Læknablaðið

Årgang

Læknablaðið - jan. 2021, Side 48

Læknablaðið - jan. 2021, Side 48
48 L ÆK N A BL AÐIÐ 2021/107 Dögg Pálsdóttir lögfræðingur Læknafélags Íslands dogg@lis.is„Helgunin“ L Ö G F R Æ Ð I 3 9 . P I S T I L L Í kjarasamningi fjármála- og efnahagsráð- herra og Læknafélags Íslands (LÍ) hefur lengi verið ákvæði um það að heilbrigðis- stofnun megi greiða lækni sérstakt álag á laun ef hann vinnur eingöngu á viðkom- andi stofnun. Þetta ákvæði er í grein 3.2.4 í kjarasamningi aðila sem rann út 28. febrú- ar 2019 og er svohljóðandi: Sérstakt álag, 15%, greiðist til sérfræðilækna og yfirlækna sem sinna í starfi sínu verkefnum sem krefjast þess að þeir vinni eingöngu á viðkom- andi stofnun. Álag þetta reiknast af launaflokki og þrepi viðkomandi. Lengi hafa verið skiptar skoðanir meðal lækna um þetta ákvæði. Því er haldið fram að ákvæðið sé brot á lögum um starfs- menn í hlutastörfum nr. 10/2004. Einnig hefur verið bent á að það sé í andstöðu við jafnlaunaákvæði laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla nr. 10/2008 (jafnréttislög). Í lögum um starfsmenn í hlutastörfum segir í 1. mgr. 4. gr.: Starfsmenn í hlutastörfum skulu ekki njóta hlut- fallslega lakari kjara eða sæta lakari meðferð en sambærilegir starfsmenn í fullu starfi af þeirri ástæðu einni að þeir eru ekki í fullu starfi, nema slíkt sé réttlætanlegt á grundvelli hlutlægra ástæðna. Með lögunum var innleidd í íslenskan rétt tilskipun ráðsins 97/81/EB frá 15. desember 1997, um rammasamning um hlutastörf sem ýmis evrópsk sambönd gerðu. Megin- sjónarmið þessa rammasamnings er að hlutavinnufólk sæti ekki lakari meðhöndl- un en þeir sem eru í fullu starfi nema mismunun verði réttlætt á grundvelli hlut- lægra ástæðna.1 Í jafnréttislögum segir í 1. mgr. 19. gr.: Konum og körlum er starfa hjá sama atvinnurek- anda skulu greidd jöfn laun og skulu njóta sömu kjara fyrir sömu eða jafnverðmæt störf. Hér er jafnlaunaregla lögfest og hana ber að skýra í samræmi við ákvæði EES-samn- ingsins og gerðir sem hafa verið felldar undir hann. Í tilskipun um launajafnrétti, nr. 75/117/ EBE, er talað um jafnverðmæt (of equal value) störf. Margir dómar Evrópu- dómstólsins hafa slegið því föstu að ólík störf geti verið jafnverðmæt. Hvort störf eru jafnverðmæt verður að byggjast á heildstæðu mati. Þeir sem vísa til þessa ákvæðis telja að helgunarákvæðið feli í sér að greitt sé með mismunandi hætti fyrir jafnverðmæt störf.2 Það hefur verið afstaða LÍ að helgunar- ákvæðið byggist á hlutlægum ástæðum og að framkvæmd þess sé hin sama hjá kven- og karllæknum. Það brjóti því hvorki gegn lögum um starfsmenn í hlutastörfum né jafnréttislögum. LÍ hefur þó lengi reynt, árangurslaust, að semja um rýmkun þess og bregðast þannig við gagnrýni lækna á ákvæðið. Því má mögulega halda fram að í fram- kvæmd helgunarákvæðisins felist brot á jafnræðisreglu. Læknar sem starfa á eigin starfsstofum eru eini hópur lækna sem aldrei fær greitt helgunarálag. Ýmsir hópar lækna sinna störfum utan heilbrigðisstofn- unar þeirrar sem þeir starfa aðallega á og fullnægja því ekki skilyrði ákvæðisins að vinna eingöngu á viðkomandi stofnun, en njóta samt helgunarálagsins. Læknar sem starfa hjá heilbrigðisstofn- unum sem ríkið rekur eru opinberir starfs- menn. Um þá gilda því lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins nr. 70/1996 (starfsmannalög). Í 1. mgr. 20. gr. laganna segir: Áður en starfsmaður hyggst, samhliða starfi sínu, taka við launuðu starfi í þjónustu annars aðila, ganga í stjórn atvinnufyrirtækis eða stofna til atvinnurekstrar ber honum að skýra því stjórnvaldi, er veitti starfið, frá því. Innan tveggja vikna skal starfsmanni skýrt frá því ef áðurnefnd starfsemi telst ósamrým- anleg starfi hans og honum bannað að hafa hana með höndum. Bera má slíkt bann undir hlutaðeigandi ráðherra. Sambærilegt ákvæði var í eldri starfs- mannalögum frá 1954 en gildandi ákvæði er þrengra. Í því felst að skylt er að leita samþykkis veitingarvaldshafa fyrir auka- starfi, sama í hvers þágu það er unnið. Ákvæðið nær þó eingöngu til launaðra aukastarfa, ekki venjulegra félagssstarfa, starfa sjálfboðaliða eða nefndarstarfa. For- stöðumanni beri við ákvörðun varðandi erindi af þessu tagi að gæta reglna stjórn- sýsluréttarins, meðal annars meðalhófs- reglunnar.3 Mögulega má halda því fram að tilvist helgunarákvæðis í kjarasamningi sé í eðli sínu brot á meðalhófsreglunni. Auk þess sviptir ákvæðið lækna þeim rétti að leita þeirrar málsmeðferðar sem 20. gr. starfs- mannalaganna gerir ráð fyrir í tilvikum sem þessum. Í nýgerðum kjarasamningi sem undir- ritaður var 7. desember síðastliðinn, er í bókun 5 gert ráð fyrir að samningsaðilar skipi vinnuhóp til að meta framkvæmd helgunarákvæðisins hjá heilbrigðisstofn- unum. Hópinn skal skipa eigi síðar en 1. febrúar 2021 og á hann að ljúka störfum fyrir 1. október 2021. Í þeirri vinnu verða framangreind álitaefni væntanlega vand- lega skoðuð. Heimildir 1. Frumvarp til laga um starfsmenn í hlutastörfum, 411. mál á 130. löggjafarþingi, sjá athugasemdir við frumvarpið. althingi.is/altext/130/s/0559.html - desember 2020. 2. Frumvarp til laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla, 142. mál á 135. löggjafarþingi, sjá athugasemdir við 19. gr. althingi.is/altext/135/s/0149.html - desember 2020. 3. Frumvarp til laga um réttindi og skyldur starfsmanna rík- isins, 372. mál á 120. löggjafarþingi, sjá athugasemdir við 19. gr. althingi.is/altext/120/s/0650.html - desember 2020.

x

Læknablaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.