Víkurfréttir - 09.09.2020, Blaðsíða 16

S uðurnesjakonurnar Silja Dögg Gunnarsdóttir og Eydís Mary Jónsdóttir gefa út bók um íslenska matþörunga sem þær segja
að séu í miklu magni í fjörum á Suðurnesjum
„Þessi bók er hugsuð fyrir venjulegt
fólk, ekki sérvitringa. Þannig að það
geti farið niður í fjöru og tínt sér til
matar,“ segja þær Silja Dögg Gunn-
arsdóttir og Eydís Mary Jónsdóttir
en Sögur útgáfa gaf á dögunum út
bókina Íslenskir matþörungar – ofur-
fæða úr fjörunni. Í bókinni fjallað á
hagnýtan hátt um hvernig tína má
matþörunga, verka þá og matreiða
– auk þess sem í ritinu er að finna
mikinn fróðleik um þessa nytjajurtir,
bæði sögulegan fróðleik og svo líf-
fræðilegar upplýsingar um þessar
undirstöðu lífverur á jörðinni.
Höfundarnir eru fjórir; Eydís
Mary Jónsdóttir, land- og umhverf-
isfræðingur, Hinrik Carl Ellertsson
matreiðslumeistari, Silja Dögg Gunn-
arsdóttir, sagnfræðingur, og Karl Pet-
ersson, ljósmyndari.
Ræturnar að útgáfu bókarinnar
liggja aftur til háskólaára Eydísar
í kringum árið 2011 en fyrsta starf
hennar eftir útskrift var að kort-
leggja fjöruvistgerðir. „Ég var svo
heppin að fá að vinna við það í tvö
ár, fyrir Náttúrustofu Reykjaness
og var í fjöruvistgerðakortlagn-
ingarhópi Náttúrufræðistofnunar í
Natura2000-verkefninu – þar sem
allar vistgerðir landsins voru kort-
lagðar. Þar öðlaðist ég gríðarlega
þekkingu á hinum ýmsu tegundum
sem vaxa við landið og má segja að
í gegnum þá vinnu hafi ég kolfallið
fyrir þörungum,“ segir Eydís um for-
sögu áhuga hennar á matþörungum.
Þörungar framleiða
mest allt súrefni okkar
„Það er svo margt að dást að varð-
andi þessar stórkostlegu lífverur.
Þörungar framleiða allt að 90 pró-
sent af því súrefni sem við öndum að
okkur og við eigum þeim bókstaflega
líf okkar að þakka. Fjöruþörungar lífa
í einu erfiðasta umhverfi sem finnst
á jörðinni. Það er síbreytilegt og þeir
fara aldrei í dvala eins og lífríkið uppi
á landi. Í staðinn framleiða þeir líf-
virk efni sem gera þeim kleift að lifa
af breytilegt hita-, seltu- og rakastig
sem getur breyst mikið með aðeins
nokkurra klukkustunda millibili
vegna sjávarfallanna. Þeir eru einnig
frumframleiðendur, sem þýðir að
þeir nýta orku sólarinnar til þess að
framleiða og fanga næringarefni sem
ferðast svo upp með lífkeðjunni.
Ofan á allt þetta eru þeir ein
sjálfbærasta uppspretta næringar-
efna, og einnig sú vannýttasta, sem
okkur stendur til boða hér á jörðinni.
