Milli mála - 2017, Blaðsíða 127
MARÍA ANNA GARÐARSDÓTTIR, KRISTOF BATEN OG MATTHEW WHELPTON
127
Á fyrsta stigi hefur málneminn engan aðgang að málfræðilegum upp-
lýsingum. Orðin og setningarnar bera aðeins merkingu. Málneminn
lærir stök orð og hlunka (e. chunks) eins og sjá má í setningunum í (2).
(2) a. Gaman að sjá þig.
b. Sömuleiðis.
c. Hvað segirðu gott?
Á þessu stigi eru hlunkarnir í (2) ósundurgreinanlegir í huga mál-
nemans. Hann getur ekki skipt út orðum og sett t.a.m. fleirtölumynd
annarrar persónu fornafnsins í þolfalli, ykkur, í lok setningarinnar í
(2a), eða skipt út sagnorðinu og sett t.d. hitta í stað sjá í sömu
setningu. Orðastrengurinn er ein heild og málneminn hefur engan
aðgang að málfræðilegum upplýsingum orðanna í setningunni.
Á öðru stigi úrvinnslustigveldisins hefur málneminn aðeins þá
úrvinnsluhæfni yfir að ráða sem kallast formdeildaraðgerðir, en þær
felast í aðgangi að merkingarlegum formdeildum á borð við þátíð
og fleirtölu og getu málnemans til að bæta orðasafnsmorfemum
(e. lexical morpheme) við orðstofninn. Þátíðar- og fleirtöluformin,
sem málneminn notar, eru ekki endilega í samræmi við reglur
markmálsins en þessi orðasafnsmorfem eru fyrsti vísir að málfræði-
kerfi í huga hans, sem færist smám saman nær kerfi markmálsins.
Málnemarnir gætu hugsanlega sagt Mennar hljópaði þar sem -ar
hefur fleirtölumerkingu og -aði þátíðarmerkingu í millimáli þeirra.
Setningar sem málneminn ræður við eru í hlutlausri orðaröð, þ.e. í
röðinni frumlag – sögn – andlag.
Á þriðja stigi stigveldisins fara málfræðiupplýsingarnar að flæða
á milli eininga í setningarliðum. Einfaldasta leiðin til að útskýra
upplýsingaflæðið er með hríslumynd af setningarliðnum XL, þar
sem grunnliðurinn, eða höfuðið, er X.11
11 Höskuldur Þráinsson, „Formgerð setningarliða og orðaröð,“ Setningar. Handbók um setningafræði,
Íslensk tunga III, ritstj. Höskuldur Þráinsson, meðhöfundar: Eiríkur Rögnvaldsson, Jóhannes
Gísli Jónsson, Sigríður Magnúsdóttir, Sigríður Sigurjónsdóttir og Þórunn Blöndal, Reykjavík:
Almenna bókafélagið, 2005, bls. 159–262, hér bls. 200.