Milli mála - 2017, Blaðsíða 155
KARÍTAS HRUNDAR PÁLSDÓTTIR OG SIGRÍÐUR SIGURJÓNSDÓTTIR
155
Hættir sagna í íslensku eru framsöguháttur, viðtengingarháttur
og boðháttur, svokallaðir persónuhættir, og nafnháttur, lýsingar-
háttur nútíðar og lýsingarháttur þátíðar, svokallaðir fallhættir.
(Lýsingarháttur nútíðar og lýsingarháttur þátíðar eru myndaðir
með hjálparsögn, samanber „Hann er sofandi“ og „Hann hefur sofið“ .)
Myndir sagna í íslensku eru germynd, þolmynd og miðmynd. Færa
má rök fyrir því að miðmynd sé beygingarformdeild en þolmynd
sé setningarleg formdeild. Byggist það á þeim rökum að miðmynd
sagnar er yfirleitt mynduð með því að bæta -st við sögnina en þol-
mynd er mynduð með hjálparsögninni vera (eða verða) .29 Sagnir í
íslensku eru ýmist veikar, sterkar eða blandaðar. Þessi flokkun hefur
áhrif á kennimyndir sagna. Veikar sagnir fá til dæmis endingarnar
-ði, -di, -ti í þátíð en sterkar sagnir eru myndaðar með hljóðskiptum
og þekkjast á því að þær eru einungis eitt atkvæði í þátíð.
Gerðir sagna í japönsku eru þrjár. Tvær sagngerðir eru reglulegar;
það eru sagnir sem enda á -u og sagnir sem enda á -ru í orðabókar-
mynd. Þriðja gerðin samanstendur af óreglulegum sögnum en mál-
fræðingar eru ekki alltaf sammála um fjölda þeirra eða hvernig beri
að flokka þær. Þær eru þó gjarnan sagðar tvær talsins: kuru og suru
(ísl. koma og gera), auk þeirra sagna sem myndaðar eru af þeim. Til
viðbótar eru nokkrar sagnir sem sýna „lítils háttar frávik í einu eða
tveim formum“.30 Beyging japanskra sagna er því nokkuð margþætt.
Japanskar sagnir laga sig ekki í persónu eða tölu að frumlagi
eins og sagnorð í persónuhætti gera í íslensku. Sagnir í japönsku
hafa hins vegar mörg form til að tákna hætti eða viðhorf þess
sem talar.31 32 33 34 Til að gera betur grein fyrir þessu má skoða
hvernig sögnin taberu er í ólíkum háttum. Hér eftir táknar feit-
letur beygingarendingu ólíkra sagnmynda. Athugið að stofninn
tekur ekki breytingu þar sem um er að ræða -ru-sagnir. Taberu
sem þýðir ‘að borða’ eða ‘(frumlag) borðar’ er sambærileg nafn-
29 Sama rit, bls. 192.
30 Baldur Ragnarsson, Tungumál veraldar, bls. 139.
31 Sama rit, bls. 138.
32 3A Corporation. Minna no nihongo: Elementary Japanese I: Translation & grammer notes: English (2.
útgáfa), Tókýó: Höfundur, 2012.
33 3A Corporation. Minna no nihongo: Elementary Japanese II: Translation & grammer notes: English (2.
útgáfa), Tókýó: Höfundur, 2013.
34 Lampkin, R. L. Japanese verbs and essentials of grammar (3. útgáfa), New York: McGraw-Hill, 2010.