Fjöruþörungar þurfa ekki landsvæði,
jarðveg, ferskt vatn eða áburð til að
vaxa og stærstu þörungarnir vaxa
um 80 sentimetra á dag. Sé rétt að
ræktun staðið getur ræktun þeirra
og nýting jafnvel haft jákvætt kol-
efnisspor. Það er held ég ekkert sem
ekki er hægt að elska við þörunga,“
segir Eydís og Silja bætir því við að
fjörur á Suðurnesjum og Suðvestur-
horni landsins séu ríkar af þessum
mögnuðu þörungum en hvað segir
hún við fréttamanninn sem spyr
hana út í vondu lyktina sem er oft
efst í fjörunni af þaranum. „Já, þarinn
er oft búinn að rotna og úldna þarna
efst í fjörunni. Við förum neðar og
náum í ferskan þara og því er gott
að gæta að sjávarföllunum áður en
maður fer að tína.“
Hráefni til heilsubótar
og veisluhalda
Bókin snýst kannski aðallega um það
hvernig nýta megi hinar ýmsu þör-
ungategundir til manneldis, bæði til
matargerðar og einnig sem hráefni til
heilsubótar. „Allan þennan tíma hef
ég verið að leika mér með þörunga í
matargerð og verið að lauma þessu
að í hina ýmsu rétti í eldhúsinu
heima en það var í rauninni ekki fyrr
en ég hitti Hinrik Carl Ellertsson,
matreiðslumeistara, árið 2016 að ég
fór virkilega að prófa mig áfram.
Hinrik vann á þessu tíma á hinum
þekkta verðlaunaveitingastað Dill og
hann opnaði fyrir mér heim matar
sem ég vissi ekki að væri til. Fyrir
mér er hann algjör listamaður á sínu
sviði og hans uppáhaldshráefni eru
þau sem við getum nýtt okkur úr
nærumhverfinu,“ segir Eydís.
Silja Gunnarsdóttir, alþingiskona
og sagnfræðingur og mágkona Ey-
dísar, var einn daginn í kaffi hjá
henni og sýndi henni erlenda mat-
reiðslubók með matþörungum sem
hún vildi þýða en hún pantaði sér
bókina eftir að hafa séð innslag um
þörunga í þættinum 60 mínútur.
„Eydís, sem er sérfræðingur í þör-
ungum, skoðaði bókina og sagði að
við myndum gera okkar eigin bók.
Í framhaldinu fengum við Hinrik og
hann fékk Karl Petersson, matarljós-
myndara, með í hópinn. Þeir hafa
báðir ástríðu fyrir því sem þeir gera
í matargerð og matarljósmyndun.
Við sóttum um og fengum styrk
fyrir gerð bókarinnar frá Miðstöð
íslenskra bókmennta og hófumst
handa,“ segir Silja.
Mágkonurnar unnu saman texta
bókarinnar, Eydís gerði kortin og
skýringarmyndirnar, Hinrik skrifaði
matartengda textann og þróaði
uppskriftirnar og Karl ljósmyndaði.
„Okkur fannst gríðarlega mikilvægt
að hönnun bókarinnar væri einstak-
lega falleg því matþörungar eru svo
misskildir. Þeir eiga það skilið að
vera upphafðir og sýndir á fallegan
hátt, því þetta er stórkostlegt hrá-
efni. Við fengum Einar Geir og Ósk
hjá hönnunarstofunni E&Co til að
hanna bókina og setja hana upp –
og eftir þriggja ára vinnu kom hún
loksins út.“
Sætur beltisþari
Bókin, sem er 261 blaðsíður, er í
raun tvískipt, helmingur bókarinnar
er helgaður uppskriftum og matar-
tengdum texta. Silja segir að mikil
áhersla hafi verið lögð á að upp-
skriftirnar væru aðgengilegar og
bragðgóðar. Fyrri hluti bókarinnar
er hins vegar alhliða fróðleikur um
þörunga, hvers vegna við eigum að
borða þá, hvernig þeir voru nýttir
áður fyrr og hvernig nýta má þá á
öruggan og sjálfbærann hátt. Svo
Það er svo margt
að dást að varðandi
þessar stórkostlegu
lífverur. Þörungar
framleiða allt að
90 prósent af því
súrefni sem við
öndum að okkur
og við eigum þeim
bókstaflega líf
okkar að þakka ...
Bók um íslenska matþörunga:
Ofurfæða úr fjörunni
Páll Ketilsson
pket@vf.is
16 // vÍKURFRÉTTiR á SUðURNESJUM Í 40 áR