpína sem slegin var um mánaðamótin maí-júní 1987 á Korpu hafði tekið út
um 50% hæðarvaxtar og um 15-30% uppskeru í lok ágúst. Á sama tíma árið 1988
hafði lúpínan hins vegar ekki náð nema um 30-40% af hæðarvexti og tæpum 10% af
lokauppskeru (1. og 3. mynd). Lúpínan hefur því sennilega tekið seinna við sér vorið
1988 en 1987. Þegar veðurfarsgögn frá þessum tveimur árum voru skoðuð kom í ljós
að jarðvegshiti var töluvert lægri framan af sumri 1988 (2. mynd). Það er því líklegt
að hitafar ráði miklu um hvenær plönturnar hefja vöxt að vori. Lúpínan tekur fljótt við
sér og hún leggur mikið til hæðarvaxtar í upphafi vaxtartíma. Þetta bætir samkeppni-
stöðu hennar gagnvart tegundum sem eru seinni til og keppa við hana um birtu. Skjót
viðbrögð við vorkomu einkenndu einnig tvær lúpínutegundir, Lupinus latifolius og L
lepidus, sem Kerle (1986) rannsakaði í 1650-2000 m hæð yfir sjó, við Crater Lake í
Oregon, Bandaríkjunum. L. latifolius er náskyld alaskalúpínunni og finnst í fjalllendi
í vesturhluta Kanada og Bandaríkjanna, allt frá Alaska suður til Kaliforníu. L. lepidus
er einnig fjallategund en útbreiðsla hennar nær mun skemur til norðurs (Dunn &
Gillett 1966; Braatne 1989). Við Crater Lake tóku sprotar L. latifolius að vaxa innan
viku eftir að snjóa leysti og þeir náðu fullri stærð á aðeins fimm vikum. Vöxtur L
lepidus að vorinu var enn hraðari en hjá L. latifolius.
Uppskera af lúpínureitum jókst ekki jafnt yfir sumarið á Korpu (1. mynd). Hlutfall
þurrefnis hjá stökum plöntum á sama svæði jókst hins vegar nokkuð línulega (4.
mynd). Sama má segja um uppskeru stakra plantna þegar henni hafði verið umbreytt í
þurrvigt á hvern stöngul (5. mynd). Það er því líklegt að sveiflurnar stafi fremur af
breytileika milli reita en að þær sýni raunverulegar sveiflur í vexti plantnanna. Vöxtur
lúpínu er samkvæmt þessum niðurstöðum nokkuð stöðugur yfir sumarið, a.m.k.
suðvestanlands, og sveiflur í veðurfari virðast ekki hafa afgerandi áhrif á sprettuna.
Plantan virðist því vera vel aðlöguð að þeim skilyrðum sem þar ríkja. Líklegt er að
þetta eigi einnig við um úrkomusamari svæði landsins Mikilvægt er að fóðurplöntur
þoli vel sveiflur í veðurfari, þannig að ekki verði uppskerubrestur þegar illa árar. Það
gerðist einmitt með einæra sætlúpínu (Lupinus angustifolius) sem reynd var í
fóðrunartilraunum í Gunnarsholti 1983 (Ólafur Guðmundsson o.fl. 1984).
Fróðlegt er að huga að hlutföllum einstakra hluta alaskalúpínunnar yfir vaxtar-
tímann. Við fyrstu mælingu í sumarbyrjun á Korpu voru laufblöð meir en helmingur
af þyngd sprota, en eftir því sem leið á sumarið og plantan hækkaði þá vógu stönglar
hlutfallslega meira og námu yfir 60% af sprotaþyngd í lok sumars. Blómhluti